Γράφει ο Δημήτρης Δανίκας
Μετά από μια κουβέντα μιας ώρας σε ένα συμπέρασμα κατέληξα. Δεν το είπε η ίδια. Ομως από τα συμφραζόμενα αυτό ήθελε να πει: οι πάσης φύσεως οπαδοί και λάτρεις θεωριών συνωμοσίας είναι πιο επικίνδυνοι και χειρότεροι από τον COVID-19.
Είναι πνιγμένη. Από τις υποχρεώσεις. Τις τηλε-διασκέψεις. Τις αλλεπάλληλες συσκέψεις. Τις έρευνες, τους αλγόριθμους, τα μαθηματικά μοντέλα, τις εξισώσεις. Απ’ όλα αυτά που εμείς οι «κοινοί θνητοί» δεν καταλαβαίνουμε γρι. Εχει από πάνω της κι εμένα. Την ευχαριστώ από καρδιάς. Με μοναδικό παράπονο πως ακόμα δεν την έχω συναντήσει από κοντά.
Εννοώ τη Βάνα Σύψα. Ουδεμία συγγένεια με τον καθηγητή Νίκο Σύψα. Εννοώ μια γυναικάρα με τα όλα της. Και Looks και Brains. Το δίδυμο που σκοτώνει. Και μετά σου λένε οι διάφοροι, «αναλφάβητοι» σεξιστές πως η γυναίκα (γενικώς) δεν σκαμπάζει από Μαθηματικά!
Δεν σκαμπάζει; Αρκεί να ρίξει κανείς μια γρήγορη, φευγαλέα, ματιά στο βιογραφικό της: αναπληρώτρια καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής στο Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ. Ανέλαβε τα καθήκοντά της ως πρόεδρος στη Διεθνή Εταιρεία Κλινικής Βιοστατιστικής (International Society for Clinical Biostatistics, ISCB) το 2019. Αυτή η επιστημονική εταιρεία ιδρύθηκε το 1978 με σκοπό την ενίσχυση της έρευνας σχετικά με τις αρχές και τη μεθοδολογία που χρησιμοποιούνται στον σχεδιασμό και την ανάλυση της κλινικής έρευνας καθώς την αύξηση της συνάφειας της Θεωρητικής Στατιστικής με την Κλινική Ιατρική. Σήμερα, η International Society for Clinical Biostatistics αριθμεί περίπου 1.200 μέλη από όλο τον κόσμο.
Με απλά λόγια, η Βασιλική-Αναστασία (Βάνα) Σύψα, ο εγκέφαλος μαθηματικών μοντέλων σχετικά με την πορεία, την ανάπτυξη, τη μετάλλαξη, τη συμπεριφορά και τις επιθετικές προθέσεις, για τα αποτελέσματα, για τα κρούσματα και για τα θύματα του COVID-19. Η Βάνα Σύψα είναι το σημερινό ισοδύναμο μιας Πυθίας. Οχι με μαγικά και βότανα, ούτε με μεταφυσικές προγνώσεις. Αλλά με αριθμούς, αλγόριθμους, έρευνες και μαθηματικά μοντέλα.
«Βάνα», της λένε, «ποιες είναι οι προβλέψεις σου;». Κι εκείνη απαντάει. Τι απαντάει; Σημασία έχει ότι μέχρι σήμερα δεν έχει πέσει έξω. Οποιος στοιχηματίσει στο όνομά της θα βγει κερδισμένος. Εγώ πάντως το έχω κάνει. Και μακάρι να υπήρχε κάποια εταιρεία που θα δεχόταν να στοιχηματίσουμε ό,τι έχουμε και δεν έχουμε στις προγνώσεις και τις προβλέψεις της Βάνας Σύψα.
Τέσσερα πράγματα έμαθα απ’ αυτό το πλάσμα. Το ιδιαίτερο πλάσμα. Το πρώτο, ότι η μετάδοση θα συνεχιστεί. Το δεύτερο, ότι η μεταδοτικότητά του και η αύξηση των κρουσμάτων θα εξαρτηθεί από τη συμπεριφορά του καθενός. Πρωτίστως ο ανθρώπινος παράγοντας που, ως γνωστόν, είναι απρόβλεπτος. Το τρίτο, ότι ο χειμώνας θα είναι δύσκολος. Και το τέταρτο, ότι πρέπει να κρατάμε μικρό καλάθι σχετικά με το αισιόδοξο σενάριο για την άνοιξη του 2021.
Είναι η δεύτερη φορά που μιλάω μαζί της. Δυστυχώς τηλεφωνικά. «Δεν μπορώ, δεν προλαβαίνω, επομένως ας μιλήσουμε διά τηλεφώνου». Και το κάναμε και κουβεντιάσαμε και μου είπε:
«ΤΑ ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ ΘΑ ΑΥΞΗΘΟΥΝ»
-Αν μπορούσα θα στοιχημάτιζα υπέρ της επαλήθευσης των μαθηματικών μοντέλων σας. Το εννοώ.
(γελώντας) «Μα υπάρχουν και τέτοια στοιχήματα; Είναι πιθανό. Μπορεί στη διάρκεια του lockdown κάποιοι να έβαζαν στοιχήματα σχετικά με τον αριθμό κρουσμάτων και νεκρών».
-Τελικά μέχρι σήμερα τα μοντέλα προβλέψεων της δικής σας ομάδας αποδείχτηκαν σωστά ή λανθασμένα;
«Στη διάρκεια του πρώτου κύματος της επιδημίας (Φεβρουάριο – Απρίλιο), τότε που είχα ασχοληθεί εντατικά με τις εκτιμήσεις, ναι, τα μοντέλα επαληθεύτηκαν. Για παράδειγμα, είχαμε εκτιμήσει το ποσοστό του πληθυσμού που είχε μολυνθεί εκείνη την περίοδο με βάση τα μοντέλα και η εκτίμηση αυτή στη συνέχεια επαληθεύτηκε από έρευνα στην οποία εξετάστηκαν άτομα από σχεδόν όλη την Ελλάδα».
«ΟΛΑ ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ»
-Οδηγούμαστε, με ιλιγγιώδη ταχύτητα, σε χειρότερες καταστάσεις από εκείνες που συναντήσαμε κατά τη διάρκεια της καραντίνας;
«Εκτιμώ πως αυτή την περίοδο που ο COVID-19 έχει εξαπλωθεί σε όλη την επικράτεια, θα εξακολουθήσει ο αυξημένος αριθμός κρουσμάτων που παρατηρούμε αυτές τις ημέρες και τον Σεπτέμβριο. Και αυτό γιατί πέρα από τις κοινωνικές επαφές στη διάρκεια των διακοπών, με την επιστροφή μας θα υπάρξει ένας νέος κύκλος επαφών με ανθρώπους στο οικογενειακό περιβάλλον, φίλους, στην εργασία, κατά τη μετακίνησή μας και, επομένως, νέες ευκαιρίες για μετάδοση. Αυτή την περίοδο θα κάνουμε περισσότερες κοινωνικές επαφές από αυτές που κάνουμε συνήθως. Επομένως αν δεν ακολουθήσουμε τις συστάσεις που σκοπό έχουν να περιορίσουν τον κίνδυνο μετάδοσης είναι πιθανό να σημειωθούν πολλές μεταδόσεις. Ο μόνος τρόπος περιορισμού της μεταδοτικότητας είναι η τήρηση των μέτρων. Δηλαδή αποστάσεις, η υγιεινή των χεριών, η μάσκα κ.λπ.».
-Ποια είναι η γνώμη σας, από την πείρα σας, σχετικά με τη συμπεριφορά του μέσου Ελληνα;
«Υπάρχει πάντα μια μια αβεβαιότητα για τον αν ο κόσμος θα τηρήσει τα μέτρα. Κάποιοι δεν πιστεύουν πως υπάρχει αυτός ο ιός, κάποιοι υποεκτιμούν τις σοβαρές συνέπειες που μπορεί να έχει στην υγεία κάποιων ανθρώπων, άλλοι αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα των μέτρων».
-Δηλαδή δεν κινδυνεύουμε μόνο από τον κορωνοϊό, αλλά και από αυτές τις φυλές επικίνδυνων ηλιθίων. Με απλά λόγια, δεν θα έχουμε μείωση κρουσμάτων.
«Οχι, δεν αναμένω μείωση των κρουσμάτων μέσα στον Σεπτέμβριο. Πάντως επιμένω. Ολα θα εξαρτηθούν από την τήρηση των μέτρων. Είναι δύσκολο να κάνεις προβλέψεις για την πορεία της επιδημίας όταν πολλά πράγματα εξαρτώνται από το πώς θα αντιμετωπίσει ο καθένας μας την κατάσταση».
-Ολα δηλαδή κρέμονται από μια κόκκινη κλωστή…
«Οι συνθήκες για τη μετάδοση υπάρχουν. Ο αριθμός των κρουσμάτων θα εξαρτηθεί από την τήρηση των μέτρων. Σε αυτή τη φάση ο καθένας μας ξεχωριστά μπορεί να βοηθήσει να εμποδίσουμε την αύξηση των κρουσμάτων. Καθένας ξεχωριστά».
«Η ΕΥΘΥΝΗ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ»
– Δηλαδή αν τηρήσουμε τα μέτρα θα του κάνουμε τη ζωή δύσκολη. Αν δεν τα τηρήσουμε τότε εκείνος θα κάνει τη ζωή μας δύσκολη. Και θα μας στείλει στον τάφο μία ώρα αρχύτερα. Για πέστε μου, κατά τις προβλέψεις σας, το φθινόπωρο θα είναι τραγικό;
«Δεν μπορώ να κάνω κάποια μακροπρόθεσμη εκτίμηση σε αυτή τη φάση. Αλλά σίγουρα, όσο περνάει το καλοκαίρι, επιστρέφουμε στις δουλειές μας και στις δραστηριότητές μας, μένουμε όλο και περισσότερο σε κλειστούς χώρους, η κατάσταση θα είναι πιο δύσκολη».
-Και επειδή οι φυλές που γοητεύονται από τέτοιες θεωρίες είναι πολλές, θα ήταν καλύτερο σε αυτή τη φάση να είχε κηρυχθεί κάποια μορφή καταστολής. Τέλος πάντων. Μακριά από εμένα τέτοιες θεωρίες. Είχατε προβλέψει την επιστροφή του ιού μέσα στο καλοκαίρι;
«Ηταν αναμενόμενη μια αύξηση των κρουσμάτων με τη σταδιακή άρση των μέτρων και τους περιορισμούς στις μετακινήσεις και τα ταξίδια. Δεν ήταν δυνατό να παραταθούν μέτρα όπως το lockdown. Ο μικρός αριθμός κρουσμάτων που επιτεύχθηκε εκείνη την περίοδο δεν μπορεί να επαναληφθεί εύκολα».
«ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΗ ΜΙΑ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΕΙΜΩΝΑ»
-Η πρόβλεψή σας είναι ότι ο χειμώνας θα είναι ακόμα χειρότερος;
«Δεν λέω ότι θα είναι χειρότερος. Εκτιμώ πως τα καθημερινά κρούσματα θα συνεχιστούν. Αυτό μπορώ να το πω με βεβαιότητα. Αλλά θα ήμουν επιφυλακτική σχετικά με μια μακροπρόθεσμη πρόβλεψη. Αλλωστε μια τέτοια πρόβλεψη στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Δηλαδή στη συχνότητα των επαφών, στην τήρηση ή μη τήρηση των μέτρων. Στη διάρκεια του lockdown ήταν εύκολο να κάνουμε προβλέψεις, τα μέτρα ήταν αυστηρά και πολύ συγκεκριμένα. Τώρα όχι. Είναι δύσκολο».
-Είναι δύσκολο επειδή μια τέτοια πρόβλεψη πρέπει να υπολογίσει τη συμπεριφορά του ανθρώπινου παράγοντα. Και ο ανθρώπινος παράγοντας είναι απρόβλεπτος. Ο άνθρωπος δεν είναι αριθμός, ούτε αλγόριθμος.
«Ναι, ακριβώς αυτό θέλω να πω».
-Και η ελληνική πραγματικότητα τι σας λέει; Εννοώ η πραγματικότητα όπως είναι διαμορφωμένη από τη συμπεριφορά του μέσου Ελληνα.
«Εχω ακούσει όλων των ειδών τις απόψεις. Και εκείνους που δεν πιστεύουν στην ύπαρξη του COVID-19 και τους άλλους που πιστεύουν πως πρόκειται για συνωμοσία».
-Υπάρχουν και κάποιοι που πιστεύουν πως όλο αυτό έχει σχεδιαστεί προκειμένου να αποκαθηλωθεί ο Ντόναλντ Τραμπ και πως από τον Νοέμβριο, μετά τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, ο ιός θα εξαφανιστεί.
«Δεν νομίζω πως μπορώ να απευθυνθώ σε αυτή την ομάδα. Δεν πιστεύω στις θεωρίες συνωμοσίας. Μου φαίνεται παράλογο να πιστεύει κάποιος ότι η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα έχει συνωμοτήσει εναντίον της ανθρωπότητας».
ΚΙ ΟΜΩΣ, Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΚΑΜΠΑΖΕΙ ΑΠΟ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
-Είναι αλήθεια ότι αυτός ο καταραμένος ιός έχει μεταλλαχθεί και έχει επιστρέψει λιγότερο επικίνδυνος;
«Δεν μπορώ να σας πω. Εχω διαβάσει κάποια άρθρα, αλλά προτιμώ να μην απαντάω σε ερωτήσεις που δεν έχουν σχέση με την ειδικότητά μου. Είμαι βιοστατιστικός / επιδημιολόγος και το πρώτο μου πτυχίο ήταν στα Μαθηματικά».
-Μαθηματικός; Μα προσφάτως, μετά από κάποια σχόλια του πρώην υπουργού Παιδείας Κώστα Γαβρόγλου που παρερμηνεύτηκαν, κυκλοφόρησε η άποψη πως η Γυναίκα δεν σκαμπάζει από Μαθηματικά…
«Στο δικό μου τμήμα, όταν ήμουν, φοιτήτρια υπήρχαν πολλές γυναίκες στο αμφιθέατρο του Τμήματος Μαθηματικών. Από την άλλη, μπορεί να είχαν περάσει πολλά αγόρια και να απουσίαζαν από τις παραδόσεις. Προφανώς κάποιος άντρας θα το έγραψε αυτό το σχόλιο».
ΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΕΜΒΟΛΙΟ
-Θεωρείτε πως το ρωσικό εμβόλιο είναι εντελώς αναξιόπιστο;
«Δεν ξέρω, επομένως δεν μπορώ να τοποθετηθώ. Μόνο αν δω κάποια επιστημονική εργασία θα μπορέσω να κρίνω και να τοποθετηθώ».
-Το εμβόλιο που κατοχυρώθηκε με τη συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της εταιρείας AstraZeneca είναι αξιόπιστο;
«Γι’ αυτό το εμβόλιο υπάρχει επιστημονική δημοσίευση και τα προκαταρκτικά αποτελέσματα είναι θετικά. Αυτή τη στιγμή το εμβόλιο είναι υπό περαιτέρω αξιολόγηση. Θα δοθεί προτεραιότητα στον εμβολιασμό των ευάλωτων ατόμων, δηλαδή των ατόμων με αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών σε περίπτωση που μολυνθούν από COVID-19».
-Εσείς θα το κάνατε;
«Δεν το έχω σκεφτεί προς το παρόν, δεν ανήκω στις ομάδες που θα προτεραιοποιηθούν. Θα το έκανα κυρίως για να προστατέψω ευπαθή άτομα στο οικογενειακό μου περιβάλλον, αν και λογικά εκείνα θα το κάνουν πριν από εμένα».
«Ο ΚΟΡΩΝΟΪΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ»
-Κατά τις εκτιμήσεις σας, ποιο είναι το πιο πιθανό σενάριο για τον επερχόμενο χειμώνα;
«Τον χειμώνα θα υπάρχει μετάδοση και θα καταγραφούν πολλά κρούσματα. Οπως αναφέρεται συχνά, ο κορωνοϊός δεν είναι σπριντ, αλλά μαραθώνιος. Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτόν και να μην εξαντλήσουμε την προσπάθειά μας σε μικρό διάστημα. Προσωπικά το έχω πάρει απόφαση ότι θα αλλάξω κάποιες συνήθειες. Δεν πιστεύω ούτε στην τρομοκρατία σχετικά με τον ιό, αλλά ούτε στην άρνηση. Πολλοί έχουν τρομοκρατηθεί και επίσης πολλοί αρνούνται την ύπαρξή του. Είμαι εναντίον των άκρων. Και οι δύο αυτές ομάδες ανθρώπων θα κουραστούν αυτούς τους μήνες. Ας προσπαθήσουμε να ζήσουμε με αυτή την κατάσταση. Οι μόνοι άνθρωποι τους οποίους μπορώ να κατανοήσω είναι όσοι έχουν πληγεί οικονομικά από αυτή την κατάσταση».
-Να σας εξομολογηθώ το δικό μου βίωμα, είμαι οπαδός των τρομοκρατημένων. Οταν αναγκάστηκα από την εφημερίδα μου να κάνω τεστ με την επιστροφή από τις διακοπές, περίπου κατέρρευσα. Επί 26 ώρες, μέχρι να μου αποσταλεί η γνωμάτευση και η ετυμηγορία του ιατρικού κέντρου, αισθανόμουν σαν μελλοθάνατος.
«Δεν το βρίσκω τόσο απαραίτητο αυτό το τεστ λόγω επιστροφής από την άδεια. Κι αν το κολλήσεις μετά το τεστ; Ποτέ δεν είσαι σίγουρος. Εγώ απλώς συνιστώ την αυστηρή τήρηση των μέτρων. Να πηγαίνουμε στην εργασία μας, διατηρώντας αποστάσεις, να φοράμε μάσκες και να πλένουμε τα χέρια μας. Οπου είναι δυνατή η τηλεργασία να εφαρμόζεται. Δεν είμαι κατά των τεστ, αλλά δεν μας λύνουν τα προβλήματα αν δεν συνδυάζονται και με τα μέτρα προφύλαξης».
-Και να φανταστείτε πως δεν είχα κανένα σύμπτωμα, ούτε πυρετό, ούτε έβηχα, ούτε πονούσε ο λαιμός μου. Κι όμως είχα καταρρεύσει…
«Αν είναι το τεστ να σας προκαλεί τέτοιο στρες καλύτερα να το αποφεύγετε».
-Με απλά λόγια, προσπαθείτε να μου πείτε κομψά ότι ο χειμώνας θα είναι πολύ δύσκολος.
«Η μετάδοση θα συνεχιστεί. Παράλληλα θα υπάρχουν και άλλες ιώσεις, δεν θα είμαστε σίγουροι αν είναι μια απλή ίωση ή αν είναι κορωνοϊός και επομένως πιστεύω ότι θα υπάρχει μια αναστάτωση. Σε μεγάλο βαθμό τα αποτελέσματα θα καθοριστούν από τον τρόπο που εμείς θα συμπεριφερθούμε και αν τηρήσουμε τα μέτρα».
-Και καλά για τον χειμώνα, αλλά με την άνοιξη του 2021 τι θα γίνει; Υπάρχει φως στο τούνελ; Με δεδομένη την απόκτηση εμβολίου και μαζικού εμβολιασμού.
«Μου ζητάτε να κάνω μια μακροπρόθεσμη πρόβλεψη και δεν θα το ήθελα. Εδώ θα είμαστε να τα ξαναπούμε πάλι. Προς το παρόν ας ξεκινήσουμε με αισιοδοξία».
Εν ολίγοις. Παιδιά. Κυρίως εσείς οι μεγάλοι. Μια συμβουλή. Απλή, εύκολη και αποτελεσματική. Μέχρι αυτός ο καταραμένος ιός να εξαλειφθεί, αφήστε τις μακακίες και τις συνωμοσίες και τηρήστε τα μέτρα. Οσοι περισσότεροι ακολουθήσουν αυτή τη γραμμή τόσο ο COVID-19 θα υποχωρεί και τόσο λιγότερο θα μας κάνει δύσκολη τη ζωή. Η ευθύνη είναι προσωπική. Τι δεν καταλαβαίνεις; Ελεος!
