Ένα παιδί γεννιέται ή γίνεται πρωταθλητής;

Το ygeiamou.gr μίλησε με τον καθηγητή κ. Γιώργο Καχριμάνη έναν άνθρωποι με μακρά παρουσία και εμπειρία στο προπονητικό επιτελείο των εθνικών ομάδων ποδοσφαίρου, επισκέπτη καθηγητή σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, ο οποίος αναλύει ερωτήματα που απασχολούν όλους όσους βρίσκονται στην εκκίνηση της αθλητικής σταδιοδρομίας τους. Ένα από τα κορυφαία ερωτήματα που ο ίδιος προσπαθεί να απαντήσει και για το οποίο μιλήσαμε είναι «αν ο πρωταθλητής γεννιέται ή γίνεται»

Από ποια ηλικία του παιδιού μπορούμε να γνωρίζουμε την κλίση του σε κάποιο άθλημα;

Από την ηλικία των 10 ετών και άνω όταν τα παιδιά αρχίζουν να έχουν κλίση προς ένα άθλημα μπορούμε να εφαρμόσουμε το τρίπτυχο: μυοσκελετική αξιολόγηση, εύρεση και αξιολόγηση της φυσικής του κατάστασης και πραγματοποίηση γονιδιακού ελέγχου, δημιουργώντας έναν φάκελο δεδομένων έτσι ώστε να καταρτίσουμε ένα πρόγραμμα ατομικής ιδανικής προπόνησης που θα θωρακίσει την υγεία του και θα μεγιστοποιήσει τις ικανότητές του.
Γίνονται ιατρικές-μυοσκελετικές εξετάσεις όπου εξετάζουμε τις μυϊκές ανισορροπίες, την κινητικότητα των αρθρώσεων, την σωστή στάση του σώματος καθώς και αιματολογικές και εργομετρικές εξετάσεις όπως και εξετάσεις πάνω στην ψυχοσύνθεσή του (διαχείριση στρες).

Τι περιλαμβάνει το αθλητικό προφίλ ενός παιδιού;

Περιλαμβάνονται μετρήσεις: ταχύτητας, αντοχής, δύναμης, μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου και μέγιστης δύναμης, δείκτες κόπωσης, λιπομέτρηση, εκρηκτικότητα, αλτικότητα, ευλυγισία, εύρεση καρδιακών παλμών σε κάθε ζώνη προπόνησης, ποσοστιαία αναλογία ταχείας σύσπασης μυϊκών ινών, μηχανική ισχύς και μετρήσεις έκρηξης-αντίδρασης.

Τι πρέπει να προσέχει ένας προπονητής;

Ο προπονητής πρέπει να ισορροπεί πάνω σε δύο αρχές. Την αρχή της επιβάρυνσης και την αρχή της αποκατάστασης έτσι ώστε να μην υπερπροπονηθεί ο αθλητής και «κουραστεί» ή «καεί» όπως λέμε κοινώς.

Από τι εξαρτάται η αθλητική απόδοση ενός παιδιού;

Η αθλητική απόδοση επηρεάζεται από την γενετική προδιάθεση (ταλέντο) και από την επίδραση των γονιδίων στις προσαρμογές από την προπόνηση.
Τα γονίδια είναι συγκεκριμένες αλληλουχίες βάσεων του DNA τα οποία περιέχουν αποθηκευμένη μια συγκεκριμένη γενετική πληροφορία.Το DNA βρίσκεται στον πυρήνα του κυττάρου και το γονίδιο είναι μέρος του DNA και υπεύθυνο για τα χαρακτηριστικά μας.

Από το 2001 μέχρι σήμερα κάθε μέρα ολοκληρώνεται η αποκωδικοποίηση του DNA με μια απλή εξέταση: παίρνοντας γενετικό υλικό (λίγο σάλιο) με μια ειδική μπατονέτα από το στόμα του παιδιού βρίσκουμε ποια είναι τα επίπεδα των γονιδίων που είναι περισσότερα στους οργανισμούς των αθλητών, ποια είναι η γενετική του προδιάθεση δηλαδή, αν έχει έφεση και τα απαραίτητα χαρακτηριστικά για ν’ ασχοληθεί με το άθλημα που επιθυμεί, και ποιες οι διατροφικές του ανάγκες για σωστή αποκατάσταση. Έτσι, μπορούμε να μεγιστοποιήσουμε την απόδοσή του σε κάποιο συγκεκριμένο άθλημα.

Αναλύουμε τις εξής σημαντικές περιοχές γονιδίων:

• για την ταχυδύναμη-ταχύτητα μυικής σύσπασης των μυών
• την αντοχή
• το επίπεδο οξυγόνωσης των μυών
• το επίπεδο παραγωγής μυϊκής ενέργειας
• αν ο αθλητής είναι επιρρεπής σε τραυματισμούς των μαλακών ιστών και ποιος ο χρόνος αποκατάστασης του
• τον δείκτη κόπωσης
• την γρήγορη αποκατάσταση του καρδιακού παλμού
• ποια είναι η ιδανική διατροφή για την σωστή διαχείριση βάρους
• την ικανότητα αποτοξίνωσης του οργανισμού
• αν υπάρχει κληρονομική παχυσαρκία και διαβήτης
• την ικανότητα αποτοξίνωσης από καρκινογόνες ουσίες και ξενοβιοτικά
• τις αντιοξειδωτικές ανάγκες του οργανισμού.
• την διάθεση του αθλητή και το κίνητρο για άσκηση

Επίσης με την εξέταση ενός μικρού μέρους μυϊκού ιστού από τον τετρακέφαλο μπορούμε να προσδιορίσουμε την ποσοστιαία αναλογία των γρήγορων και αργών μυϊκών ινών αλλά και την ταχύτητα σύσπασης τους σε συνδυασμό με το γονίδιο ACTN3 και να κατευθύνουμε τους μικρούς αθλητές σε αθλήματα που θέλουν ταχύτητα ή όχι.

Συνεπώς, η χρησιμότητα του γονιδιακού ελέγχου είναι μεγάλη;

Ας ξεκινήσω με τα ερωτήματα που γεννιούνται σε όλους μας: «Γιατί αυτό το παιδί-αθλητής κουράζεται πιο εύκολα από τα άλλα;» «Γιατί το σώμα του είναι πιο μυώδες;» «Γιατί τρέχει πιο γρήγορα ή γιατί είναι αργό;» «Γιατί δεν πέφτουν γρήγορα οι καρδιακοί παλμοί του ώστε να ξεκινήσει την επόμενη προπονητική επιβάρυνση;» «Γιατί τραυματίζεται εύκολα και ο χρόνος επαναφοράς στις προπονήσεις είναι μεγάλος ενώ ο συμπαίκτης του σπάνια τραυματίζεται;» «Γιατί ενώ τρέφεται σωστά δεν μπορεί να χάσει λίπος σε σύγκριση με άλλους συναθλητές αφού κάνουν την ίδια προπόνηση;»

Χρησιμεύει ώστε να διαβάσουμε τη γενετική προδιάθεση του αθλητή και να αναγνωρίσουμε αν έχει υψηλά ή χαμηλά τα επίπεδα των γονιδίων που προανέφερα. Αν διαθέτει δηλαδή ευνοϊκό γονότυπο κι έτσι να ελέγξουμε αν ο αθλητής από την φύση του έχει τα προσόντα να φτάσει σε υψηλά σημεία απόδοσης δίνοντάς του παράλληλα το ιδανικό και εξατομικευμένο πρόγραμμα προπόνησης για αύξηση της απόδοσής του και μειώνοντας από την αρχή τυχόν προβλήματα τραυματισμών που μπορεί να προκύψουν στο μέλλον.

Συνθέτετε δηλαδή ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα προπόνησης

Ακριβώς. Από το γενετικό προφίλ φτιάχνουμε μια βάση δεδομένων η οποία βοηθά κατά 100% στην εξατομίκευση των προπονήσεων, όπου εντοπίζονται τα θετικά ή αρνητικά στοιχεία που επηρεάζουν την απόδοση κι έτσι μπορεί να βελτιωθεί η αερόβια ικανότητα, η ταχύτητα η δύναμη , η αποφυγή τραυματισμών, η σωστή αποκατάσταση, ο σωστός μεταβολισμός υδατανθράκων και τα λιπιδίων, όπως και η πρόληψη ασθενειών στο μέλλον.

Πώς παρομοιάζετε τον οργανισμό του αθλητή;

Σαν μια μηχανή η οποία πρέπει να δουλεύει συνεχώς στο maximum και την οποία πρέπει να συντηρούμε με τα καλύτερα υλικά. Με τον γονιδιακό έλεγχο μπορούμε να μεγιστοποιήσουμε την απόδοση με την λιγότερη δυνατή φθορά. Ξέρουμε τι χρειάζεται ο κάθε αθλητής και το παρέχουμε.

Ένα παιδί που έχει κάνει την συγκεκριμένα εξέταση ξεκινά με πλεονέκτημα έναντι των άλλων;

Σαφώς και το πλεονέκτημα αυτό είναι τεράστιο. Μελέτες δείχνουν ότι αυτός που έχει θετικό γονότυπο ξεκινά από θέση ισχύος άνω του 60%. Επίσης εκτιμάται ότι το 70% της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου (δείκτης αερόβιας ικανότητας-αντοχής) είναι προκαθορισμένο και μάλιστα κληρονομείται από την μητέρα.
Βλέπουμε λοιπόν ότι παρόλο που η αθλητική απόδοση επηρεάζεται από περιβαλλοντικούς παράγοντες και μπορεί να βελτιωθεί, ο ρόλος της κληρονομικότητας δεν είναι αμελητέος αλλά συμβάλει στο να ξεχωρίζει ο ένας αθλητής από τον άλλον. Η επιστήμη της βιοϊατρικής, της μοριακής βιολογίας, της διατροφογενετικής, της βιοπληροφορικής (ερμηνεία αλλαγών των γονιδίων) και η βιοχημεία, παίζουν, πλέον, πρωτεύοντα ρόλο στην εξέλιξη του αθλητή.

Ο γονιδιακός έλεγχος αφορά μόνο σε νεαρές ηλικίες;

Όχι, έρχονται και φτασμένοι αθλητές για να δουν τι λείπει από τον οργανισμό τους προς βελτίωση της απόδοσής τους και για να το συμπληρώσουν. Όπως και άνθρωποι που δεν κάνουν αθλητισμό αλλά θέλουν να φτιάξουν το προφίλ διατροφής και υγείας.

Επομένως, ο πρωταθλητής γεννιέται ή γίνεται;

Για να γίνεις πρωταθλητής πρέπει να γεννηθείς, να έχεις ευνοϊκό γονότυπο. Από κει και ύστερα, γνωρίζοντας από την αρχή πού υπερτερείς μπορείς να επιλέξεις το σωστό αγώνισμα και έχοντας το γενετικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων που κάνετε την ίδια προπόνηση με σωστό προπονητικό πλάνο να φτάσεις στον στόχο σου που είναι ο πρωταθλητισμός .

Και κάτι ακόμη: Πού οφείλεται ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος σε αθλητές, ακόμη και σε νεαρή ηλικία;

Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος σε αθλητές οφείλεται κυρίως:

• στην πρώιμη εμφάνισης στεφανιαίας νόσου ιδιαιτέρως στις νεότερες ηλικίες
• σε κληρονομικά νοσήματα της καρδιάς,
• σε φλεγμονές του μυοκαρδίου,
• στην υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια (το συχνότερο αίτιο),
• σε αρρυθμιογόνο μυοκαρδιοπάθεια
• σε συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αγγείων.
• στο κάπνισμα.

Στους αθλητές πλέον οι επιβαρύνσεις είναι τεράστιες σε καθημερινή βάση.

Οι αθλητές πλέον είναι πιεσμένοι, φθαρμένοι και στρεσαρισμένοι. Υπερβάλουν εαυτούς πολλές φορές. Ο οργανισμός τους δεν προλαβαίνει να αναπληρώσει στοιχεία απαραίτητα όπως τα ιόντα καλίου, ασβεστίου, νατρίου, μαγνησίου.

Όλα αυτά σε συνδυασμό με τα παραπάνω οδηγούν σε  στεφανιαία νόσο – οξύ έμφραγμα που θα οδηγήσει στον θάνατο. Εδώ εισέρχεται ο γονιδιακός έλεγχος της καρδιάς που συμπληρώνει άμεσα όλη την κλινική μελέτη που κάνουν οι καρδιολόγοι.

Είναι σημαντικό λοιπόν να τονίσουμε ότι πολλές περιπτώσεις αιφνίδιου θανάτου σε αθλητές μπορεί να προκληθούν λόγω υποκλινικών μορφών κληρονομικών καρδιαγγειακών νοσημάτων και αρρυθμιογενών συνδρόμων. Έχει ύψιστη σημασία ένα τέτοιο νόσημα να ανιχνεύεται μέσω της κλινικής εξέτασης όπως προανέφερα αλλά και σε συνδυασμό με γονιδιακό έλεγχο να έχουμε ολοκληρωμένα αποτελέσματα. Σημαντικό δε είναι να ελέγχεται όλη η οικογένεια σε περίπτωση θετικότητας στον γονιδιακό έλεγχο

Τονίζουμε, ότι οι αθλητές τις περισσότερες φορές παρουσιάζουν σιωπηλές/υποκλινικές μορφές των καρδιογενετικών νοσημάτων και φέρουν το νόσημα χωρίς να το γνωρίζουν. Κάτι τέτοιο αντανακλάται στις περιπτώσεις όπου παρουσιάζεται αιφνίδιος θάνατος σε αθλητή λόγω της εκρηκτικής έκφρασης του γενετικού νοσήματος, το οποίο δεν γνωρίζει ότι φέρει.

Ο έλεγχος που προτείνεται για τους αθλητές είναι η ανάλυση όλου του γονιδιώματος (WES) με στόχευση ανάλυσης σε όλα τα μέχρι τώρα παθολογικά γονίδια όσον αφορά καρδιαγγειακά νοσήματα. Η ανάλυση αυτή επιτρέπει στον αθλητή, τον προπονητή και τον κλινικό ιατρό πάνω από όλα να γνωρίζει αν υπάρχουν υποκλινικά/σιωπηλά στοιχεία πιθανού καρδιογενετικού νοσήματος του αθλητή με στόχο την πρόληψη του αιφνίδιου θανάτου.