«Κάθε αρχή και δύσκολη» είναι μια φράση που θα περιέγραφε ιδανικά τον Σεπτέμβριο στην παιδική και εφηβική ηλικία, όταν φτάνει η στιγμή που μαγιό και πετσέτες αρχίζουν να μαζεύονται, μαζί όμως και τα «μυαλά» που ταξίδεψαν το καλοκαίρι και τώρα πρέπει να επιστρέψουν για τη νέα σχολική χρονιά.
Γκρίνια, διαμαρτυρίες, κακή διάθεση ή και αδημονία για την επανένωση με τους συμμαθητές, άγχος για τις μεγαλύτερες ηλικίες που θα πρέπει να λάβουν μεγάλες αποφάσεις -«ποια κατεύθυνση να πάρω», «τι θέλω να κάνω τελειώνοντας το σχολείο;»-, και από δίπλα οι γονείς με την αγωνία του πώς πρέπει να στηρίξουν το παιδί στη νέα κατάσταση, σε αυτές τις δύσκολες ενίοτε σχολικές μεταβάσεις.
H Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Ιόλη Οικονόμου
Για όλα αυτά, και το πώς μπορούν οι γονείς να τα διαχειριστούν, μιλά η Ιόλη Οικονόμου, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια της Γραμμής 115 25 και του Συμβουλευτικού Κέντρου του Μαζί για το Παιδί, απαντώντας σε τέσσερα ουσιαστικά ερωτήματα.
Ποια συναισθήματα συνοδεύουν το ξεκίνημα της νέας σχολικής χρονιάς για τα πρωτάκια, τα παιδιά που θα πάνε φέτος δημοτικό;
Τα παιδιά που πρόκειται να φοιτήσουν στην πρώτη τάξη του δημοτικού έρχονται αντιμέτωπα με το άγνωστο και καλούνται να προσαρμοστούν σε μία πρωτόγνωρη για τα ίδια πραγματικότητα. Είναι πιθανό πως η μετάβαση στις σχολικές αίθουσες γεννά ανάμεικτα συναισθήματα στα παιδιά αυτά, από τη μία περιέργεια και προσμονή, από την άλλη αβεβαιότητα, κάποιο φόβο και μερικές φορές άγχος. Για τα περισσότερα παιδιά τα συναισθήματα αυτά είναι απολύτως φυσιολογικά και βελτιώνονται σχεδόν αμέσως. Μερικά παιδιά θα χρειαστούν κάποια παραπάνω βοήθεια και γενικώς ως γονείς είναι καλό να είμαστε έτοιμοι για να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση αυτή.
Πώς μπορούν οι γονείς να αντιμετωπίσουν την απροθυμία του παιδιού να επιστρέψει στο σχολείο; (π.χ. μετά το νηπιαγωγείο μπορεί το παιδί να μην θέλει να πάει πίσω στο σχολείο).
Είναι σημαντικό να μην υποχωρήσετε σε τυχόν αιτήματα για παραμονή στο σπίτι, διότι με αυτόν τον τρόπο θα είναι πιο πιθανό το παιδί να επαναλάβει το αίτημά του για άρνηση του σχολείου. Ανεξαρτήτως ηλικίας, δεν απειλούμε και δεν βάζουμε τιμωρίες. Ακούμε τα αισθήματα του παιδιού με προσοχή, εξηγώντας του πόσο σημαντικό είναι να τηρούμε τις υποχρεώσεις μας και ρωτώντας πώς μπορούμε να το βοηθήσουμε πριν την επιστροφή του στις σχολικές αίθουσες. Οι γονείς με παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι σημαντικό να γνωρίζουν το σύστημα προσαρμογής που εφαρμόζει ο εκάστοτε παιδικός σταθμός – νηπιαγωγείο. Συχνά εφαρμόζεται και είναι βοηθητική η σταδιακά αυξανόμενη παραμονή του παιδιού στην τάξη (πχ. με μισάωρη παραμονή στην αρχή). Επιπλέον, παιδιά προσχολικής αλλά και πρώιμης σχολικής ηλικίας μπορούν να διαλέξουν ένα «μεταβατικό αντικείμενο». «Μεταβατικό αντικείμενο» μπορεί να είναι οποιοδήποτε αντικείμενο πάρουν από το σπίτι και έχουν στην τσάντα τους, δίνοντάς τους ένα αίσθημα οικειότητας. Κάποια παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν έντονα συναισθήματα άρνησης να πάνε στο σχολείο. Ξέρουμε όμως ότι κάθε μέρα που αποφεύγεται το σχολείο αυξάνεται περισσότερο η πιθανότητα το παιδί να μην ξαναγυρίσει, με όλες τις ψυχολογικές και ακαδημαϊκές επιπτώσεις που αυτό συνεπάγεται.
Ο Σεπτέμβριος δεν έχει μόνο τα πρωτάκια του δημοτικού, αλλά και του Γυμνασίου. Πώς μπορεί να προετοιμαστεί το παιδί που αφήνει πίσω του το δημοτικό και οδεύει για το γυμνάσιο; Τι να προσέξει, τι να αποφύγει, τι να περιμένει;
Η μετάβαση από το δημοτικό στις τάξεις του γυμνασίου πρόκειται για μία από τις πιο κρίσιμες και απαιτητικές μεταβάσεις στη σχολική ζωή ενός μαθητή, καθώς τον φέρνει εκ νέου αντιμέτωπο με την πρόκληση της προσαρμογής σε μία καινούργια πραγματικότητα. Τα πρόσωπα αναφοράς πολλαπλασιάζονται, ο όγκος διαβάσματος αυξάνεται, ενώ το σύστημα αξιολόγησης και βαθμολόγησης τροποποιείται. Προκειμένου να καταστεί η συγκεκριμένη μετάβαση όσο πιο ομαλή γίνεται, ο μαθητής μπορεί:
- Να οργανώσει τον χρόνο διαβάσματος, δημιουργώντας μία υγιή ρουτίνα που θα του επιτρέψει αφενός να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις της εκπαιδευτικής βαθμίδας, αφετέρου να λαμβάνει τις απαραίτητες ώρες ανάπαυσης.
- Να διατηρήσει τους φίλους αλλά και να δημιουργήσει καινούργιες φιλίες. Καθώς τα παιδιά εισέρχονται στην εφηβεία, η κοινωνικότητα αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία και η σύναψη σχέσεων με τους συνομηλίκους θα βοηθήσει τόσο στην ευεξία του μαθητή, όσο και στην ακαδημαϊκή του επιτυχία.
- Να διατηρήσει τις εξωσχολικές δραστηριότητες (αθλήματα, μουσική, εικαστικά), από τις οποίες αντλεί αυτοπεποίθηση και γεμίζει τον χρόνο του ευχάριστα και δημιουργικά.
- Να αποδεχτεί την αλλαγή και τα δυσάρεστα συναισθήματα που ενδεχομένως τη συνοδεύουν. Είναι πολύ φυσικό η χαρά ή και ο ενθουσιασμός να συνυπάρχουν με αισθήματα θλίψης ή και φόβου. Οι άνθρωποι χρειαζόμαστε χρόνο για να προσαρμοστούμε σε καινούργιες συνθήκες.
- Να κάνει βήματα προς την ανάπτυξη της αυτονομίας του, η οποία θα καταστήσει δυνατή τη βελτίωση της αυτο-εικόνας του και την προετοιμασία για τα επόμενα στάδια της ζωής.
Κάθε Σεπτέμβριος είναι ταυτόχρονα μια δοκιμασία για τους γονείς, ανεξαρτήτως ηλικίας των παιδιών τους. Ακόμη και τα παιδιά που πάνε α Λυκείου είναι πρωτάκια κατά μία έννοια και ετοιμάζονται για μια διαφορετική πορεία που συνήθως συνδυάζεται με την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες. Τι συμβουλεύετε τους εφήβους που ξεκινούν Λύκειο για το ξεκίνημα της σχολικής χρονιάς;
Η μετάβαση στο Λύκειο μπορεί να συνοδεύεται από αγωνία για τις κοινωνικές σχέσεις αλλά και για την αλλαγή των προσδοκιών όσον αφορά την σχολική επίδοση. Στο Λύκειο οι μαθητές καλούνται να πάρουν μία σειρά αποφάσεων που συνδέονται με το επαγγελματικό τους μέλλον κάτι που σε συνδυασμό με τις αναπτυξιακές προκλήσεις της εφηβείας μπορεί να γίνει πηγή μεγάλου άγχους. Επιπλέον, η στάση των «σημαντικών άλλων» στη ζωή των εφήβων (πχ. γονέων, καθηγητών) όσον αφορά τα παραπάνω παίζει σημαντικότατο ρόλο στο πως οι έφηβοι θα βιώσουν και στο πως θα ανταποκριθούν στις παραπάνω απαιτήσεις.
Αυτό που είναι βοηθητικό να θυμούνται τα παιδιά είναι:
- Ανεξαρτήτως του όγκου διαβάσματος είναι σημαντικό να διατηρήσουν όσες δραστηριότητες τα ευχαριστούν (κοινωνικές, αθλητικές, καλλιτεχνικές κ.ά.)
- Να μένουν συγκεντρωμένα σε αυτό που έχουν να αντιμετωπίσουν βήμα – βήμα. Όπως λέει μία χιουμοριστική ινδική παροιμία: – Πως τρώμε έναν ελέφαντα; – Μπουκιά, μπουκιά!
- Να οργανώσουν ένα σχέδιο για αυτό που θέλουν να πετύχουν, χωρίς να παραλείψουν να συμπεριλάβουν πολλούς διαφορετικούς δρόμους για να φτάσουν στον στόχο τους.
- Να συμπεριφέρονται με ευγένεια στον εαυτό τους, όπως θα έκαναν και σε έναν φίλο!
