Φανταστείτε το εξής: Ένα παιδί μόλις έχει επιστρέψει στο σπίτι από το σχολείο. Κάθεται στο τραπέζι του φαγητού και ανυπομονεί να μοιραστεί με τους γονείς του πώς πήγε η μέρα του. Ίσως υπάρχει κάτι που το απασχολεί, κάτι που συνέβη στο σχολείο ή μια διαφωνία που είχε με έναν φίλο. Όμως, αντί να λάβει την αμέριστη προσοχή των γονιών του, τους βλέπει να είναι απορροφημένοι στα smartphones τους.
Όσο φανταστικό κι αν μοιάζει αυτό το σενάριο, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι πρόκειται για μια όλο και πιο συνηθισμένη εικόνα στα σύγχρονα νοικοκυριά. Είναι, όμως, μια «αθώα» αλλαγή στις συνήθειες των οικογενειών ή μια ανησυχητική τάση, με δυνητικά σοβαρές συνέπειες στην ψυχική υγεία των παιδιών;
Το ερώτημα αυτό απασχόλησε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο JAMA Network Open και υποστηρίζει ότι τα παιδιά των οποίων οι γονείς ασχολούνται υπερβολικά με τα smartphones τους είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν άγχος, προβλήματα προσοχής και υπερκινητικότητα καθώς μεγαλώνουν. Η έρευνα εστιάζει στους πιθανούς κινδύνους για την ψυχική υγεία που απορρέουν από αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν «technoference», την παρέμβαση δηλαδή της τεχνολογίας στις αλληλεπιδράσεις γονέα – παιδιού, εφιστώντας την προσοχή στο πώς η σχέση των γονέων με το smartphone τους μπορεί να υπονομεύει τη συναισθηματική και ψυχολογική ευημερία των παιδιών τους.
Προγενέστερες έρευνες έχουν συνθέσει ένα απογοητευτικό κάδρο: Μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι γονείς βρεφών περνούν, κατά μέσο όρο, περισσότερες από 5 ώρες καθημερινά στα smartphones τους, ακόμη και την ώρα που ασχολούνται με το μωρό τους (27%). Μια άλλη μελέτη αποκάλυψε ότι το 68% των γονέων παραδέχεται ότι η προσοχή του αποσπάται συχνά από τα smartphones όταν αλληλεπιδρά με τα παιδιά του.
Αυτή η συνεχής απόσπαση της προσοχής κατά τη διάρκεια της γονικής μέριμνας δεν είναι αθώα. Έρευνες έχουν δείξει ότι ισοδυναμεί με λιγότερη προσοχή προς τα παιδιά, λιγότερη συζήτηση και παιχνίδι μεταξύ γονέων και παιδιών, ακόμη και υψηλότερο κίνδυνο για παιδικούς τραυματισμούς. Αργότερα, κατά τη διάρκεια της εφηβείας, η ενασχόληση των γονέων με τα smartphones συνδέεται με «υψηλότερα επίπεδα σύγκρουσης γονέα – παιδιού και χαμηλότερα επίπεδα γονικής συναισθηματικής υποστήριξης και ζεστασιάς», σημειώνει η ερευνητική ομάδα με επικεφαλής την δρ. Sheri Madigan, αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Calgary. «Όταν οι συναισθηματικές και σωματικές ανάγκες των παιδιών αγνοούνται συστηματικά ή συναντούν ακατάλληλη ανταπόκριση, κινδυνεύουν να αναπτύξουν δυσκολίες ψυχικής υγείας», εξηγούν οι ερευνητές.
Για να κατανοήσουν καλύτερα αυτές τις δυναμικές, η δρ. Madigan και η ομάδα της εξέτασαν τα δεδομένα περισσότερων από 1.000 παιδιών ηλικίας 9-11 ετών από τον Καναδά το χρονικό διάστημα 2020-2022. Όπως εξήγησαν οι ερευνητές, επικεντρώθηκαν σε αυτή την ηλικιακή ομάδα επειδή αυτή η περίοδος αποτελεί κρίσιμο στάδιο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και χαρακτηρίζεται από αυξημένη ευπάθεια στα προβλήματα ψυχικής υγείας. Τα παιδιά κλήθηκαν να απαντήσουν σε δηλώσεις όπως «Θα ήθελα ο γονέας μου να περνάει λιγότερο χρόνο στο τηλέφωνό του και σε άλλες συσκευές» και «Απογοητεύομαι με τον γονέα μου επειδή είναι στο τηλέφωνό του ή σε άλλες συσκευές όταν περνάμε χρόνο μαζί».
Η μελέτη διαπίστωσε μια σαφή σχέση μεταξύ της αντιλαμβανόμενης συνήθειας των γονέων να ασχολούνται με τα smartphones τους και των επακόλουθων προβλημάτων ψυχικής υγείας των παιδιών. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκαν υψηλότερα επίπεδα άγχους, απροσεξίας και υπερκινητικότητας στα παιδιά που ανέφεραν ότι αισθάνονταν παραμελημένα λόγω της χρήσης smartphone από τους γονείς τους. Το φύλο δε φάνηκε να επηρεάζει το μέγεθος αυτών των επιπτώσεων.
Η μελέτη θέτει ωστόσο κι ένα ερώτημα: Είναι η χρήση smartphone από τους γονείς που επιδεινώνει τα προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών ή οι γονείς στρέφονται στα smartphones τους ως μηχανισμό αντιμετώπισης του υπάρχοντος άγχους και της υπερκινητικότητας των παιδιών τους; Τα ευρήματα δείχνουν πως η επίδραση είναι μάλλον αμφίδρομη: Τα πιο αγχώδη παιδιά μπορεί πράγματι να ωθούν τους γονείς στο να αναζητήσουν παρηγοριά στις συσκευές τους, ταυτόχρονα όμως η υπερβολική χρήση των smartphone από τους γονείς θα μπορούσε να συμβάλει στην ανάπτυξη προβλημάτων προσοχής και υπερκινητικότητας στους εφήβους.
Τα ευρήματα της μελέτης αναδεικνύουν, τελικά, την περίπλοκη σχέση μεταξύ της χρήσης smartphone από τους γονείς και της ψυχικής υγείας των παιδιών. Καθώς τα smartphones γίνονται όλο και πιο συνυφασμένα με την καθημερινή ζωή, είναι σημαντικό οι γονείς να αναγνωρίζουν τον πιθανό αντίκτυπο που μπορεί να έχουν οι ψηφιακές τους συνήθειες στην ευημερία των παιδιών τους. Η εξισορρόπηση της χρήσης της τεχνολογίας με ουσιαστικές, απερίσπαστες αλληλεπιδράσεις με τα παιδιά θα μπορούσε να είναι το κλειδί για την προώθηση της υγιέστερης συναισθηματικής ανάπτυξης της επόμενης γενιάς.
Γονείς: Μη χρησιμοποιείτε τις οθόνες ως παιδικό «ηρεμιστικό» προειδοποιούν οι ειδικοί
Η συνήθεια που επηρεάζει τη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού – Τι να κάνετε
Γονείς, ξέρετε πόσο χρόνο ξοδεύει ένα τρίχρονο μπροστά στο smartphone;
