Τον γύρο του κόσμου κάνει το απόσπασμα από την εκπομπή του Chris Cuomo στο NewsNation, στο οποίο βλέπουμε τη νεαρή TikToker Baylen Dupree να τον βρίζει επανειλημμένως και ο ίδιος να αδυνατεί να συγκρατήσει τα γέλια του. Δεν πρόκειται φυσικά για προσωπική επίθεση ή σκηνοθετημένο συμβάν αλλά για περίπτωση κορπολαλίας, ένα από τα πολλά συμπτώματα του συνδρόμου Tourette από το οποίο πάσχει η πρωτοετής φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Βιρτζίνια, και για το οποίο προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει μέσα από τη δημοφιλή πλατφόρμα του TikTok.

Τικς και σύνδρομο Tourette

Η κοπρολαλία, σύμφωνα με την κ. Αρτέμιδα Γκίκα, Παιδονευρολόγο και Επιστημονική Συνεργάτιδα του Τμήματος Παιδονευρολογίας Παίδων του Νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ, περιλαμβάνει τις μη κοινωνικά αποδεκτές λέξεις ή φράσεις που εκφράζονται αυτόματα και χωρίς εκλυτικό παράγοντα. Αποτελεί ένα από τα συμπτώματα του συνδρόμου Tourette, μιας κληρονομικής νευρολογικής διαταραχής που αφορά περίπου 1 στα 100 παιδιά σχολικής ηλικίας -επί το πλέιστον αγόρια- και εκδηλώνεται κυρίως με τα τικς.

Όπως εξηγεί: «Τα τικς είναι απότομες, επαναλαμβανόμενες, άρρυθμες, στερεότυπες κινήσεις ή/και ήχοι. Τα τικς διακρίνονται σε κινητικά και φωνητικά, απλά και σύνθετα. Τα απλά τικς είναι σύντομα σε διάρκεια και συνήθως περιλαμβάνουν μία μόνο ομάδα μυών. Τα σύνθετα τικς έχουν μεγαλύτερη διάρκεια και περιλαμβάνουν συνδυασμό κινήσεων, οι οποίες συχνά δίνουν την εντύπωση ότι έχουν συγκεκριμένο σκοπό». Κάποια παραδείγματα περιλαμβάνουν:

  • Απλά κινητικά τικς: Ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων, ανασήκωμα των φρυδιών, τίναγμα του κεφαλιού, τέντωμα του λαιμού, ανασήκωμα των ώμων, σούφρωμα των χειλιών, διάφορες γκριμάτσες
  • Σύνθετα κινητικά τικς: αναπήδημα, αγγίγματα ή μικρά χτυπηματάκια σε αντικείμενα ή άλλα άτομα, τράβηγμα των ρούχων
  • Απλά φωνητικά τικς: οποιοσδήποτε ήχος (ξερόβηχας, ρούφηγμα της μύτης, καθάρισμα του λαιμού, αναστεναγμός)
  • Σύνθετα φωνητικά τικς: ήχοι ζώων, φωνές, ηχολαλία (άμεση επανάληψη λέξεων που έχει πει κάποιος άλλος), παλιλαλία (άμεση επανάληψη λέξεων που έχει πει το ίδιο το άτομο), κοπρολαλία.

Τα τικς είναι κατά βάση ακούσια -αν και, συχνά, ο στενός κύκλος του παιδιού όπως οι γονείς, οι παιδίατροι και οι δάσκαλοι, δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι γίνονται παρά τη θέλησή του, η συχνότητα και το είδος τους ποικίλλει στο ίδιο παιδί, επιδεινώνονται σε γενικότερες περιόδους stress και άγχους και γίνονται πολύ έντονα τις απογευματινές ώρες όταν τα παιδιά βλέπουν τηλεόραση, ενώ σε κάποιο βαθμό είναι προκλητά.

«Ένα συνηθισμένο σενάριο, δηλαδή, είναι να επισκεφθούν οι γονείς με το παιδί κάποιον ειδικό γιατί το παιδί εμφανίζει κάποιο τικ στο σπίτι. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, το παιδί μπορεί να μην εμφανίσει το τικ γιατί, όπως αναφέρθηκε, έχει τη δυνατότητα να το καταστείλει. Εάν ο γιατρός συζητήσει για το συγκεκριμένο τικ μπροστά στο παιδί, το πιο πιθανό είναι ότι το παιδί, θα αρχίσει να το κάνει» εξηγεί η κ. Γκίκα, προσθέτοντας ότι τα μεγαλύτερα ιδίως παιδιά, μπορούν να καταστείλουν τα τικς για μικρό χρονικό διάστημα εάν τους ζητηθεί, καίτοι επανέρχονται μετά το τέλος του διαστήματος αυτού.

Διάγνωση

Η διάγνωση των τικς είναι κλινική. Στη μεγάλη πλειοψηφία τους τα τικς στα παιδιά είναι ιδιοπαθή, δεν οφείλονται δηλαδή σε κάποιο άλλο υποκείμενο νευρολογικό νόσημα, με την προϋπόθεση, βέβαια, ότι η νευρολογική εξέταση του παιδιού είναι τελείως φυσιολογική. Σε κάποιες περιπτώσεις και ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της διαταραχής σε κάθε παιδί, είναι απαραίτητο να γίνουν εξετάσεις για να αποκλειστεί η μικρή πιθανότητα κάποιου υποκείμενου νοσήματος ή η πιθανότητα να μην πρόκειται για τικς αλλά για άλλη κινητική διατατραχή (μυοκλονία, τρόμο, χορεία κλπ). Οι εξετάσεις αυτές, όπου χρειάζονται, είναι συνήθως αιματολογικές και πιο σπάνια απεικονιστικές (μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου) ή ηλεκτροφυσιολογικές (ηλεκτροεγκεφαλογράφημα).

Στην περίπτωση του συνδρόμου Tourette, τα τικς είναι χρόνια. Συγκεκριμένα, για να τεθεί η διάγνωση του συνδρόμου Tourette, θα πρέπει το παιδί να παρουσιάζει πολλαπλά κινητικά και τουλάχιστον ένα φωνητικό τικ για διάστημα τουλάχιστον ενός έτους, με την προϋπόθεση ότι, στο διάστημα αυτό, το παιδί δεν παρέμεινε χωρίς τικς για διάστημα μεγαλύτερο των 3 μηνών.

Τα απλά, μεμονωμένα, παροδικά τικς, αυτά, δηλαδή, που ξεκινούν, σταματούν και ενδεχομένως επανεμφανίζονται, χωρίς όμως να πληρούν τις προϋποθέσεις για τη διάγνωση συνδρόμου Tourette είναι πολύ πιο συχνά και υπολογίζεται ότι εμφανίζονται τουλάχιστον στο 20% των παιδιών σχολικής ηλικίας. Στο σύνδρομο Tourette, τα πρώτα τικς στην ηλικία 5-7 χρόνων ενώ οι ηλικίες στις οποίες παρατηρούνται συνήθως με τη μεγαλύτερη ένταση και συχνότητα είναι μεταξύ 10 και 12 χρόνων.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση για τα παιδιά με τικς και σύνδρομο Tourette είναι καλή. Σε 1/3 των παιδιών τα τικς εξαφανίζονται πλήρως μετά την εφηβεία, σε 1/3 μειώνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό και μόνο 1/3 των παιδιών συνεχίζει να έχει σημαντικά τικς μετά την ηλικία των 15-18 χρόνων. Σε ορισμένα παιδιά το σύνδρομο Tourette συνυπάρχει και με άλλες διαταραχές, όπως είναι οι εμμονές και η υπερκινητικότητα/ διάσπαση προσοχής, οι οποίες συχνά αποτελούν σημαντικότερο πρόβλημα για το παιδί και το περιβάλλον του απ’ ότι τα ίδια τα τικς.

Αίτια

Ο παθοφυσιολογικός μηχανισμός που οδηγεί στην ανάπτυξη των τικς και του συνδρόμου Tourette δεν είναι γνωστός. Είναι, όμως, σήμερα γνωστό ότι, αντίθετα με τις θεωρίες που επικρατούσαν στο παρελθόν, τα τικς δεν είναι ψυχολογική/ψυχιατρική αλλά αμιγώς νευρολογική διαταραχή. Παρόλο, δηλαδή που σε ορισμένες περιπτώσεις επιδεινώνονται από καταστάσεις όπως το άγχος, η βάση τους είναι οργανική και συγκεκριμένα σχετίζεται με διαταραχές νευρομεταβιβαστών, όπως είναι η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη, ουσιών, δηλαδή, που χρησιμοποιούν τα νευρικά κύτταρα για να επικοινωνούν μεταξύ τους. Οι περιοχές του εγκεφάλου που φαίνεται ότι ενέχονται στην ανάπτυξη των τικς είναι τα βασικά γάγγλια και ο μετωπιαίος λοβός.

Όπως, ήδη, αναφέρθηκε τα τικς και το σύνδρομο Tourette είναι κληρονομικές διαταραχές. Η υπόθεση αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι πολλοί γονείς παιδιών με τικς αναφέρουν ότι και αυτοί παρουσίαζαν τικς όταν ήταν παιδιά. Περιβαλλοντικά αίτια ενδέχεται, επίσης, να παίζουν ρόλο σε ορισμένες περιπτώσεις. Η πιο γνωστή θεωρία που συνδέει περιβαλλοντικά αίτια με την ανάπτυξη τικς είναι αυτή που αφορά στο ρόλο των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων.

Αντιμετώπιση των τικς και του συνδρόμου Tourette

Η αντιμετώπιση των τικς και του συνδρόμου Tourette είναι πολυπαραγοντική. Πρώτο βήμα, το οποίο είναι και αρκετό σε περιπτώσεις απλών, παροδικών τικς, είναι η ενημέρωση και πληροφόρηση των γονιών, του ίδιου του παιδιού αλλά και ατόμων του περιβάλλοντός του (εκπαιδευτικών, φίλων κλπ.) για τη φύση της διαταραχής, την καλή πρόγνωση αλλά και την αντιμετώπιση της. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της συζήτησης με ειδικούς (παιδιάτρους, παιδονευρολόγους κλπ.) αλλά και μέσω του διαδικτύου (www.tourettes-action.org.uk). Ως γενική αρχή, οι γονείς δεν πρέπει να μαλώνουν τα παιδιά για τα τικς ούτε να τους τα σχολιάζουν. Σε περιπτώσεις που τα τικς επιμένουν, η ψυχολογική υποστήριξη του παιδιού και η συμβουλευτική γονέων με τη βοήθεια ειδικών παιδοψυχολόγων έχει ιδιαίτερη σημασία.

Η ψυχολογική υποστήριξη έχει ως στόχο την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του παιδιού και την εύρεση τρόπων χαλάρωσης του stress. Με τη βοήθεια συμπεριφορικού τύπου παρέμβασης, τα παιδιά μαθαίνουν να αντικαθιστούν τα τικς με περισσότερο κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές και επιβραβεύονται για τις συμπεριφορές αυτές όταν τις επιτυγχάνουν. Επίσης τους δίνεται η δυνατότητα να έχουν “διαλείμματα” (time-outs) κατά τα οποία τους επιτρέπεται να εκδηλώνουν τα τικς.

Η μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών ελέγχονται καλά με τις μεθόδους που αναφέρθηκαν, χωρίς να χρειαστεί η λήψη φαρμάκων. Παρόλαυτα σε κάποιες περιπτώσεις τα τικς επιμένουν και επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του παιδιού. Στις περιπτώσεις αυτές είναι δυνατή η φαρμακευτική καταστολή των τικς. Φάρμακα πρώτης γραμμής είναι η κλονιδίνη και η κλοναζεπάμη ενώ εάν και αυτά δεν ελέγξουν τα τικς, χρησιμοποιούνται σε δεύτερη φάση νευροληπτικά φάρμακα, όπως η ρισπεριδόνη.

Διαβάστε επίσης

Γιατί έχει τικ το παιδί – Πότε χειροτερεύουν – Πώς θα τα ξεπεράσει