Την περασμένη Δευτέρα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Δημιουργικότητας και Καινοτομίας στις 21 Απριλίου 2030, πραγματοποιήθηκε διεπιστημονικό συνέδριο με θέμα «2020-2030: Τα χρυσά χρόνια της ιατρικής επιστήμης». Στο ημερολόγιο της δεκαετίας που πέρασε, μπορεί κανείς να εντοπίσει το αποτύπωμα από σκληρά και επώδυνα γεγονότα, τις κηλίδες ενός πολέμου και μιας πανδημίας. Ξεφυλλίζοντας όμως με προσοχή τις σελίδες, θα δει και όσα αξιοθαύμαστα πέτυχε η ιατρική επιστήμη με την αρωγή των σύγχρονων τεχνολογιών όπως το 5G, επιτεύγματα για την ευημερία της ανθρωπότητας που μπόρεσαν να επισκιάσουν τις ασχήμιες. Για αυτές τις σημαντικές εξελίξεις μιλά στο ygeiamou ο κ. Χριστόφορος Παπαπέτρου, Καθηγητής Καρδιοθωρακικής Χειρουργικής, ο οποίος συμμετείχε στην παραπάνω ημερίδα.

Y.: «Μπορεί να μην κάναμε ακόμα τα αυτοκίνητα να πετάξουν, φέραμε όμως τον γιατρό στο σπίτι». Κάπως έτσι επιλέξατε να ξεκινήσετε την ομιλία σας στο συνέδριο. Πώς τελικά ο γιατρός μπήκε σε κάθε σπίτι;

Χ.Π.: [γέλιο] Ναι, ίσως δεν ήταν η καλύτερη ιδέα. Η αλήθεια είναι πως ο «γιατρός στο σπίτι» ήταν μια σημαντική εξέλιξη, στην αρχή όμως της περασμένης δεκαετίας. Έκτοτε, συνέβησαν πολλά σημαντικά. Η σημαντική προσπάθεια ανθρώπων κάθε ειδικότητας από την ιατρική, τις τηλεπικοινωνίες, τη φαρμακευτική και την τεχνολογία εργάστηκαν σκληρά για τη σημαντική αναβάθμιση της υγείας.

Υ.: Ναι αλλά οι εξ αποστάσεως ιατρικές υπηρεσίες δεν παύουν να εκπλήσσουν εξίσου. Ας πούμε, πώς άλλαξαν τη δική σας επαφή με τους ασθενείς;

Χ.Π.: Ας πούμε ότι οι νέες τεχνολογίες σχεδόν μας σύστησαν εκ νέου στους ασθενείς, δίνοντάς μας παράλληλα τη δυνατότητα να παρακολουθούμε μεγαλύτερο αριθμό ασθενών. Θα μπορούσα να πω πως τα κινητά δίκτυα αποτελούν πλέον βασικό πυλώνα της περίθαλψης σε επίπεδο πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας υγείας.

Υ.: Και από τη σκοπιά των ασθενών; Τι σχόλια λαμβάνετε;

Χ.Π.: Κάποιοι νιώθουν μια ανασφάλεια. Πρόκειται συνήθως για άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που νιώθουν ότι αν ο γιατρός δεν τους βλέπει από κοντά κάτι τους κρύβει ή δεν κάνει τη σωστή διάγνωση. Οι έρευνες βέβαια αλλά και η εμπειρία όλων αυτών των χρόνων έχουν δείξει τα αντίθετα.

Υ.: Μιλήστε μας για αυτό…

Χ.Π.: Πρόκειται για οφέλη αμφίδρομα. Αφενός ο ασθενής παραμένει στο σπίτι του, νιώθει ασφάλεια και επωφελείται από την παρουσία της οικογένειας. Έρευνες έχουν δείξει ότι ακόμα και η παρουσία στο ιατρείο συνοδεύεται από έντονη ψυχική δυσφορία και στρες. Πόσο μάλλον στο νοσοκομείο. Η χρήση της τηλεϊατρικής και του remote monitoring, της απομακρυσμένης παρακολούθησης δηλαδή, έδωσε τη δυνατότητα για εξ αποστάσεως διάγνωση και θεραπεία με υψηλή ακρίβεια, χάρη στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Η τηλεχειρουργική αποτέλεσε σταθμό σε αυτή την πορεία. Επεμβάσεις μπόρεσαν πραγματοποιηθούν με χρήση ρομποτικού συστήματος που χειρίζονταν γιατροί από άλλες χώρες.

Υ.: Δεν υπάρχουν περιορισμοί;

Χ.Π.: Φυσικά και γι’ αυτό όλοι οι εμπλεκόμενοι δεν σταματούν να εργάζονται. Η βελτίωση της υγείας είναι ένας συνεχής στόχος. Έχουν γίνει βήματα για την πρόσβαση στις υπηρεσίες τηλεϊατρικής σε πληθυσμούς με αναπηρίες όπως άτομα με απώλεια όρασης ή ακοής. Τα λογισμικά βελτιώνονται συνεχώς και η ακρίβεια πλέον στις εξ αποστάσεως επεμβάσεις είναι εκπληκτική.

[Χτυπάει το τηλέφωνό του. Ο κ. Παπαπέτρου ηχογραφεί και αποστέλλει ένα καθησυχαστικό μήνυμα σχετικά με κάποια δεδομένα υγείας]

Χ.Π.: Με συγχωρείτε, θα βάλω το κινητό μου στο αθόρυβο…

Υ.: Δεν συντρέχει λόγος, μην ανησυχείτε. Άλλωστε μπορεί να είναι επείγον…

Χ.Π.: [χαμόγελο] Η αλήθεια είναι πως πλέον τα επείγοντα έχουν περιοριστεί. Κάποτε, ένας γιατρός με 50 ασθενείς θα ερχόταν αντιμέτωπος με τρία ή και παραπάνω περιστατικά έκτακτης ανάγκης τον μήνα. Πλέον μπορούμε να προλάβουμε μια κατάσταση πριν φτάσει στο σημείο αυτό. Για να καταλάβετε, στο κινητό ήταν ο Λευτέρης. Είναι ασθενής μου από 9 ετών, οπότε και χειρουργήθηκε λόγω τετραλογίας Fallot, μιας συγγενούς καρδιοπάθειας. Σήμερα, στα 25 του, ζει στο εξωτερικό αλλά δεν θέλει να αλλάξει θεράποντα.

Τα τεχνολογικά ιατρικά προϊόντα όπως οι διάφορες φορητές συσκευές, επιτρέπουν τους ασθενείς να διαχειρίζονται εύκολα την κατάστασή τους από το σπίτι και, μέσω τεχνητής νοημοσύνης, να ανταλλάσσουν πληροφορίες και δεδομένα με τον γιατρό τους σε πραγματικό χρόνο και να ενημερώνονται για τις κινήσεις που πρέπει να κάνουν.

Υ.: Οι τεχνολογίες αυτές, πού αλλού μπορούν να βρουν εφαρμογή;

Χ.Π.: Χάρη σε αυτές οι γιατροί έχουν τη δυνατότητα να συνεργάζονται άμεσα με άλλους επαγγελματίες υγεία, με ειδικότητες από άλλους τομείς και να παρέχουν έτσι ολιστική φροντίδα στους ασθενείς. Οι σύγχρονες ασύρματες τεχνολογίες επιτρέπουν την τάχιστη επικοινωνία μεταξύ επαγγελματιών υγείας, ιατρείων, νοσοκομείων ή και των τμημάτων της ίδιας κλινικής. Έπειτα, κάτι που έχω κάνει και εγώ ως διδάσκων, είναι η συμμετοχή σε προγράμματα τηλεκπαίδευσης φοιτητών ιατρικής.

Υ.: Πιστεύετε η πανδημία του κορωνοϊού συντέλεσε σε αυτές τις εξελίξεις;

Χ.Π.: Η πανδημία ήταν ένα οδυνηρό δίδαγμα για τη σημασία της πρόληψης. Η πίεση όμως που δέχθηκαν τα συστήματα υγείας παγκοσμίως ήταν η μία  μόνο όψη. Βλέπετε, το «ουδέν κακόν…» περιγράφει ίσως με τον καλύτερο τρόπο αυτό που ζήσαμε στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας. Η ανάγκη για προστασία και ασφάλεια των ασθενών αλλά και του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού δεν ήταν απλώς μια πεποίθηση των ημερών. Έγινε η αφορμή για σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις στο πεδίο της επιστήμης και ιδίως της τηλεϊατρικής. Ήταν μια ανάγκη για να μειωθεί η έκθεση των ασθενών στους κινδύνους αφενός, αφετέρου δε για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο παράκαμψης των ιατρικών ραντεβού εξαιτίας του φόβου του ιού. Όπως καταλαβαίνετε, ήταν τρομερό ζήτημα για τα άτομα με χρόνιες καταστάσεις υγείας.

Υ.: Πράγματι οι ημέρες εκείνες ήταν πρωτόγνωρες αλλά υπήρξαν και εκείνοι που κράτησαν διαμετρικά αντίθετη στάση, δεν φοβήθηκαν είτε αμφισβήτησαν ακόμα την πανδημία ή και την ύπαρξη του κορωνοϊού…

Χ.Π.: Εννοείτε όσους απλώς ένιωθαν ατρόμητοι ή του θιασώτες των θεωριών συνωμοσίας;

Υ.: Κυρίως για τους δεύτερους. Θα θυμάστε πως τις ημέρες εκείνες υπήρξαν συνωμοσιολογικά σενάρια που ενέπλεκαν την COVID-19 με ασύρματες τεχνολογίες και συγκεκριμένα το 5G.

Χ.Π.: Αυτές οι θεωρίες δεν έλειψαν ποτέ. Κατά την πανδημία είδαμε ακόμα και επιστήμονες, όχι μόνο να τις υιοθετούν, αλλά και να τις προωθούν. Οι φόβοι για τα επιτεύγματα της επιστήμης ή της τεχνολογίας όπως το 5G δεν είναι πάντα παράλογοι. Ο άνθρωπος από τη φύση τους νιώθει δέος προς το άγνωστο και ό,τι του φαίνεται ξένο ή  εκτός της οικείας και ιδιωτικής του σφαίρας. Δεν ήταν εύκολο ένας υγιής άνθρωπος να νιώσει τον φόβο της ευάλωτης ομάδας. Ούτε ήταν εύκολο ένας άνθρωπος που δεν γνωρίζει από ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και πώς επιδρά στον οργανισμό να μη νιώσει φόβο από τις ασύρματες τεχνολογίες…

Αυτό που κάνουν οι οι συνωμοσιολογικές θεωρίες, όταν δεν μπορούν να δώσουν μια πειστική απάντηση σε νέα ή δυσνόητα πράγματα, είναι να ανακαλύπτουν μοχθηρά κίνητρα και σκοτεινές δυνάμεις που επιβουλεύονται την ανθρωπότητα.

Η πραγματικότητα είναι πως δεν υπάρχουν πειστικά επιστημονικά στοιχεία ότι τα ασθενή σήματα ραδιοσυχνοτήτων από κεραίες κινητής τηλεφωνίας προκαλούν βλαβερά αποτελέσματα στην υγεία. Η ασφάλεια των δικτύων κινητών επικοινωνιών είναι δεδομένη και έχει επανειλημμένα επιβεβαιωθεί από τους πλέον αξιόπιστους διεθνείς οργανισμούς

Υ.: Οι κυβερνήσεις και οι ισχυροί που θέλουν να κατακτήσουν τον κόσμο…

Χ.Π.: Ακριβώς, είναι μια από τις βασικές θεωρίες, όπως ότι έχουν ανακαλύψει θεραπείες για σοβαρές ασθένειες και τις κρατούν κρυφές για να πλουτίζουν εις βάρος της υγείας των απλών ανθρώπων.

Υ.: Υπήρξαν ακόμα και εκείνοι που διαμαρτύρονταν για τις τεράστιες επενδύσεις στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού όταν υπάρχουν ακόμα κοινωνικές ανισότητες ή ασθένειες πολύ πιο απειλητικές.

Χ.Π.: Φυσικά υπήρξαν, υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν τέτοιες αντιδράσεις. Δεν υποχρεούνται να γνωρίζουν όλοι πώς γίνονται οι επενδύσεις στην επιστήμη και την τεχνολογία, ιδίως όταν ακόμα και η επιβίωση είναι δύσκολη.

Υ.: Μου θυμίζει αυτό που έλεγε η Χάνα Άρεντ, ότι δεν μπορεί κάποιος που δεν έχει ψωμί να καταλάβει αυτόν που οδηγεί ένα ακριβό αυτοκίνητο…

Χ.Π.: Ενδεχομένως ή και όχι ακριβώς… Εν προκειμένω δεν μιλάμε για αγαθά πολυτελείας αλλά για το υπέρτατο αγαθό της υγείας. Η επιστήμη και η τεχνολογία της ιατρικής τρέχουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς και κάνουν συνεχώς άλματα. Ένα παιδί που θα έχει γεννηθεί το 2035 είναι σημαντικά πιο ευνοημένο από ένα που γεννήθηκε το 2033, απλώς και μόνο λόγω των βημάτων που έγιναν στη διετία και την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης.

Υ.: Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η τελευταία είναι το κλειδί για τη μακροζωία;

Χ.Π.: Θα λέγαμε ότι είναι ένα από τα εργαλεία για να ζήσουμε περισσότερα –αλλά και ποιοτικά– χρόνια. Ο χρόνος δεν είναι μόνο χρήμα αλλά, πολύ παραπάνω, είναι ζωή. Προ δεκαετίας, οπότε η τεχνολογία 5G άρχισε να γίνεται κομμάτι της υγειονομικής περίθαλψης σε κάποιες χώρες, ο χρόνος για τη διάγνωση μιας επείγουσας κατάστασης περιορίστηκε στα 15 λεπτά ή και 30-40 δευτερόλεπτα για ορισμένες περιπτώσεις. Σκεφτείτε πού βρισκόμαστε σήμερα…

Η τεχνολογία 5G επέτρεψε σε έναν τεράστιο όγκο δεδομένων και ιατρικών πληροφοριών να μεταφέρονται σε ελάχιστο χρόνο. Με τον τρόπο αυτό μειώθηκε σημαντικά και η θνητότητα ασθενών κατά τη διακομιδή στα νοσοκομεία, αφού το ιατρικό team του ασθενοφόρου μπορούσε να επικοινωνήσει άμεσα και να λάβει την κατάλληλη καθοδήγηση. Για να καταλάβετε τι σημαίνει αυτό, με τα παλαιότερα συστήματα, ένα στα τρία πολύ σοβαρά περιστατικά κατέληγε κατά τη διακομιδή.

Αντίστοιχα ενισχύθηκε και η πρωτοβάθμια περίθαλψη. Και επειδή το θίξατε προηγουμένως, δεν γίνεται να παραβλέψουμε τη συμβολή της τεχνολογικής προόδου στην υπέρβαση των κοινωνικών ανισοτήτων.

Το δίκτυο 5G βελτίωσε σημαντικά την εξ αποστάσεως περίθαλψη. Οι ταχύτητες επέτρεψαν την επιτυχή παρακολούθηση ατόμων από απομακρυσμένες περιοχές ή περιοχές αδικημένες ως προς τη διανομή των πόρων. Τα wearables, οι συσκευές που χρησιμοποιούνται για την καταγραφή των δεικτών υγείας, πλέον συνταγογραφούνται από το δημόσιο. Στο παιχνίδι τα τελευταία χρόνια μπήκε και η ιδιωτική ασφάλιση, καλύπτοντας τη συμμετοχή ή και την αγορά τέτοιου εξοπλισμού.

Υ.: Ναι αλλά για τη χρήση της τεχνολογίας, απαιτείται κάποια γνώση. Πώς μπορούν να βοηθηθούν άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που δυσκολεύονται να συμβαδίσουν με την τεχνολογία;

Χ.Π.: Γέρικο γαϊδούρι, περπατησιά δεν αλλάζει… Ακόμα και αν είναι αλήθεια αυτό, οι νέες τεχνολογίες λύνουν τα χέρια των γιατρών τους αλλά και των συγγενών τους. Φαντάζομαι πολλοί ηλικιωμένοι δεν θα ήθελαν τα προβλήματα υγείας που τους έφερε το γήρας να περιορίσουν την αυτονομία τους. Από την άλλη όμως, ούτε και τα παιδιά τους που μένουν σε άλλη περιοχή θα ήθελαν να ζουν με το άγχος. Η τεχνολογία έδωσε τη λύση. Στην Αμερική έχουν αναπτυχθεί εφαρμογές και τεχνολογίες που επιτρέπουν την 24ωρη παρακολούθηση ασθενών ή και ατόμων που διατρέχουν π.χ. κίνδυνο για μια πτώση ή άλλο ατύχημα, οι οποίες ειδοποιούν και όταν «αναγνωρίζουν» έναν επερχόμενο κίνδυνο.

Υ.: Όλα αυτά όμως στην Αμερική και το εξωτερικό. Τι γίνεται στην Ελλάδα;

Χ.Π.: Δεν θα πρέπει να αδικούμε τη χώρα μας. Αν π.χ. πιάσουμε το κομμάτι της ασύρματης τεχνολογίας, μπορούμε να δούμε ότι πολλά χρόνια τώρα γίνονται πολύ υψηλές επενδύσεις σε υποδομές τηλεπικοινωνιών, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο κλάδος των τηλεπικοινωνιών οδηγεί την υγεία αλλά και ολόκληρη την κοινωνία σε νέα εποχή. Τα γρήγορα, καινοτόμα και ασφαλή δίκτυα χαρίζουν απεριόριστες δυνατότητες για τους ανθρώπους αλλά και τις επιχειρήσεις όπως οι φαρμακοβιομηχανίες, πάντα με σεβασμό στο περιβάλλον.

Η τεχνητή νοημοσύνη, η επαυξημένη πραγματικότητα και τα μεγάλα δεδομένα είναι όλα δώρα της τεχνολογίας, όπως το 5G.

Υ.: Να σας ζητήσω ένα σχόλιο για την «επόμενη ημέρα» στην υγεία;

Χ.Π.: Η επόμενη ημέρα είναι απρόβλεπτη, αλλά με την καλή έννοια. Με τον ρυθμό που τρέχουν οι εξελίξεις, τίποτα δεν είναι δεδομένο.

Υ.: Πιστεύετε δηλαδή ότι θα δούμε ιπτάμενα ασθενοφόρα;

Χ.Π.: Για ιπτάμενα ασθενοφόρα δεν ξέρω, πιθανότερο θεωρώ να φέρουμε ένα ολόκληρο νοσοκομείο στο σπίτι σας… [γέλιο].