Αμερικανοί επιστήμονες κατάφεραν εν μέρει να αναγεννήσουν τους εγκεφάλους χοίρων τέσσερις ώρες μετά τον θάνατο των πειραματόζωων.

Το επίτευγμα αυτό αν και εντυπωσιακό, όπως αναφέρεται στο Nature, πυροδοτεί την επιστημονική διαμάχη για το όριο μεταξύ θανάτου και ζωής και παρέχει έναν νέο τρόπο μελέτης της νόσου Αλτσχάιμερ.

Η έρευνα των Αμερικανών ειδικών δείχνει εν ολίγοις ότι ο θάνατος των εγκεφαλικών κυττάρων μπορεί να ανασταλεί και μερικές εγκεφαλικές συνδέσεις να αποκατασταθούν.

Πάντως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν εντοπίστηκαν εγκεφαλικά σήματα που να παραπέμπουν σε συνείδηση ή ενσυναίσθηση.

Όπως και να ‘χει όμως το πείραμα αυτό αμφισβητεί τη μέχρι σήμερα παγιωμένη αντίληψη ότι ο εγκέφαλος εκδηλώνει μια ανεπανόρθωτη ζημιά εντός λίγων λεπτών από την διακοπή της παροχής αίματος προς αυτόν.

Το πείραμα

Η επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου Yale συνέλεξε 32 εγκεφάλους χοίρων από ένα σφαγείο και τέσσερις ώρες έπειτα από τη θανάτωση των ζώων, οι εγκέφαλοι συνδέθηκαν σε ένα σύστημα που είχε δομηθεί ειδικά για το πείραμα. Το σύστημα αυτό αντλούσε ρυθμικά ένα ειδικά σχεδιασμένο υγρό πέριξ του εγκεφάλου, το οποίο περιείχε συνθετικό αίμα ώστε να μπορεί να μεταφέρει οξυγόνο και φαρμακευτικές ουσίες (διότι υπήρχε η ανησυχία ότι τα ζώα μπορεί να ανακτούσαν την συνείδησή τους) για την επιβράδυνση ή αναστροφή του θανάτου των εγκεφαλικών κυττάρων.

Το ειδικό αυτό κοκτέιλ χορηγήθηκε στους εγκεφάλους των χοίρων για έξι συνεχόμενες ώρες με αποτέλεσμα να καταγραφεί μείωση του θανάτου των εγκεφαλικών κυττάρων, αποκατάσταση των αιμοφόρων αγγείων και μερικώς η εγκεφαλική δραστηριότητα.

Οι επιστήμονες παρατήρησαν επίσης ότι υπήρχε φυσιολογική ανταπόκριση στα χορηγούμενα φάρμακα και οι εγκέφαλοι χρησιμοποίησαν την ίδια ποσότητα οξυγόνου όπως ένας φυσιολογικός εγκέφαλος.

Να σημειωθεί ότι όλες αυτές οι αλλαγές συνέβησαν εντός δέκα ωρών μετά τη θανάτωση των χοίρων.

Αλλά οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι δεν υπήρχαν σημάδια ηλεκτρικής δραστηριότητας στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα που έκαναν και που θα σήμαινε ότι οι εγκέφαλοι είχαν συνείδηση ή ενσυναίσθηση. Δηλαδή ουσιαστικά παρέμεναν νεκροί οι εγκέφαλοι.

Όπως εξηγεί ο καθηγητής Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο Yale, Δρ. Nenad Sestan, «ο κυτταρικός θάνατος στον εγκέφαλο συμβαίνει σε μεγαλύτερο εύρος χρόνου, απ’ αυτό που πιστεύαμε μέχρι σήμερα. Αυτό που δείχνει το πείραμά μας είναι ότι η διαδικασία του κυτταρικού θανάτου είναι σταδιακή, γίνεται σε βήματα και κάποια από τα βήματα αυτά μπορούν είτε να αναβληθούν, είτε να καθυστερήσουν ή και να αντιστραφούν».

Το επιστημονικό όφελος

Παρά την αυστηρή κριτική που δέχεται η επιστημονική ομάδα από ομάδες ακτιβιστών που μάχονται υπέρ των δικαιωμάτων των ζώων, δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν ότι η επίτευξη της αναγέννησης της εγκεφαλικής λειτουργίας μετά θάνατον έχει ουσιαστικό όφελος για τους ερευνητές που μελετούν τη νόσο Αλτσχάιμερ.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι το πιο περίπλοκο όργανο του ανθρώπινου σώματος και επιστημονικές τεχνικές όπως η κατάψυξη τμημάτων του ή η καλλιέργεια εγκεφαλικών κυττάρων σε εργαστηριακά δισκία δεν δίνουν την δυνατότητα τους ερευνητές να μελετήσουν την τρισδιάστατη καλωδίωση του.

Οι επιστήμονες ελπίζουν να μπορέσουν στο μέλλον να βρουν καλύτερους τρόπους συντήρησης του εγκεφάλου μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο ή αποστέρησης του από το οξυγόνο, όπως συμβαίνει κατά τον τοκετό.

Η Δρ. Andrea Beckel-Mitchener από το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ, σημειώνει ότι «η μελέτη αυτή ανοίγει έναν εντελώς νέο δρόμο μελέτης του εγκεφάλου μετά θάνατον. Ενώ μπορεί επίσης να μας κινητοποιήσει να σχεδιάσουμε νέες παρεμβάσεις για την ανάρρωση του εγκεφάλου μετά από ξαφνική διακοπή της ροής αίματος προς αυτόν».

Αλλά σπεύδει να συμπληρώσει ότι «προς το παρόν απέχουμε πολύ από το να επιφέρουμε ουσιαστική διαφορά σε ασθενείς με εγκεφαλικές βλάβες». Και σ’ αυτό συμφωνεί και το Δρ. Sestan που λέει ότι «δεν είμαι σε θέση ακόμα να γνωρίζουμε αν όντως μπορούμε να αποκαταστήσουμε την εγκεφαλική λειτουργία φυσιολογικά επίπεδα».

Αλλάζει η έννοια του θανάτου;

Παρ’ όλα αυτά η μελέτη ενδεχομένως να αλλάζει τα δεδομένα σε ότι αφορά την έννοια του εγκεφαλικού θανάτου και με ότι αυτό συνεπάγεται για τη δωρεά οργάνων σώματος.

Ο καθηγητής Ιατρικής Ηθικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Dominic Wilkinson, υπενθυμίζει ότι «όταν κάποιος ανακηρύσσεται εγκεφαλικά νεκρός σημαίνει ότι δεν υπάρχει τρόπος να επανέλθει στη ζωή. Δηλαδή η ανθρώπινη υπόστασή του δεν υπάρχει πια. Αν στο μέλλον όμως υπάρχει τρόπος να αποκατασταθεί η εγκεφαλική λειτουργία μετά τον εγκεφαλικό θάνατο, δηλαδή να επαναφέρουν οι γιατροί το μυαλό και την προσωπικότητα του κάποιου, αυτό φυσικά θα επιφέρει μια καθοριστική διαφοροποίηση στον ορισμό του θανάτου».

Αλλά προς το παρόν αυτό δεν μπορεί να συμβεί αφού όπως λέει η καθηγήτρια Tara Spires-Jones, από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου «η αμερικανική μελέτη απέχει πολύ από την διατήρηση της εγκεφαλικής λειτουργίας του ανθρώπου μετά θάνατον. Πρόκειται απλώς για μια προσωρινή διατήρηση ορισμένων μόνο βασικοκυτταρικών λειτουργιών του εγκεφάλου χοίρων και όχι διατήρηση της ικανότητα της σκέψης ή της προσωπικότητας του ζώου».