Στο άκουσμα της διάγνωσης του καρκίνου οι ασθενείς και το οικογενειακό τους περιβάλλον τρομάζουν πιστεύοντας ότι έρχονται αντιμέτωποι με τον θάνατο. Ωστόσο η πρόοδος της Επιστήμης έχει καταστήσεις διαθέσιμες καινοτόμες θεραπείες που μπορούν να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά και τις πλέον επιθετικές μορφές νεοπλασιών, όπως τα λεγόμενα «επιθετικά λεμφώματα». Η κυρία Μαρία Μπουζάνη, MD, PhD, Αιματολόγος, Επιμελήτρια Α’ στην Αιματολογική Κλινική & Λεμφωμάτων της Μονάδας Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών του ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός» εξηγεί στο ygeiamou.gr τι είναι αυτές οι επιθετικές μορφές καρκίνου και πως θεραπείες με CAR-T κύτταρα μπορούν να οδηγήσουν στην ίασή τους.
Υπάρχουν δεδομένα που υποστηρίζουν ότι άλλες ασθένειες, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, υπο-διαγιγνώσκονται ή υπο-παρακολουθούνται. Ποια είναι η δική σας εμπειρία;
Η εξάπλωση της COVID-19 πανδημίας επηρεάζει όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής συμπεριλαμβανομένης και της ιατρικής φροντίδας. Ιδιαίτερα για τους ασθενείς με καρκίνο, ο κίνδυνος σοβαρών επιπλοκών και θανάτου από την υποδιάγνωση και υποθεραπεία της κακοήθειας ανταγωνίζεται τις αντίστοιχες συνέπειες της νόσησης από SARS-CoV-2 των ανοσολογικά ευπαθών αυτών ασθενών. Πολλοί ασθενείς με καρκίνο δυσκολεύτηκαν να διαγνωστούν και να λάβουν θεραπεία λόγω διακοπών λειτουργίας τακτικών εξωτερικών ιατρείων και ογκολογικών κλινικών, ακύρωσης ή καθυστέρησης προληπτικών ελέγχων, χειρουργικών επεμβάσεων αλλά και θεραπευτικών διαδικασιών, όπως η χορήγηση χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας. Επίσης, κατά τα λοιπά υγιείς ασθενείς με δυνητικά ιάσιμες κακοήθειες «παραμέλησαν» τις διαδικασίες έγκαιρης διάγνωσης και αντιμετώπισης, φοβούμενοι ότι ο κίνδυνος προσβολής από COVID-19 υπερισχύει των οφελών αντιμετώπισης του καρκίνου. Η νέα αυτή πραγματικότητα οδήγησε σε μείωση κατά 40% των νέων διαγνώσεων καρκίνου και κατά 50% των προληπτικών ελέγχων.
Ήδη έχουν αρχίσει να εμφανίζονται αιματολογικές κακοήθειες προχωρημένου σταδίου, των οποίων οι αρχικές εκδηλώσεις υποτιμήθηκαν κατά την 1η περίοδο της πανδημίας.
H Μαρία Μπουζάνη, Επιμελήτρια Α’ στην Αιματολογική Κλινική & Λεμφωμάτων του ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός»
Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας κάποιες πληροφορίες σχετικά με τα επιθετικά λεμφώματα; Ποια είναι αυτά και τι χαρακτηριστικά έχουν;
Τα επιθετικά λεμφώματα αποτελούν μια ετερογενή ομάδα νεοπλασματικών νοσημάτων, με διακριτά κλινικά και ιστολογικά χαρακτηριστικά, που προέρχονται από τα λεμφοκύτταρα και προσβάλλουν τόσο λεμφαδενικά όσο και εξωλεμφαδενικά όργανα όπως οι λεμφαδένες και ο σπλήνας αλλά και ο εγκέφαλος, το ήπαρ, τα οστά. Τα λεμφώματα αυτά χαρακτηρίζονται επιθετικά εξαιτίας της γρήγορης αύξησης και εξάπλωσής τους. Ακριβώς λόγω της συμπεριφορά τους αυτής καθίσταται αναγκαία η ταχεία αντιμετώπισή τους. Παρά τις θορυβώδεις εκδηλώσεις τους, είναι σημαντικό να τονιστεί πως σε ένα μεγάλο ποσοστό τα λεμφώματα αυτά ιώνται, ιδιαίτερα δε τα τελευταία χρόνια με την ανάπτυξη καινοτόμων θεραπειών.
Πως γίνεται η διαχείριση των ασθενών αυτών, τόσο θεραπευτικά όσο και ψυχολογικά;
Η ανακοίνωση της διάγνωσης μιας κακοήθους νόσου προκαλεί έντονα συναισθήματα στον ασθενή και το περιβάλλον του, αφού πλέον έχουν να αντιμετωπίσουν το ενδεχόμενο ενός επικείμενου θανάτου. Ο προγραμματισμός της ζωής ανατρέπεται, γεγονός που προκαλεί άγχος, άρνηση, φόβο, θυμό, απελπισία. Ο γιατρός ενημερώνει τον ασθενή λεπτομερώς για την πρόγνωση του νοσήματος, τη διαδικασία της θεραπείας (συχνότητα, διάρκεια κύκλων, ανάγκη διανυκτέρευσης στο νοσοκομείο), τις παρενέργειες των φαρμάκων και την αντιμετώπισή τους. Η γνώση μπορεί να μειώσει την ανασφάλεια του ασθενούς μπροστά στην άγνωστη νέα πραγματικότητα και να τον οπλίσει με θάρρος και υπομονή για να την αντιμετωπίσει. Στους ασθενείς προτείνεται επίσης η βοήθεια από κάποιον ειδικό στα θέματα ψυχικής υγείας, στον οποίο θα μπορούσαν να εμπιστευτούν την αγωνία τους και να αναζητήσουν τρόπους να τη χειραγωγήσουν.
Αυτό που είναι ελπιδοφόρο σχετικά με τα επιθετικά λεμφώματα, είναι ότι σε μεγάλο ποσοστό τους ιώνται με την 1η γραμμή θεραπείας, γεγονός που ενδυναμώνει το ηθικό και την προσπάθεια του ασθενούς. Γενικά, η θεραπεία των επιθετικών λεμφωμάτων συνίσταται σε επαναλαμβανόμενους κύκλους συνδυασμένης ανοσοχημειοθεραπείας, στην οποία αναλόγως του υποτύπου του λεμφώματος, μπορούν να προστεθούν η ακτινοθεραπεία ή και η αυτόλογη μεταμόσχευση μυελού των οστών. Η πλειονότητα των ασθενών αντιμετωπίζεται στην Κλινική Ημερήσιας Νοσηλείας, χωρίς να απαιτείται διανυκτέρευση στο νοσοκομείο. Οι θεραπείες είναι καλά ανεκτές, ενώ οι ανεπιθύμητες εκδηλώσεις όπως η υπερεμεσία αντιμετωπίζονται ικανοποιητικά με τα νέας γενιάς αντιεμετικά φάρμακα.
Υπάρχουν νεότερες επιστημονικές εξελίξεις που μπορούν να δώσουνε ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον στους ασθενείς αυτούς;
Τα επιθετικά λεμφώματα ιώνται σε υψηλό ποσοστό με την 1η γραμμή θεραπείας. Το ποσοστό αυτό εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τον ιστολογικό τύπο, το στάδιο της νόσου, την κατάσταση ικανότητας του ασθενούς και το είδος της αγωγής που θα λάβει. Στην περίπτωση όμως των λεμφωμάτων που είναι ανθεκτικά, ή υποτροπιάζουν μετά από περισσότερες από μία γραμμές θεραπείας, η πρόγνωση είναι πτωχή και το προσδόκιμο επιβίωσης του ασθενούς περιορισμένο. Τα τελευταία χρόνια, η ανάπτυξη καινοτόμων θεραπειών, έχει αλλάξει την πορεία της ανθεκτικής νόσου και έχει συμβάλει στην σημαντική βελτίωση της επιβίωσης των ασθενών. Τέτοιες θεραπείες αποτελούν τα νέα μονοκλωνικά αντισώματα, τα συζευγμένα αντισώματα, τα διειδικά αντισώματα, οι αναστολείς σηματοδοτικών μονοπατιών και τα γενετικά τροποποιημένα Τ κύτταρα που φέρουν χιμαιρικό αντιγονικό υποδοχέα στην επιφάνειά τους (CAR-T κύτταρα).
Πως λειτουργούν αυτές οι νέες θεραπείες; Έχουν πρόσβαση και οι Έλληνες ασθενείς;
Οι καινοτόμες θεραπείες στοχεύουν μηχανισμούς επιβίωσης και πολλαπλασιασμού των κυττάρων του όγκου ή επιστρατεύουν φυσιολογικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος κατά των λεμφωματικών κυττάρων. Αξίζει να αναφέρουμε τον τρόπο δράσης των CAR-T κυττάρων: εδώ αρχικά συλλέγονται φυσιολογικά Τ κύτταρα του ασθενούς που στη συνέχεια τροποποιούνται στο εργαστήριο ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν τα κύτταρα του λεμφώματος και να επιτίθενται σε αυτά. Τέλος, τα τροποποιημένα αυτά κύτταρα εγχύονται στον ασθενή για να στοχεύσουν τον όγκο. Όπως είναι φανερό πρόκειται για τη χορήγηση «ζωντανών» φαρμάκων σε μία πλήρως εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση.
Παρά το υψηλό κόστος των θεραπειών αυτών, η χώρα μας παρέχει τη δυνατότητα στους ασθενείς με επιθετικά λεμφώματα και ανθεκτική ή υποτροπιάζουσα νόσο να επωφεληθούν από τις νεότερες αυτές θεραπείες, οι οποίες είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές και ανοίγουν νέους ορίζοντες στην αντιμετώπιση των λεμφωμάτων.
