Γράφει ο Δρ Αλέξανδρος Γιακουστίδης MD PhD FRCS, Γενικός Χειρουργός με εξειδίκευση στη χειρουργική ογκολογία ήπατος, παγκρέατος, γαστρεντερικού και στη λαπαροσκοπική/ρομποτική χειρουργική και ο Θανάσης Τσιούδας MSc, κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος
Η ολιστική προσέγγιση στον χειρουργικό ογκολογικό ασθενή είναι εξαιρετικής σημασίας για την επιτυχή έκβαση της θεραπευτικής αντιμετώπισής του. Ο χειρουργός με τον ογκολόγο και τη συνεργασία γιατρών διαφόρων ειδικοτήτων καθορίζουν το πλάνο θεραπείας. Η διεπιστημονική ομάδα δηλαδή φροντίζει για την ολοκληρωμένη και στοχευμένη θεραπευτική αντιμετώπιση του ασθενούς με κακοήθεια στο γαστρεντερικό σύστημα, στο ήπαρ, στο πάγκρεας κ. α.
Σε προηγούμενο άρθρο αναφέρθηκα στη ψυχολογική υποστήριξη του ογκολογικού ασθενούς που θα υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση ενώ στο παρόν άρθρο θα μιλήσουμε για τη βαρύτητα της διατροφικής υποστήριξης του ασθενούς. Ακολουθώντας το μοντέλο χειρουργικής ογκολογίας της Αγγλίας όπου μετεκπαιδεύτηκα και εργάστηκα επί έτη, ήταν απαραίτητο επιστρέφοντας στην Ελλάδα να συγκροτήσω μια εξειδικευμένη ομάδα συνεργασίας με διατροφολόγο και κλινική ψυχολόγο.
Οι μεταβολικές και διατροφικές διαφοροποιήσεις μπορούν να επηρεάσουν την ανάρρωση και την επιβίωση σε έναν ασθενή με καρκίνο που έχει υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση. Η καχεξία και η σαρκοπενία, δηλαδή η χαλάρωση και τελικά απώλεια μυϊκής μάζας, και η υποθρεψία αποτελούν αρνητικούς παράγοντες για τη θετική έκβαση της μετεγχειρητικής πορείας του ογκολογικού ασθενούς. Η απώλεια βάρους, που συχνά συνοδεύει ογκολογικούς ασθενείς, είναι σημαντικό να αντιμετωπίζεται ώστε να προετοιμάζεται ο ασθενής για τη χειρουργική επέμβαση. Με αυτόν τον τρόπο φροντίζουμε να μην υπάρχει αυτός ο αρνητικός παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την επούλωση και την πορεία του ασθενούς γενικά.
Διεπιστημονικές ομάδες από διεθνή κέντρα έχουν δημοσιεύσει τα αποτελέσματα τους για τον ουσιαστικό ρόλο της διατροφικής υποστήριξης στον ογκολογικό ασθενή , ειδικά όταν θα υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση, σε έγκριτα ιατρικά περιοδικά όπως το Surgical Clinics of North America και το Journal of Clinical Oncology. Σε προηγούμενη δημοσίευση της ομάδας μας με ελληνική σφραγίδα και σε συνεργασία με τον Ινστιτουτο Ηπατολογίας στο Λονδίνο του Καθηγητή RogerWilliams, ενός από τους σημαντικότερους ηπατολόγους διεθνώς, παρουσιάσαμε ότι ασθενείς που υποβλήθηκαν σε ηπατεκτομή και ήταν ηλικίας άνω των 65 ετών είχαν παρόμοια μετεγχειρητική πορεία με νέους ασθενείς εφόσον υπήρχε και διατροφική υποστήριξη τους και δεν εμφάνιζαν σημεία σαρκοπενίας. Η συγκεκριμένη μελέτη μας είχε βραβευθεί στο Πανελλήνιο Συνέδριο Χειρουργικής το 2016.
Η σημασία πού δίνεται διεθνώς στη διατροφική υποστήριξη του χειρουργικού ογκολογικού ασθενούς φαίνεται και από το γεγονός ότι οργανισμοί και πανεπιστημιακά ιδρύματα όπως το Harvard με το Brigham & Women’s Cancer Centerέχουν θεσπίσει εξειδικευμένα Nutrition Support Fellowships, δηλαδή προγράμματα μετεκπαίδευσης για το σκέλος της διατροφής στον ογκολογικό ασθενή που υποβάλλεται σε χειρουργική επέμβαση.
Θεώρησαμε σκόπιμο να φιλοξενήσω στο άρθρο τον Θανάση Τσιούδα MSc, κλινικό διαιτολόγο-διατροφολόγο και να απαντήσει σε κάποιες ερωτήσεις λύνοντας απορίες που μπορεί να υπάρχουν.
Ο Dr Αλέξανδρος Γιακουστίδης MD PhD FRCS, είναι Γενικός Χειρουργός με εξειδίκευση στη χειρουργική ογκολογία ήπατος, παγκρέατος, γαστρεντερικού και στη λαπαροσκοπική/ρομποτική χειρουργική. Εχει μετεκπαιδευτεί και εργαστεί στο Λονδίνο καθώς και σε ΗΠΑ και Γαλλία. Πλέον εργάζεται στην Ελλάδα και έχει δημιουργήσει το Thessaloniki Surgical Oncology Clinic και το Thessaloniki Gallbladder Clinic στα πρότυπα αντίστοιχων κέντρων του εξωτερικού ενώ συνεχίζει να διατηρεί τη θέση Consultant (Χειρουργού Διευθυντή NHS) στην Αγγλία. Έχει βραβευθεί από πολλούς διεθνείς οργανισμούς όπως η Ευρωπαϊκή Εταιρία Χειρουργικής Ογκολογίας, η Ιαπωνική Εταιρία Χειρουργικής Ήπατος-Παγκρέατος-Χοληφόρων και η LAPResearchUK.
Ο Θανάσης Τσιούδας MSc, κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος
Είναι εφικτό να δημιουργείται ένα πρόγραμμα διατροφής εξατομικευμένο στον εκάστοτε ασθενή;
Όπως προαναφέρθηκε, η διατροφική υποστήριξη σε ογκολογικούς ασθενείς είναι ύψιστης σημασίας. Σημαντικότερο όμως είναι να θυμόμαστε ότι η κάθε περίπτωση ασθενούς είναι ξεχωριστή και ο κάθε ασθενής έχει διαφορετικές ανάγκες. Ως εκ τούτου, το διατροφικό πλάνο του εκάστοτε προ ή μετά εγχειρητικού ασθενή δεν θα μπορούσε να μην είναι εξατομικευμένο, αφού οι διατροφικές ανάγκες στηρίζονται στο βάρος, στο ύψος, στην ηλικία, στη φυσική δραστηριότητα αλλά και στη μυϊκή και λιπώδη μάζα που υπολογίζονται μέσα από ειδικές μετρήσεις (λιπομέτρηση). Έτσι, ύστερα από λεπτομερή λήψη ιστορικού, σχεδιάζεται ένα ειδικό πλάνο διατροφής που θα συμφωνεί με την αξιολόγηση των ατομικών αναγκών του ασθενή.
Η διατροφική υποστήριξη είναι μια επαναλαμβανόμενη διαδικασία και απαιτεί συνεχή επίβλεψη της θρεπτικής εξέλιξης του ασθενούς με πιθανές διαφοροποιήσεις του διατροφικού πλάνου κάθε φορά. Η δημιουργία αλλά και η επιτυχία ενός εξατομικευμένου προγράμματος διατροφής στηρίζεται , πέρα από την συνεργασία με τον εκάστοτε ασθενή, αλλά και στη συνεργασία με τον αντίστοιχο χειρουργό- ογκολόγο που τον παρακολουθεί.
Μόνο σύμφωνα με τα παραπάνω μια διατροφική παρέμβαση μπορεί να συμβάλει θετικά στην έκβαση της ασθένειας.
Πόσο επιβαρυντικός παράγοντας για τον χειρουργικό ογκολογικό ασθενή μπορεί να είναι η σαρκοπενία και πώς μπορούμε να την προλάβουμε ή να την περιορίσουμε;
Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο της σαρκοπενίας σε ογκολογικούς ασθενείς. Η σαρκοπενία είναι μια παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από απώλεια μυϊκής δύναμης και έκπτωση απόδοσης σε ζωτικές λειτουργίες, αφού επηρεάζει την καρδιαγγειακή και την αναπνευστική λειτουργία, το νευρικό σύστημα, τη σκελετική υγεία αλλά και τις αρθρώσεις. Όπως γίνεται αντιληπτό, η σαρκοπενία αποτελεί βασικό επιβαρυντικό παράγοντα στην έκβαση του καρκίνου αφού στέκεται εμπόδιο στην αποκατάσταση του χειρουργικού ασθενή.
Έτσι, κρίνονται απαραίτητα η πρόληψη και ο περιορισμός τους, που άμεσα επηρεάζονται από την διατροφή και τη φυσική δραστηριότητα. Για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι, μια πλούσια θερμιδικά διατροφή, με αυξημένη πρόσληψη πρωτεΐνης, κρεατίνης, βιταμίνης D, και αντιοξειδωτικών συμβάλλει θετικά ενάντια στη σαρκοπενία. Εδώ υπογραμμίζεται η σημασία της άσκησης, κυρίως αντιστάσεις (βάρη) αλλά σε συνδυασμό και με αερόβιο.
