Οι θετικές προσδοκίες ότι ένα φάρμακο είναι αποτελεσματικό μπορεί να το καταστήσουν πιο δραστικό, ακόμη και αν οι ασθενείς ενημερωθούν για το φαινόμενο placebo. Το αντίθετο, το φαινόμενο nocebo, δρα με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή με την προσδοκία ότι μια θεραπεία θα είναι αναποτελεσματική κάτι που τελικά επιβεβαιώνεται. Η ψυχολόγος υγείας Stefanie Meeuwis από το Πανεπιστήμιο του Leiden βρήκε αρκετές αποδείξεις για τη δράση του placebo και του nocebo σε σχετική έρευνα.
Το ενδιαφέρον της ερευνήτριας ήταν να δει αν είναι εφικτό να διαπιστώσει κάποιος τις θεραπευτικές δράσεις ενός φαρμάκου χρησιμοποιώντας αποκλειστικά ψυχολογικές μεθόδους. Να δει δηλαδή ότι ένα εικονικό φάρμακο δρα με τη δύναμη του μυαλού, στην προκειμένη περίπτωση των προσδοκιών του ασθενή ότι θα έχει αποτέλεσμα.
Για να το ερευνήσει λοιπόν διεξήγαγε μια μελέτη όπου οι συμμετέχοντες οι οποίοι ήταν υγιείς ενήλικες, έρχονταν στο εργαστήριο τρεις φορές την εβδομάδα επί δύο εβδομάδες. Την πρώτη εβδομάδα οι δυο ομάδες συμμετεχόντων λάμβαναν ένα αντιισταμινικό χάπι κατά του κνησμού, πάντοτε σε συνδυασμό με ένα ποτό. Την δεύτερη εβδομάδα έλαβαν ένα εικονικό χάπι με το ρόφημα.
Στη συνέχεια οι ερευνητές εξέτασαν σε τι βαθμό οι συμμετέχοντες ένιωθαν κνησμό. Διαπίστωσαν λοιπόν ότι οι ομάδες όσων έπαιρναν το εικονικό χάπι είχαν οριακά λιγότερο κνησμό. Επρόκειτο για οριακή διαφορά οπότε στο τέλος της όλης διαδικασίας οι ερευνητές ρώτησαν τους συμμετέχοντες ποιο φάρμακο νόμιζαν ότι είχαν πάρει. «Αυτοί που πίστευαν ότι είχαν λάβει το αληθινό φάρμακο ήταν αυτοί που ανέφεραν λιγότερο κνησμό. Σύμφωνα με την Stefanie Meeuwis αυτό αποτελεί μια ένδειξη της αποτελεσματικής δράσης του φαινομένου placebo.
Ακολούθησε μια σειρά ερευνών όπου οι ερευνητές «έντυναν» την χορήγηση μιας τονωτικής λοσιόν κατά του κνησμού με λεκτικά μηνύματα που αφορούσαν την δράση της. Διαπιστώθηκε λοιπόν ότι παρόλο που οι συμμετέχοντες γνώριζαν ότι επρόκειτο για μια έρευνα για τις προσδοκίες, εντούτοις ανέφεραν λιγότερο κνησμό χάρη στη χορήγηση της εικονικής λοσιόν.
Το φαινόμενο nocebo – δηλαδή η καταστροφική δύναμη που έχουν οι αρνητικές προσδοκίες στην υγεία – είναι επίσης πολύ σημαντικό. «Ως αποτέλεσμα αυτών των προσδοκιών, η δράση nocebo μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στην υγεία» εξηγεί η ερευνήτρια και συνεχίζει: «Είναι δυνατόν να αποφευχθούν οι αρνητικές επιπτώσεις, ενημερώνοντας π.χ. τους ασθενείς για την πιθανή επίδραση των αρνητικών προσδοκιών σε μια θεραπεία, όπως για τη ναυτία που βιώνεται στη χημειοθεραπεία;» Έχει γίνει πολύ λιγότερη έρευνα σχετικά με αυτό το ζήτημα και είναι το επόμενο πεδίο που στοχεύει να εξερευνήσει η Ολλανδή επιστήμονας.
