Η ιστορία ενός 48χρονου άνδρα από τη Λιλ, ο οποίος έπασχε από νόσο Πάρκινσον και αποφάσισε να υποβληθεί σε ευθανασία, κάνει τα τελευταία 24ωρα τον γύρο του διαδικτύου. Ο Πιερ Κουζέν μετέβη στο Βέλγιο, όπου η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι νόμιμες εδώ και πολλά χρόνια, για να λάβει την «ύστατη φροντίδα», όπως ο ίδιος αποκάλεσε τη διαδικασία. Σε συνεντεύξεις που παραχώρησε στον Γαλλικό Τύπο, ο Κουζέν αποκάλυψε πως η αιτία πίσω από τη δραστική απόφασή του ήταν οι αφόρητοι πόνοι που του προκαλούσε η ανίατη ασθένεια, από την οποία έπασχε για περίπου μία δεκαετία. «Το σώμα μου είναι η φυλακή μου κι αυτό είναι ανυπόφορο», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Η περίπτωση ευθανασίας του Κουζέν είναι μία από τις χιλιάδες (3.423) που έχουν πραγματοποιηθεί στο Βέλγιο από το 2002, οπότε και νομιμοποιήθηκε η διαδικασία στη χώρα. Σήμερα, οι ευθανασίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 3% του συνόλου των θανάτων σε εθνικό επίπεδο κι ενώ αυτή η ανοδική τάση έχει προκαλέσει ανησυχία στους αντιφρονούντες, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η αύξηση δεν είναι ούτε απροσδόκητη, ούτε ανησυχητική. Μια νέα μελέτη, που δημοσιεύεται στο JAMA Network Open, εξετάζει κάθε αναφερόμενη περίπτωση ευθανασίας στο Βέλγιο από το 2002 έως το 2023, ρίχνοντας φως στο ποιος τελικά επιδιώκει τη διαδικασία και γιατί.
Όπως αναφέρουν σε άρθρο τους στο The Conversation o Jacques Wels, ερευνητής στη Μονάδα Δια Βίου Υγείας και Γήρανσης του UCL και η Natasia Hamarat, υποψήφια διδάκτωρ του Τμήματος Κοινωνιολογίας της Υγείας και της Ιατρικής στο Université Libre de Bruxelles (ULB), δύο είναι οι βασικοί παράγοντες που εξηγούν την αύξηση των περιπτώσεων ευθανασίας: Η περίοδος προσαρμογής των επαγγελματιών υγείας και του κοινού στον νέο νόμο και οι δημογραφικές αλλαγές, ιδίως η γήρανση του πληθυσμού.
«Περίπου το 1/3 της αύξησης συνδέεται με δημογραφικές αλλαγές», σημειώνουν οι ερευνητές. «Η ευθανασία ζητείται κατά κύριο λόγο από ηλικιωμένα άτομα, που συχνά πάσχουν από σοβαρές ασθένειες, όπως ο καρκίνος τελικού σταδίου ή ταλαιπωρούνται από διάφορες χρόνιες παθήσεις». Με τον ηλικιωμένο πληθυσμό να αυξάνεται σταθερά, η ζήτηση για ευθανασία ακολουθεί ανάλογο ρυθμό.
Οι ερευνητές επισημαίνουν, ωστόσο, ότι μετά από μια απότομη αύξηση που σημειώθηκε τα πρώτα 15 χρόνια μετά τη νομιμοποίηση, ο ρυθμός αύξησης έχει σταθεροποιηθεί έκτοτε.
Οι φόβοι δεν επιβεβαιώνονται
Μεταξύ των πιο πολυσυζητημένων πτυχών του βελγικού νόμου είναι η συμπερίληψη των ψυχιατρικών διαταραχών ως έγκυρων λόγων ευθανασίας. Παρά τους φόβους ότι αυτό θα μπορούσε να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου, η μελέτη διαπίστωσε ότι τέτοιες περιπτώσεις παραμένουν εξαιρετικά σπάνιες: Μόλις το 1,3% του συνόλου των αναφερόμενων περιπτώσεων κατά την περίοδο των 21 ετών εφαρμογής της ευθανασίας. Τα αιτήματα για ευθανασία αφορούν κυρίως σε μακροχρόνιες, μη αναστρέψιμες παθήσεις και οι υποψήφιοι υπόκεινται σε ενδελεχή ψυχολογική και ιατρική αξιολόγηση, πριν το αίτημά τους λάβει έγκριση.
🔴 Atteint de Parkinson, Pierre Cousein a choisi de mourir en Belgique :
“Définir la date de ce geste m’a permis de lever une sorte de boîte de Pandore inversée. J’ai reçu de l’amour, de l’affection, du soutien.”#CàVous pic.twitter.com/XDLl3lHdpq
— C à vous (@cavousf5) April 22, 2025
Η ευθανασία για ασθενείς με άνοια, επίσης, αν και αυξάνεται ελαφρώς τα τελευταία χρόνια, παραμένει σπάνια, αντιπροσωπεύοντας λιγότερο από το 1% των συνολικών περιπτώσεων. Αυτή η μικρή αύξηση αντανακλά, εν μέρει, τη γήρανση του πληθυσμού της χώρας. Οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων έχουν επίσης μειωθεί με την πάροδο του χρόνου.
Δεν υπάρχουν ενδείξεις για μια ανεξέλεγκτη πορεία
Μία από τις πιο επίμονες ανησυχίες σχετικά με τη νόμιμη ευθανασία είναι ο φόβος ότι τα κριτήρια επιλεξιμότητας θα μπορούσαν σταδιακά να χαλαρώσουν, επιτρέποντας στην πρακτική να επεκταθεί ανεξέλεγκτα. Στα δεδομένα, ωστόσο, δεν αποτυπώνεται καμία τέτοια τάση.
Η αύξηση των περιπτώσεων ευθανασίας φαίνεται να ευθυγραμμίζεται με τη δημογραφική πραγματικότητα και τη μεγαλύτερη εξοικείωση με το νόμο, παρά με οποιαδήποτε επέκταση των ιατρικών ή νομικών κριτηρίων. «Βλέπουμε ένα σταθερό μοτίβο και όχι μια διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής», διευκρινίζουν οι ερευνητές.
Η πρακτική του Βελγίου έρχεται σε αντίθεση με τις προτάσεις που συζητούνται επί του παρόντος σε άλλες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο. Σύμφωνα με το βρετανικό σχέδιο νόμου, μόνο οι ανίατα άρρωστοι ασθενείς με περιορισμένο προσδόκιμο ζωής θα πληρούν τις προϋποθέσεις, ενώ η διαδικασία θα περιλαμβάνει και δικαστική εποπτεία.
Το μοντέλο του Βελγίου, από την άλλη, επιτρέπει την ευθανασία σε ένα ευρύτερο φάσμα περιπτώσεων -συμπεριλαμβανομένων των σοβαρών ψυχιατρικών ή εκφυλιστικών παθήσεων- εφόσον τηρούνται αυστηρές εγγυήσεις. Είναι σημαντικό ότι η τελική απόφαση ανήκει στους επαγγελματίες του ιατρικού κλάδου και όχι στα δικαστήρια. Αυτή η διάκριση είναι ζωτικής σημασίας για τους ασθενείς των οποίων η ταλαιπωρία μπορεί να είναι μακροχρόνια, αλλά όχι άμεσα θανατηφόρα.
Η σημασία των δεδομένων
Η μελέτη αναδεικνύει τα «κενά» στα δεδομένα, ιδίως όσον αφορά στο κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο των ασθενών. Η κατανόηση του ποιος ζητά ευθανασία και γιατί είναι ζωτικής σημασίας για την ορθολογική αξιολόγηση της διαδικασίας. Καθώς όλο και περισσότερα έθνη εξετάζουν το ενδεχόμενο νομιμοποίησης της υποβοηθούμενης θανάτωσης, η μακροχρόνια εμπειρία του Βελγίου προσφέρει πολύτιμες γνώσεις, όχι μόνο για το ρυθμιστικό πλαίσιο, αλλά και για την ανάγκη ισχυρής συλλογής δεδομένων και διαφάνειας.
Διαβάστε επίσης
Υποβοηθούμενη αυτοκτονία: Δικαίωμα ή κατάχρηση των δυνατοτήτων της Ιατρικής; Ένας ειδικός απαντά
Καναδάς: Με ευθανασία ο ένας στους 20 θανάτους
H Πορτογαλία νομιμοποιεί την ευθανασία – Σε ποιες άλλες χώρες της ΕΕ επιτρέπεται
