Η μητρική θνησιμότητα εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα δημόσιας υγείας παγκοσμίως. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), περίπου 260.000 γυναίκες πέθαναν το 2023 κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό. Το 92% των θανάτων σημειώθηκε σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος – ένα γεγονός που υπογραμμίζει ότι η πλειονότητα των περιπτώσεων θα μπορούσε να είχε προληφθεί.
Οι περισσότερες καταγράφηκαν στην υποσαχάρια Αφρική και τη νότια Ασία, οι οποίες συγκέντρωσαν συνολικά το 87% των παγκόσμιων απωλειών. Η υποσαχάρια Αφρική μόνη της επωμίζεται σχεδόν το 70% του συνόλου (182.000 θάνατοι), ενώ η νότια Ασία ακολουθεί με 17% (43.000). Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την περίοδο 2000–2023 καταγράφηκαν αξιοσημείωτες μειώσεις στον δείκτη μητρικής θνησιμότητας (MMR). Η ανατολική Ευρώπη πέτυχε μείωση κατά 75%, η νότια Ασία κατά 71%, ενώ ακόμη και η υποσαχάρια Αφρική σημείωσε πτώση της τάξης 40%.
Που καταγράφονται οι μητρικοί θάνατοι και ποιες είναι οι βασικές αιτίες;
Η πιθανότητα να πεθάνει μια γυναίκα από μαιευτική αιτία κατά τη διάρκεια της ζωής της εξακολουθεί να είναι άνιση: στις χώρες χαμηλού εισοδήματος είναι 1 στις 66, ενώ στις χώρες υψηλού εισοδήματος μόλις 1 στις 7.933. Το χάσμα στην παροχή φροντίδας είναι ενδεικτικό: στις πλουσιότερες χώρες, το 99% των γεννήσεων ζώντων γίνονται με την παρουσία εξειδικευμένου υγειονομικού προσωπικού, ενώ στις φτωχότερες αυτό το ποσοστό μειώνεται στο 73%.
Οι κύριες αιτίες των μητρικών θανάτων είναι σε μεγάλο βαθμό αντιστρέψιμες. Περίπου το 75% οφείλονται σε σοβαρή αιμορραγία (ιδίως μετά τον τοκετό), λοιμώξεις, υπέρταση κατά την κύηση (προεκλαμψία/εκλαμψία), επιπλοκές κατά τον τοκετό και μη ασφαλή άμβλωση. Πολλές από αυτές τις καταστάσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν με έγκαιρη και ποιοτική ιατρική παρέμβαση. Η χορήγηση ωκυτοκίνης, για παράδειγμα, μειώνει δραστικά τον κίνδυνο θανάσιμης αιμορραγίας μετά τον τοκετό, ενώ η σωστή υγειονομική φροντίδα μπορεί να αποτρέψει μολύνσεις ή σοβαρές επιπλοκές από υπέρταση.
Ωστόσο, εκατομμύρια γυναίκες σε φτωχές και απομακρυσμένες περιοχές δεν έχουν πρόσβαση σε τέτοιες υπηρεσίες. Τα εμπόδια είναι πολυδιάστατα: από την ανεπαρκή υποδομή και την έλλειψη εξειδικευμένων επαγγελματιών, έως την κακομεταχείριση στα μαιευτικά τμήματα και την απουσία λογοδοσίας στα συστήματα υγείας. Σε κοινωνικό επίπεδο, καθοριστικό ρόλο παίζουν επίσης η φτώχεια, η έλλειψη εκπαίδευσης, οι διακρίσεις λόγω φύλου, αλλά και οι εξωτερικές κρίσεις – όπως οι ένοπλες συγκρούσεις ή οι φυσικές καταστροφές – που επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τα εύθραυστα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης.
Το 2023, ο δείκτης MMR στις χώρες χαμηλού εισοδήματος ήταν 346 θάνατοι ανά 100.000 γεννήσεις, σε σύγκριση με μόλις 10 στις 100.000 γεννήσεις στις χώρες υψηλού εισοδήματος. Επιπλέον, 37 χώρες ταξινομήθηκαν ως περιοχές σε σύγκρουση ή αστάθεια, αντιπροσωπεύοντας το 61% των παγκόσμιων μητρικών θανάτων, παρότι σημειώνει μόνο το ένα τέταρτο των γεννήσεων.
Επιπλέον, η πανδημία της COVID-19 επηρέασε αρνητικά την πορεία μείωσης της μητρικής θνησιμότητας. Το 2021 καταγράφηκε σημαντική αύξηση στους θανάτους, από 282.000 το 2020, σε 322.000. Αυτή η επιδείνωση φαίνεται να οφείλεται τόσο σε έμμεσους μαιευτικούς θανάτους, λόγω της μόλυνσης με τον ιό SARS-CoV-2, όσο και σε άμεσες συνέπειες από τις διαταραχές στην παροχή υπηρεσιών υγείας. Ωστόσο, το 2022 τα ποσοστά επανήλθαν σε χαμηλότερα επίπεδα, ξεπερνώντας τις επιπτώσεις της πανδημίας.
Η στρατηγική του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θέτει τη βελτίωση της μητρικής υγείας στο επίκεντρο των προτεραιοτήτων του. Υποστηρίζει τις χώρες μέσω τεχνικής βοήθειας, ερευνητικής καθοδήγησης και ανάπτυξης πολιτικών με σκοπό τη μείωση των μητρικών θανάτων και την καθολική πρόσβαση σε ποιοτική, ασφαλή και ανθρώπινη φροντίδα. Κρίσιμος παραμένει ο στόχος της καθολικής υγειονομικής κάλυψης, με ισότιμη πρόσβαση σε υπηρεσίες αναπαραγωγικής, μητρικής και νεογνικής υγείας.
Πιο αναλυτικά, συνεργάζεται με τους εταίρους του για την υποστήριξη των χωρών ως προς:
- Την αντιμετώπιση των ανισοτήτων στην πρόσβαση σε υπηρεσίες αναπαραγωγικής, μητρικής, νεογνικής υγείας και στην ποιότητα αυτών.
- Τη διασφάλιση της καθολικής υγειονομικής κάλυψης για ολοκληρωμένη φροντίδα αναπαραγωγικής, μητρικής και νεογνικής υγείας.
- Την αντιμετώπιση όλων των αιτιών της μητρικής θνησιμότητας, των αναπαραγωγικών και μητρικών νοσημάτων και των σχετικών αναπηριών.
- Την ενίσχυση των συστημάτων υγείας για τη συλλογή δεδομένων υψηλής ποιότητας, προκειμένου να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις προτεραιότητες των γυναικών και των κοριτσιών.
- Τη διασφάλιση της λογοδοσίας, προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα της φροντίδας και η ισότητα.
Τα δεδομένα για την Ελλάδα κατά το έτος 2023
Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, οι γεννήσεις ζώντων στη χώρα μας κατά το 2023 ανήλθαν σε 71.455, καταγράφοντας μείωση κατά 6,1% σε σχέση με το 2022 που ήταν 76.095. Στις γεννήσεις δεν συμπεριλαμβάνονται οι γεννήσεις νεκρών παιδιών, οι οποίες κατά το 2023 ανήλθαν σε 432, μειωμένες κατά 3,1% σε σχέση με το 2022 που ήταν 446.
Διαβάστε επίσης
Καλύτερη υγειονομική περίθαλψη για εγκύους και νέες μητέρες ζητά ο ΠΙΣ
ΟΗΕ: Μια γυναίκα πεθαίνει κάθε δυο λεπτά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή στον τοκετό
Κάπνισμα στην εγκυμοσύνη: Πώς επηρεάζει την υγεία των παιδιών – Οι πιο ευάλωτοι απόγονοι
