Ολοκληρώνεται σήμερα η Εβδομάδα των Βραβείων Νόμπελ για το 2024 (6-12 Δεκεμβριου), στη διάρκεια της οποίας έλαβαν χώρα οι τελετές για την 115η απονομή των βραβείων, στη Στοκχόλμη για τα Νόμπελ Φυσικής, Χημείας, Ιατρικής ή Φυσιολογίας, Λογοτεχνίας και Οικονομίας, και στο Όσλο για Νόμπελ Ειρήνης. Η απονομή γίνεται παραδοσιακά τη 10η Δεκεμβρίου, επέτειο θανάτου του Σουηδού επιχειρηματία και εφευρέτη του δυναμίτη Alfred Nobel.
Ανάμεσα στους νικητές, που παρέλαβαν ένα δίπλωμα, ένα χρυσό μετάλλιο και χρηματικό έπαθλο ύψους 11 εκατ. σουηδικών κορονών, περίπου 950.000 ευρώ, ήταν και οι Victor Ambros και Gary Ruvkun με το Νόμπελ Ιατρικής ή Φυσιολογίας για την ανακάλυψη των μικρών ρυθμιστικών microRNAs, και οι David Baker, Ντέμης Χασάμπης και John M. Jumper με το Νόμπελ Χημείας για την πρόγνωση της πολυσύνθετης εσωτερικής δομής των πρωτεϊνών με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης.
Η επανάσταση των microRNAs στη θεραπεία ασθενειών
Η Συνέλευση Νόμπελ στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Στοκχόλμης απένειμε το φετινό Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής ή Φυσιολογίας στους Victor Ambros (UMASS Chan Medical Scholl, USA) και Gary Ruvkun (Harvard Medical School, USA) για την πρωτοποριακή έρευνά τους και την ανακάλυψη των μικρών μορίων microRNAs, «μια νέα διάσταση στη γονιδιακή ρύθμιση» όπως τη χαρακτήρισε η κριτική επιτροπή.
Η ανακάλυψη των πρώτων ρυθμιστικών microRNAs έχει ήδη ανοίξει νέους δρόμους στην ανάπτυξη φαρμάκων και θεραπειών για παθήσεις όπως η καρδιακή ανεπάρκεια, ο καρκίνος και οι μεταβολικές διαταραχές.
Επαναπροσδιορισμός της γονιδιακής ρύθμισης
Η ανακάλυψη των microRNAs άλλαξε την επιστημονική αντίληψη ότι η γονιδιακή ρύθμιση γίνεται αποκλειστικά από πρωτεΐνες. Στη δεκαετία του 1990, οι Ambros και Ruvkun, μεταδιδακτορικοί ερευνητές τότε, απέδειξαν, με μελέτη τους σε δύο μεταλλαγμένα γονίδια σκωλήκων Caenorhabditis elegans, ότι το γονίδιο lin-4 κωδικοποιεί ένα microRNA μήκους 22 νουκλεοτιδίων, το οποίο αναστέλλει τη δραστηριότητα του γονιδίου lin-14 μέσω ενός ειδικού μηχανισμού.
Το εύρημά τους έλαβε ευρεία αναγνώριση όταν στο εργαστήριο του Ruvkun ανακαλύφθηκε η ύπαρξη ενός ακόμα microRNA, του let-7, δείχνοντας ότι ο μηχανισμός αυτός είναι παγκόσμιος και διατηρείται για πάνω από 500 εκατομμύρια χρόνια σε όλους τους πολυκύτταρους οργανισμούς.
Η έλευση της τεχνητής νοημοσύνης
Το Νόμπελ Χημείας 2024 αποτελεί ορόσημο για τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) στην έρευνα και ανάπτυξη φαρμάκων. Ο David Baker, από το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον και το Ιατρικό Ινστιτούτο Howard Hughes, ανέπτυξε έναν αλγόριθμο (Rosetta) που προβλέπει τρισδιάστατες πρωτεϊνικές δομές με τη χρήση AI, παρέχοντας μια εναλλακτική λύση έναντι χρονοβόρων μεθόδων, όπως η κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ. Βάζοντας το λογισμό να προβλέψει την κατάλληλη αλληλουχία αμινοξέων για μια επιθυμητή δομή, ο Baker πέτυχε τον σχεδιασμό εντελώς νέων πρωτεϊνών, παρέχοντας τη βάση για την ανάπτυξη καινοτόμων θεραπειών.
Αναδίπλωση Πρωτεϊνών 2.0
Η ομάδα του κυπριακής καταγωγής Ντέμη Χασάμπη και του John M. Jumper από την Google DeepMind ανέπτυξε το μοντέλο AlphaFold, το οποίο προβλέπει τη δομή όλων των γνωστών πρωτεϊνών με ακρίβεια συγκρίσιμη με την κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ. Η τελευταία έκδοση, AlphaFold2, έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως για την προσομοίωση αλληλεπιδράσεων πρωτεϊνών και τον σχεδιασμό βιολογικών φαρμάκων. Σε συνδυασμό με το έργο του Baker, η τεχνολογία αυτή εγκαινιάζει μια νέα εποχή στην ανάπτυξη φαρμάκων, με πολλές εφαρμογές ήδη να βρίσκονται στο στάδιο της εμπορικής διάθεσης.
Παρακολουθήστε την τελετή από το Μέγαρο Μουσικής της Στοκχόλμης:
Βραβεία Νόμπελ: Για την ανακάλυψη του microRNA το φετινό νόμπελ Ιατρικής
Πέντε ξεχωριστές γυναίκες που άφησαν το αποτύπωμά τους στην Επιστήμη
