*Γράφει ο κ. Γεώργιος Β. Παπαθεοδωρίδης, Καθηγητής Παθολογίας-Γαστρεντερολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Διευθυντής Α’ Πανεπιστημιακής Γαστρεντερολογικής Κλινικής και Διευθυντής-Ηπατολόγος Μονάδας Μεταμόσχευσης Ήπατος Γ.Ν.Α. «Λαϊκό», Πρόεδρος Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων
Ο κ. Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης
Η μεταμόσχευση οργάνων είναι ένα πολύτιμο «δώρο ζωής», που μπορεί να σώσει ασθενείς με προχωρημένη ανεπάρκεια κάποιου οργάνου τους. Ταυτόχρονα, η μεταμόσχευση οργάνων είναι μία ιδιαίτερα πολύπλοκη και απαιτητική διαδικασία, που απαιτεί πολύ εξειδικευμένες γνώσεις και μεγάλη οργάνωση και συντονισμό πολλών και ετερογενών ομάδων σε περιορισμένα χρονικά πλαίσια.
Η μεταμόσχευση οργάνων ξεκινά με την εθελοντική προσφορά του συνανθρώπου, που έχει αποφασίσει, είτε εν ζωή, είτε συχνότερα μετά θάνατο, να σώσει τον πάσχοντα γνωστό ή άγνωστο ασθενή. Η Ελλάδα υστερεί σημαντικά στην προσφορά οργάνων, αλλά τα τελευταία χρόνια γίνονται σημαντικές προσπάθειες βελτίωσης της κατάστασης.
Έτσι, το 2023 ήταν μία ικανοποιητική χρονιά για τις μεταμοσχεύσεις οργάνων στη χώρα μας, αφού πλησιάσαμε τους 90 δότες και έγιναν 307 μεταμοσχεύσεις οργάνων πετυχαίνοντας για 1η φορά να έχουμε βελτίωση των δεικτών που σχετίζονται με δωρεά και μεταμοσχεύσεις οργάνων για 3η διαδοχική χρονιά. Παράλληλα, αναμένεται το 2024 να είναι μία 4η συνεχόμενα αυξητική χρονιά αφού έχουμε σχεδόν φθάσει τους δότες του 2023 ενώ απομένουν 2,5 ακόμη μήνες. Αυτή η εξέλιξη αποδεικνύει την πολύπλευρη και συστηματική προσπάθεια που γίνεται στο χώρο των μεταμοσχεύσεων, με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων φορέων, τη στήριξη της πολιτείας και την εμπιστοσύνη των πολιτών.
Αξίζει να τονισθεί ότι, παρότι απαιτείται περισσότερη ενημέρωση σχετικά με τη μεταμόσχευση οργάνων, η πλειοψηφία των Ελλήνων είναι υπέρ και συναινούν στη δωρεά οργάνων, αρκεί να εμπιστευτούν και να τους δοθεί η δυνατότητα μέσα στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Είναι ευρέως γνωστά διάφορα παραδείγματα απίστευτα γενναίων αποφάσεων και δώρων ζωής μετά από τον τραγικό χαμό νέων ανθρώπων που ελκύουν κατά περιόδους το φως της δημοσιότητας και αναθερμαίνουν το ενδιαφέρον για τη δωρεά.
Ο καθένας μπορεί να δηλώσει την επιθυμία του να γίνει δωρητής οργάνων εύκολα είτε με ένα «κλικ» μέσα στην ιστοσελίδα του Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) κάνοντας χρήση των κωδικών του taxis ή με μία αίτηση σε κοντινό ΚΕΠ. Παράλληλα, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας (ΥΥ), επανασχεδιάζονται η λειτουργία και προώθηση της Κάρτας Δωρητή και του Μητρώου Δωρητών ώστε να απλουστευθεί περισσότερο η σχετική δήλωση.
Η νέα ολιστική προσέγγιση των Ελλήνων ως δωρητών
Πέρα όμως από τις θετικές προθέσεις των Ελλήνων, η συστηματική αύξηση της δωρεάς οργάνων απαιτεί μόνιμες και πιο ολιστικές δράσεις, που προσπαθούμε να υλοποιήσουμε τα τελευταία χρόνια.
Αρχικά, με χρηματοδότηση και συνεργασία του Ιδρύματος Ωνάση (ΙΩ), έχουν ξεκινήσει συστηματικές ενέργειες ενημέρωσης του πληθυσμού, όπως τα προγράμματα Οργανούληδες που αφορά μαθητές και το Organmeetings που αφορά ενήλικες, κυρίως εργαζόμενους σε μεγάλους φορείς.
Επίσης, με χρηματοδότηση του ΙΩ ξεκίνησε μέσω του ΕΟΜ πιλοτικά το 2022 και συνεχίσθηκε το 2023, ο κομβικός θεσμός των τοπικών συντονιστών μεταμοσχεύσεων (ΤΣΜ) με επιλεγμένα από τον ΕΟΜ άτομα που τοποθετήθηκαν σε 7 νοσοκομεία με μεγάλες ΜΕΘ. Ο θεσμός αποδεδειγμένα πλέον αποδίδει και στη χώρα μας, αφού στα νοσοκομεία που τοποθετήθηκαν ΤΣΜ παρατηρήθηκε υπερδιπλασιασμός των δοτών σε σχέση με παλαιότερα έτη της προ Covid εποχής. Δεδομένου ότι προσλάβαμε πλέον με χρηματοδότηση του ΥΥ 28 ακόμη συντονιστές μεταμοσχεύσεων (20 τοπικούς και 8 κεντρικούς) αναμένουμε σημαντική αύξηση των δοτών στο εγγύς μέλλον.
Δεν αρκεί όμως μόνον η αύξηση των δοτών για να φθάσουμε στα επιθυμητά επίπεδα μεταμοσχεύσεων οργάνων, αλλά χρειάζεται περαιτέρω οργάνωση και ενίσχυση του συστήματος.
Μετά το Εθνικό Σχέδιο για τη Δωρεά και Μεταμόσχευση Οργάνων, που έγινε με χρηματοδότηση του ΙΩ και έχει γίνει αποδεκτό από την πολιτεία, ψηφίσθηκε τον Μάρτιο του 2023 ένας σύγχρονος νόμος για τις Μεταμοσχεύσεις Οργάνων και έχει αρχίσει να εφαρμόζεται.
Ο ρόλος του ΕΟΜ
Παράλληλα, ο ΕΟΜ βελτίωσε την οργάνωση των διαδικασιών του αποκτώντας λεπτομερές σχέδιο λειτουργίας και λαμβάνοντας στις αρχές του 2024 πιστοποιήσεις ISO για 1η φορά στην ιστορία του, σχεδίασε και εφαρμόζει σύγχρονα Πλαίσια Ποιότητας–Ασφάλειας-Βιοεπαγρύπνησης, εκσυγχρονίζει τα πλαίσια αδειοδότησης, ελέγχου και αξιολόγησης των Μεταμοσχευτικών Μονάδων και υλοποιεί πληθώρα δράσεων βάσει του επιχειρησιακού του σχεδίου είτε με χρηματοδότηση από το ΥΥ και τον προϋπολογισμό του Οργανισμού, είτε μέσω αναπτυξιακών χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων του ΥΥ είτε με χρηματοδότηση και σε συνεργασία με το ΙΩ. Ειδικότερα, αυτή την περίοδο είναι σε ανάπτυξη ένα ολιστικό Πληροφοριακό Σύστημα Μεταμοσχεύσεων μέσω χρηματοδότησης από πρόγραμμα του ΥΥ.
Με όλα τα παραπάνω και με άλλες δράσεις που υλοποιούνται, είναι προφανές ότι το σύστημα μεταμοσχεύσεων οργάνων σταδιακά αλλά δομικά βελτιώνεται. Οι αποδόσεις από πλευράς δοτών τα τελευταία 4 χρόνια είναι εμφανείς, αφού ξεκινήσαμε από περίπου 4 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού και το 2024 πιθανότατα θα ξεπεράσουμε τους 10 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού.
Βέβαια, έχουμε ακόμη δρόμο να διανύσουμε, αφού ο στόχος είναι να πλησιάσουμε τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο, ξεπερνώντας τους 20 δότες ανά εκατομύριο πληθυσμού. Το 2025, ο αριθμός των δοτών λογικά θα αυξηθεί περισσότερο, οπότε θα αρχίσει να αποδίδει η δραστηριοποίηση των νεοπροσληφθένων ΤΣΜ. Ταυτόχρονα, εντός του 2025 αναμένεται να ξεκινήσει και η λειτουργία του Ωνάσειου Μεταμοσχευτικού Κέντρου, που επίσης θα δώσει νέα ώθηση στο χώρο των μεταμοσχεύσεων οργάνων στη χώρα μας.
Συνεπώς, έχουμε μία σταθερή και συστηματική πρόοδο, αλλά πρέπει να συνεχίσουμε την οργανωμένη προσπάθεια ώστε να μειώσουμε ουσιαστικά τον χρόνο αναμονής και να βελτιώσουμε τον αριθμό και την έκβαση των μεταμοσχεύσεων συμπαγών οργάνων στη χώρα μας.
Οι προσπάθειες αύξησης της δωρεάς οργάνων θα πρέπει να συνοδεύονται από ενίσχυση του ΕΟΜ και ιδιαίτερα των Μονάδων Μεταμόσχευσης, δεδομένου ότι το προσωπικό τους και το προσωπικό των απαραίτητων πολλών συνοδευτικών ομάδων στα νοσοκομεία, πχ αναισθησιολόγοι, ξεπερνούν τα όριά τους στην προσπάθεια συντονισμού του αυξημένου αριθμού δοτών και κυρίως υλοποίησης του αυξημένου αριθμού μεταμοσχεύσεων. Γι΄ αυτό, όλοι εργαζόμαστε προς αυτή την κατεύθυνση και ελπίζω ότι με τη βοήθεια όλων των εμπλεκομένων φορέων και του Υπουργείου Υγείας, που έχει κομβικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια, τελικά θα τα καταφέρουμε.
Οι ψηφιακές αλλαγές και τα 20 νέα πρόσωπα που δίνουν ώθηση στις μεταμοσχεύσεις
Μεταμοσχεύσεις: Μαθήματα ζωής από τη μητέρα που έσωσε τον γιό της δίνοντάς του το μισό της ήπαρ
