Θέμα χρόνου είναι, κατά τους ειδικούς, να εντοπιστούν στην Ευρώπη και άλλα κρούσματα της νέας μεταδοτικής παραλλαγής του ιού της ευλογιάς των πιθήκων (mpox Clade Ib), μετά το πρώτο, εισαγόμενο, κρούσμα που αναφέρθηκε στη Σουηδία προ μιας εβδομάδας.
Στο προηγούμενο κύμα του ιού από τον Ιούνιο του 2022 μέχρι και τον Απρίλιο του 2023 στη χώρα μας είχαν νοσήσει 88 άτομα, από τα οποία 15 χρειάστηκαν νοσηλεία, ενώ τα ύποπτα κρούσματα ανήλθαν στα 238.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), μέλος του ΔΣ του ΕΟΔΥ, Δημήτρη Παρασκευή, «ο ιός μεταδίδεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή ή με την πολύ στενή σωματική επαφή» ενώ αναφορικά με τα συμπτώματα επισημαίνει πως «περιλαμβάνουν πυρετό, πονοκέφαλο, μυαλγίες, οσφυαλγία, λεμφαδενοπάθεια, ρίγος και εξάντληση και στην πλειονότητα των κρουσμάτων είναι ήπια. Σε εγκύους, μικρά παιδιά, άτομα με ανοσοκαταστολή η νόσος μπορεί να είναι σοβαρή. Το χαρακτηριστικό εξάνθημα συνήθως εμφανίζεται 1 έως 5 ημέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων».
Στο νέο στέλεχος (mpox Clade Ib) αποδίδεται το 95% των φετινών κρουσμάτων της νόσου στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και σε άλλες χώρες της Αφρικής, και χαρακτηρίζεται πιο μεταδοτικό και πιο μολυσματικό παθογόνο.
Τα σχέδια διαχείρισης στην Ευρώπη
Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές και οι εθνικές αρχές θεωρούν πως αν εφαρμοστούν οι οδηγίες και τα σχέδια δράσης είναι… θέμα χρόνου και η πρόληψη της εξάπλωσης του ιού. Ενημέρωση, επιτήρηση, έλεγχος και έγκαιρη διάγνωση, εντοπισμός επαφών, εμβολιασμός, θεραπεία, αποτελούν τα εργαλεία που ενεργοποιήθηκαν για τη διαχείριση του ιού mpox, όπως σε κάθε υγειονομική απειλή.
«Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά της κατάστασης που διανύουμε τώρα, με την κατάσταση που είχε προκληθεί και μας αιφνιδίασε άπαντες, τον Μάιο του 2022 όταν άρχισαν να καταγράφονται κρούσματα της πρώην ευλογιάς των πιθήκων σε χώρες μη ενδημικές, δηλαδή στην Ευρώπη. Τώρα υπάρχει εμπειρία, γνώση, ευαισθητοποίηση, σχέδιο δράσης. Τότε συνέβησαν πολλαπλές μεταδόσεις και η αντιμετώπιση επιχειρήθηκε αφότου είχαν εξαπλωθεί τα κρούσματα. Αν τα εισαγόμενα κρούσματα διαγιγνώσκονται γρήγορα και λαμβάνονται μέτρα για τον έλεγχό τους, η κατάσταση δεν θα ξεφύγει» λέει μιλώντας στο ΘΕΜΑ ο κ. Παρασκευής.
Προ διετίας ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) είχε χαρακτηρίσει το ξέσπασμα της μόλυνσης εκτός Αφρικής (ο ιός mpox κυκλοφορεί σε χώρες της Κεντρικής και Δυτικής Αφρικής) ως έξαρση κρουσμάτων διεθνούς εμβέλειας σε μη-ενδημικές χώρες ενώ τώρα κήρυξε την επιδημία του ιού mpox στην Αφρική ως παγκόσμια κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την υγεία. Μεγάλη Βρετανία, Ισπανία και Πορτογαλία ήταν οι πρώτες ευρωπαϊκές χώρες που είχαν καταγράψει κρούσματα της νόσου στο πέρασμά της από την Αφρική στην Ευρώπη (συνολικά τα κρούσματα ξεπέρασαν τα 22.000 στη Γηραιά ήπειρο και τα 80.000 στην Αφρική, την Ασία, την Αμερική), τον Μάιο του 2022. Στην Ελλάδα το πρώτο κρούσμα αναφέρθηκε στις 8 Ιουνίου – ενδεικτικό της ταχύτητας της κυκλοφορίας του ιού.
Τα εμβολιαστικά κέντρα
Μετά το πρόσφατο ξέσπασμα, ακολουθώντας τις οδηγίες του ΠΟΥ και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Eλέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC), το υπουργείο Υγείας άνοιξε ήδη δύο εμβολιαστικά κέντρα, στα νοσοκομεία «Ανδρέας Συγγρός» και «Αττικόν», και μέχρι τέλος του μήνα θα ανοίξει άλλα πέντε σε όλη την επικράτεια. Τα πανεπιστημιακά νοσοκομεία Αλεξανδρούπολης, Πάτρας, Ηρακλείου, το ΑΧΕΠΑ και ο «Ευαγγελισμός» θα διενεργούν επίσης δωρεάν εμβολιασμούς έναντι της νόσου mpox. Είναι ενδεικτικό ότι τα διαθέσιμα για τους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβριο ραντεβού στο «Ανδρέας Συγγρός» κλείστηκαν όλα αμέσως.
Η Ελλάδα έχει παραλάβει 5.000 εμβόλια μέσω του ευρωπαϊκού μηχανισμού στήριξης HERA και έχει παραγγείλει άλλα 1.500 εμβόλια.
Προς το παρόν το εμβόλιο (Jynneos) συνιστάται σε άτομα ηλικίας 18 ετών και άνω που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό ευλογιάς mpox, όπως άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες (MSM), άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες και γυναίκες, και διεμφυλικά άτομα. Επίσης, συνιστάται σε επαγγελματίες υγείας οι οποίοι εργάζονται σε χώρους με υψηλό κίνδυνο έκθεσης στον ιό της ευλογιάς mpox (π.χ. εργαστήρια, ειδικές μονάδες), σε άτομα που έχουν έρθει σε στενή σωματική επαφή με επιβεβαιωμένο κρούσμα του ιού της ευλογιάς mpox, σε διάστημα 4 έως και 14 ημερών μετά την έκθεση, ανεξαρτήτως φύλου, καθώς και σε άτομα που έχουν συχνή και στενή επαφή με τις προηγούμενες κατηγορίες. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι σε αυτή τη φάση, που κυριαρχεί το νέο στέλεχος Clade Ib, και ο εμβολιασμός των πάντοτε ευάλωτων ανοσοκατασταλμένων ατόμων.
«Το νέο στέλεχος παρουσιάζει μεγάλες γενετικές διαφοροποιήσεις από το προηγούμενο στέλεχος Clade II, που είχε προκαλέσει την επιδημική έξαρση το 2022. Φαίνεται πως έχει μεγαλύτερη μεταδοτικότητα και μεγαλύτερη μολυσματικότητα, τουλάχιστον στην Αφρική όπου έχει μεγάλη εξάπλωση. Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε ακόμη για παράδειγμα αν το νέο στέλεχος μπορεί να διαφεύγει από την προστασία που προσφέρει η φυσική ανοσία ή το εμβόλιο» λέει στο ΘΕΜΑ, ο καθηγητής Κλινικής Ιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και Διευθυντής Εργαστηρίου Κλινικής Ιολογίας στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, Γιώργος Σουρβίνος. Στο εργαστήριο είχε ταυτοποιήσει τέσσερα περιστατικά το καλοκαίρι του 2022 – μαζί με το εργαστήριο του ΠΑΓΝΗ τον έλεγχο κάνει πλέον το Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας του ΕΟΔΥ και εκείνο του ΑΠΘ.
Η έξαρση του mpox στην Ελλάδα
Μελέτη με επικεφαλής τον κ. Παρασκευή και τη συμμετοχή άλλων 21 επιστημόνων κατέγραψε την επιδημική έξαρση στη χώρα μας από τον Ιούνιο του 2022 έως και τον Απρίλιο του 2023. Η μελέτη δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του ίδιου έτους στο National Library of Medicine. Κατά το διάστημα αυτό είχαν αναφερθεί 88 κρούσματα – έξι ήταν ταξιδιώτες στην Ελλάδα και οι υπόλοιποι ήταν κάτοικοι Ελλάδας. Από τους 82, οι 73 είχαν ελληνική υπηκοότητα. Και τα 88 κρούσματα ήταν άνδρες: 82 από αυτούς (93,2%) αυτοπροσδιορίστηκαν ως άνδρες που έκαναν σεξ με άνδρες. Η διάμεση ηλικία ήταν 37 έτη (16-62 έτη) – όλοι οι ασθενείς εκτός από έναν, ήταν ενήλικες.
Εικοσιτέσσερα περιστατικά ανέφεραν ταξίδι σε χώρα που είχε αναφέρει κρούσματα mpox. Η σεξουαλική επαφή αναφέρθηκε ως ο πιο πιθανός τρόπος μετάδοσης για 78 άτομα. Από τους 88, οι 13 ανέφεραν ότι συμμετείχαν σε μεγάλη εκδήλωση με σεξουαλική επαφή ή ότι έκαναν σεξ στο πλαίσιο πάρτι (νυχτερινό κέντρο/ιδιωτικό πάρτι/σάουνα ή παρόμοιο περιβάλλον) πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων. Οκτώ ήταν εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Το πιο συχνά αναφερόμενο σύμπτωμα ήταν το εξάνθημα, ακολουθούμενο από τη λεμφαδενοπάθεια και τον πυρετό. Συνολικά, 15 άτομα νοσηλεύτηκαν, ενώ δεν αναφέρθηκαν εισαγωγές σε μονάδα εντατικής θεραπείας, ούτε θάνατοι.
