Περίπου τέσσερα με πέντε εκατομμύρια θάνατοι αποτρέπονται κάθε χρόνο με τον βασικό εμβολιασμό και περισσότεροι από 50 εκατ. μπορούν να αποφευχθούν έως το 2030. Η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμού, 21-27 Απριλίου 2024, υπενθυμίζει ακριβώς αυτό: τη σημασία του εμβολιασμού για την πρόληψη ασθενειών και την προστασία της ζωής, πόσο μάλλον σήμερα που η εμπιστοσύνη στη σημαντικότερη ίσως ιατρική παρέμβαση έχει κλονιστεί.
Η πανδημία COVID-19 αύξησε τη διστακτικότητα απέναντι στους εμβολιασμούς, με τις συνέπειες παγκοσμίως να αποτυπώνονται και στις πρόσφατες επιδημιολογικές εκθέσεις για την έξαρση κοκκύτη-ιλαράς. «Παρόλο που ο εμβολιασμός γίνεται όλο και πιο ασφαλής και αποτελεσματικός» αναφέρει το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC), «μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε είναι η αντίσταση του πληθυσμού στον εμβολιασμό. Μπορεί να επαναπαυθήκαμε χάρη στα οφέλη του, καθώς ορισμένες ασθένειες είναι πλέον τόσο σπάνιες που δεν θυμόμαστε καν πόσο καταστροφικές μπορούν να είναι οι συνέπειές τους. Τα εμβολιαστικά προγράμματα απειλούνται από την ανεπαρκή πληροφόρηση, από ανυπόστατες φήμες για ανεπιθύμητες ενέργειες ή από ομάδες που, για θρησκευτικούς ή άλλους λόγους, αντιτίθενται στον εμβολιασμό. Η ανακοίνωση των σωστών επιστημονικών στοιχείων είναι επομένως σημαντική για να μπορέσουν τόσο οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικών όσο και το κοινό να κάνουν μια τεκμηριωμένη επιλογή».
Η συνωμοσιολογία και η παραπληροφόρηση κρατούν γερά και επί πολλά χρόνια. «Το παιδί μπορεί κολλήσει την ασθένεια από το εμβόλιο», «δεν χρειάζεται να εμβολιάσω το παιδί μου αφού έχουν εμβολιαστεί τα άλλα στο σχολείο», «η φυσική ανοσία από τη νόσηση είναι καλύτερη από τον εμβολιασμό», «τα εμβόλια προκαλούν αυτισμό και αιφνίδιο βρεφικό θάνατο» ή τα «εμβόλια περιέχουν επικίνδυνα, επιβλαβή συστατικά» -με πιο πρόσφατα τα μικροτσίπ στα εμβόλια του κορωνοϊού– είναι κάποιες από τις θεωρίες που καλούνται να καταρρίψουν οι αρμόδιοι από τα πεδία της επιστήμης, της πολιτικής, των media και της παιδείας μεταξύ άλλων.
Στην ημερίδα του ygeiamou «Εμβολιασμός και Δημόσια Υγεία: Προκλήσεις και Προοπτικές», ο Válter R Fonseca, Επίκουρος Καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Λισαβόνας, Τεχνικός Υπεύθυνος για τα Συστήματα Υγείας, στο Γραφείο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) στην Αθήνα, είχε αναφερθεί στην ραγδαία εξέλιξη από το πρώτο εμβόλιο κατά της ευλογιάς στα διαθέσιμα σήμερα εμβόλια για περισσότερες από 20 θανατηφόρες νόσους που σώζουν ετησίως μία στις τέσσερις ζωές, αλλά και στους δύο κινδύνους που απειλούν τις επιχειρήσεις ανοσοποίησης του πληθυσμού· την παραπληροφόρηση αφενός, την έλλειψη πόρων και την άγνοια για την αξία του εμβολιασμού αφετέρου, προβλήματα που αφορούν χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου κυρίως.
1 στα 5 παιδία χωρίς πρόσβαση σε εμβόλια
Η φετινή Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμού συμπίπτει με την 50ή επέτειο του Επεκτεινόμενου Προγράμματος Εμβολιασμού (EPI) του ΠΟΥ, μια προσπάθεια που ξεκίνησε το 1974 με στόχο την εξασφάλιση ισότιμης πρόσβασης σε εμβόλια που σώζουν ζωές για κάθε παιδί, σε όλο τον κόσμο, ανεξάρτητα από το πού βρίσκεται στον χάρτη ή την κοινωνικοοικονομική του κατάσταση.
Σήμερα, 1 στα 5 παιδιά παγκοσμίως δεν έχει πρόσβαση σε βασικούς εμβολιασμούς και μένει έκθετο στον κίνδυνο πρόωρου θανάτου, αναπηρίας ή σοβαρής νόσου από λοιμώξεις που θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί. Το Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) επισημαίνει:
- το 2021, η παγκόσμια εμβολιαστική κάλυψη στους βρεφικούς πληθυσμούς μειώθηκε στο 81%, το χαμηλότερο ποσοστό εδώ και πάνω από μια δεκαετία
- 25 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας κάτω του 1 έτους δεν έλαβαν βασικά εμβόλια μέσω του εμβολιασμού ρουτίνας
- πρόκειται για 6 εκατομμύρια περισσότερα από την περίοδο προ πανδημίας COVID-19 το 2019
- 18 εκατομμύρια παιδιά δεν έλαβαν κανένα εμβόλιο, ο υψηλότερος αριθμός που έχει αναφερθεί από το 2005
- Σχεδόν όλα τα πλήρως ανεμβολίαστα παιδιά ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, κυρίως στην Αφρική και τη Νοτιοανατολική Ασία
- τα 11 εκατομμύρια ή 62% ζουν σε μόλις 10 χώρες
- περίπου 11 εκατομμύρια ατελώς εμβολιασμένα και ανεμβολίαστα βρέφη ζουν σε ευάλωτες χώρες ή χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις.
Η ιστορία των εμβολίων συνοπτικά / Η ευλογιά εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο για χιλιάδες χρόνια, ήδη από το 1350 π.Χ. Ένας στους τρεις που μολύνονται πεθαίνουν. Τουλάχιστον από τον 15ο αι. επιχειρείται σε διάφορα μέρη του κόσμου η προστασία μέσα από την έκθεση στην ασθένεια / 1797 – Ο Δρ Edward Jenner δημιουργεί το πρώτο επιτυχημένο εμβόλιο στον κόσμο, έχοντας ανακαλύψει ότι οι άνθρωποι που μολύνθηκαν από τον ιό της δαμαλίτιδας (cowpox) έχουν ανοσία στην ευλογιά / 1806 – Το εμβόλιο βρίσκει το δρόμο του για όλον τον κόσμο χάρη στον Γάλλο αυτοκράτορα Ναπολέοντα Βοναπάρτη και τον Αμερικανό πρόεδρο Thomas Jefferson / 1885 – Ο Louis Pasteur δημιουργεί το πρώτο εργαστηριακό εμβόλιο, που θα προλάβει με επιτυχία τη λύσσα / 1918-19 – Η πανδημία της «ισπανικής γρίπης» σκοτώνει 1 στους 67 στρατιώτες των ΗΠΑ, καθιστώντας το εμβόλιο κατά της γρίπης προτεραιότητα του αμερικανικού στρατού/1967 – Ο μαζικός εμβολιασμός αρχίζει με την ανακοίνωση του ΠΟΥ για το εντατικοποιημένο πρόγραμμα εξάλειψης της ευλογιάς / 1974 Ο ΠΟΥ θεσπίζει το επεκτεινόμενο πρόγραμμα ανοσοποίησης για να επεκτείνει τα προγράμματα ανοσοποίησης σε όλη την επικράτεια/1980 Ο ΠΟΥ κηρύσσει την εκρίζωση της ευλογιάς / 1997 – Σε μια προσπάθεια εξάλειψης της πολιομυελίτιδας, σε μια μόνο ημέρα οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας εμβολιάζουν 127 εκατομμύρια παιδιά κατά της νόσου στην Ινδία. (Πηγή: ΠΟΥ)
Η Ατζέντα Ανοσοποίησης 2030 (IA2030) είναι η προσπάθεια του ΠΟΥ να επιλύσει το πρόβλημα των ανισοτήτων στους εμβολιασμούς. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη στρατηγική με σκοπό να διασφαλίσει ισότιμη πρόσβαση σε ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια για όλους, η οποία αναμένεται να σώσει πάνω από πενήντα εκατομμύρια ζωές τα επόμενα δέκα χρόνια, συμβάλλοντας στην επίτευξη της Καθολικής Υγειονομικής Κάλυψης.
ΠΟΥ: Γιατί είναι δύσκολη η διάγνωση της Long Covid – Ο ρόλος του εμβολιασμού
Πανδημία: Τι σημαίνει πραγματικά το τέλος της κατάστασης συναγερμού
