Μολυσματικό «κλοιό» δημιουργεί η ταυτόχρονη παρουσία στρεπτόκοκκου και ιλαράς. Η έξαρση κρουσμάτων ιλαράς σε ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως στη γειτονική Ρουμανία, δεν άφησε ανεπηρέαστη τη χώρα μας, καταγράφοντας ήδη πέντε επιβεβαιωμένα κρούσματα. Την ίδια στιγμή ανησυχία έχουν προκαλέσει τα θανατηφόρα περιστατικά διεισδυτικής λοίμωξης από στρεπτόκοκκο, με το επόμενο διάστημα έως και τις αρχές της άνοιξης να απαιτεί εγρήγορση των γονέων. Η επίπτωση των εν δυνάμει σοβαρών αυτών λοιμώξεων βρίσκει επί ποδός τις υγειονομικές αρχές για σωστή ενημέρωση και κάλυψη του εμβολιαστικού κενού (στην περίπτωση της ιλαράς).
Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) ανακοίνωσε χθες τα νεότερα επιδημιολογικά στοιχεία σε ό,τι αφορά τη διεισδυτική λοίμωξη από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α (Invasive Group A Streptococcus, iGAS). Από την αρχή του έτους 2023 έως και χθες δηλώθηκαν στον ΕΟΔΥ 94 περιστατικά με λοίμωξη από διεισδυτικό στρεπτόκοκκο ομάδας Α σε παιδιά και ενήλικες. Μεταξύ των περιστατικών περιλαμβάνονται και 23 θάνατοι, εκ των οποίων οι 11 αφορούν σε παιδιά ηλικίας κάτω των δέκα ετών. Πρόσφατα καταγράφηκαν δυο περιστατικά διεισδυτικής νόσου από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α και το ένα κατέληξε, στην ΠΕ Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Πρόκειται για την 9χρονη από το Διδυμότειχο που εισήχθη στο νοσοκομείο σε πολύ βαριά κατάσταση, με υψηλό πυρετό και δύσπνοια, και, δυστυχώς, έχασε τη μάχη για τη ζωή της μόλις 2,5 ώρες μετά.
Ο β-αιμολυτικός στρεπτόκοκκος της ομάδας Α (GAS) είναι η συνηθέστερη αιτία βακτηριακής φαρυγγίτιδας σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Σε σπάνιες περιπτώσεις, ενώ μπορεί να εμφανιστεί αρχικά με μη ειδικά συμπτώματα (πυρετό, γενική κόπωση, απώλεια όρεξης), στη συνέχεια μπορεί να προκαλέσει σοβαρή και απειλητική για τη ζωή διεισδυτική λοίμωξη. Η ραγδαία εξέλιξη της μόλυνσης, σε βαθμό που να μην γίνεται να αντιμετωπιστεί και να οδηγήσει σε θάνατο ένα παιδί είναι πραγματικότητα, που δεν σταματά να προκαλεί αίσθηση ακόμη και στους γιατρούς. Παρ’ όλα αυτά, οι περιπτώσεις της επικίνδυνης αυτής μορφής του στρεπτόκοκκου παραμένουν σπάνιες.
«Προτίμηση» στα παιδιά με γρίπη
Κατά κανόνα η λοίμωξη από στρεπτόκοκκο διαδράμει ήπια. Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, η συχνότητα εμφάνισης της φαρυγγίτιδας από GAS συνήθως κορυφώνεται κατά τους χειμερινούς μήνες και τις αρχές της άνοιξης και συχνά αναφέρονται συρροές κρουσμάτων σε νηπιαγωγεία και σχολεία. Οι παιδίατροι εξηγούν ότι το βακτήριο του στρεπτόκοκκου «προτιμά» εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, για αυτό και «χτυπά» συχνά αρχές της άνοιξης όταν οι παιδικοί οργανισμοί είναι εξαντλημένοι από προηγούμενες λοιμώξεις. Ο ΕΟΔΥ τονίζει στη χθεσινή του ενημέρωση ότι τα παιδιά με ιογενείς λοιμώξεις όπως η γρίπη, διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν λοίμωξη από iGAS.
Ο εργαστηριακός έλεγχος του στρεπτόκοκκου ομάδας Α πραγματοποιείται με την ταχεία ανίχνευση αντιγόνου του πυογόνου στρεπτοκόκκου στο φάρυγγα (strep test) και με καλλιέργεια φαρυγγικού επιχρίσματος που συστήνεται να λαμβάνονται από επαγγελματία υγείας.
Η έγκαιρη αναγνώριση της λοίμωξης από iGAS και η άμεση έναρξη αντιμικροβιακής και υποστηρικτικής θεραπείας για τα παιδιά που νοσούν είναι εξαιρετικά σημαντική για την αίσια έκβαση της νόσου. Επίσης, ο ΕΟΔΥ συστήνει να εντοπίζονται οι στενές επαφές των περιπτώσεων iGAS στο οικιακό και σχολικό περιβάλλον, να εκτιμάται η κατάστασή τους και να αντιμετωπίζονται σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες με χορήγηση προφυλακτικής αντιμικροβιακής αγωγής όπου ενδείκνυται.
Η νέα απειλή από την ιλαρά
Μετά από τρία χρόνια που δεν καταγράφηκε κανένα κρούσμα ιλαράς στην Ελλάδα, η απειλή επιδημικής έξαρσης άρχισε να πλανάται ξανά, με δεδομένο ότι χώρες της Ευρώπης καταγράφουν αύξηση κρουσμάτων. Υπουργείο Υγείας και ΕΟΔΥ έχουν ετοιμάσει επιχειρησιακό σχέδιο για να καλυφθεί το εμβολιαστικό και ανοσιακό κενό σε συγκεκριμένες περιοχές και πληθυσμούς.
Η ομάδα εργασίας που συστάθηκε για την ενίσχυση της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού και την αντιμετώπιση περιστατικών ιλαράς θεωρεί υψηλή την πιθανότητα εμφάνισης και άλλων κρουσμάτων εφέτος. Βάσει οροεπιδημιολογικής μελέτης που πραγματοποίησε ο ΕΟΔΥ, η ανοσία του ελληνικού πληθυσμού κρίνεται ικανοποιητική αφού το 89.8% των συμμετεχόντων στη μελέτη είχαν αντισώματα έναντι της ιλαράς, δηλαδή προστασία από τη νόσο, είτε μέσω παρελθούσας νόσησης ή μέσω εμβολιασμού.
Η νόσος, όμως, μπορεί να έχει ευρεία διασπορά σε θύλακες του πληθυσμού με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη, όπως είναι οι Έλληνες Ρομά που αντιπροσώπευαν και την πλειοψηφία των κρουσμάτων στην τελευταία επιδημία ιλαράς της χώρας μας, το 2017-2018.
Σύμφωνα με πληροφορίες, έως και χθες το βράδυ τα γνωστά στον ΕΟΔΥ κρούσματα ιλαράς για εφέτος ανέρχονταν σε πέντε. Αφορούν όλα σε ενήλικες που ζουν στην Ελλάδα – τέσσερα περιστατικά στην Κρήτη, ένα στη Θεσσαλονίκη. Τα δύο εξ αυτών συσχετίζονται με ταξίδι στη Ρουμανία και τη Ρωσία όπου καταγράφονται αρκετά περιστατικά της νόσου. Ειδικά στη Ρουμανία επικρατεί «κόκκινος συναγερμός» σε σχέση με την ιλαρά. Μόνο το διήμερο 9-10 Ιανουαρίου 2024 δηλώθηκαν 932 επιβεβαιωμένα κρούσματα ιλαράς.
Ο ΕΟΔΥ παρήγγειλε εμβόλια ιλαράς – ερυθράς – παρωτίτιδας και σε συνεργασία με τη ΜΚΟ «Υγεία για Όλους» προχωρά στη διενέργεια μαζικού εμβολιασμού σε καταυλισμούς Ρομά με τη συνδρομή των ΚΟΜΥ. Επιπλέον, συστήνει στον γενικό πληθυσμό τον έλεγχο της εμβολιαστικής του κάλυψης και την έγκαιρη ολοκλήρωση του εμβολιασμού με δύο δόσεις, σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, σε περίπτωση που δεν έχει αυτός ολοκληρωθεί και δεν υπάρχει προηγούμενη καταγεγραμμένη νόσηση. Ο ΕΟΔΥ είναι σε στενή συνεργασία με τα ταξιδιωτικά γραφεία ώστε να όταν πρόκειται να ταξιδέψουν Έλληνες σε χώρες – εστίες της ιλαράς να είναι πλήρως ενημερωμένοι και εμβολιασμένοι με τις δύο δόσεις του εμβολίου.
Συμπτώματα και επιπλοκές
Η ιλαρά είναι ιογενής λοίμωξη υψηλής μεταδοτικότητας που οφείλεται στον ιό της ιλαράς. Σε πρώτο στάδιο παρουσιάζει πυρετό, έντονα καταρροϊκά συμπτώματα, βήχα, επιπεφυκίτιδα και φωτοφοβία. Το χαρακτηριστικό εξάνθημα εμφανίζεται μετά από 3-4 ημέρες, για αυτό και συχνά η διάγνωση της νόσου διαφεύγει του ιατρικού προσωπικού, ειδικά του νεότερου ηλικιακά που ενδεχομένως δεν έχει δει περιστατικά ιλαράς. Περίπου 30% των περιπτώσεων ιλαράς έχουν μια ή περισσότερες επιπλοκές που είναι συχνότερες σε παιδιά <5 ετών και ενήλικες >20 ετών.
Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, οι ενήλικες νοσούν σπάνια από ιλαρά αλλά σοβαρότερα σε σχέση με τα παιδιά. Οι επιπλοκές αφορούν κυρίως στο αναπνευστικό σύστημα: πνευμονία (30%), μέση πυώδης ωτίτιδα (29%), ιγμορίτιδα (25%).
Πρόκειται για μια σοβαρή λοίμωξη. Από το σύνολο των 4.151 κρουσμάτων ιλαράς, που δηλώθηκαν το διάστημα 2004-2023, το 63,36% χρειάστηκε νοσηλεία (2.630 ασθενείς). Συνολικά 715 κρούσματα παρουσίασαν επιπλοκές με συχνότερα δηλούμενες: πνευμονία (273), ωτίτιδα (111), ηπατίτιδα (74), αυξημένα επίπεδα τρανσαμινασών (67), βρογχιολίτιδα (59). Αξίζει να σημειωθεί η δήλωση έξι περιπτώσεων εγκεφαλίτιδας.
