Μπορεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας να έχει θέσει ως στόχο την εξάλειψη της φυματίωσης έως το 2030, ωστόσο στην αποδρομή της πανδημίας Covid-19 καταγράφηκε αύξηση της θνησιμότητας από φυματίωση παγκοσμίως, για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες. Η Ελλάδα δεν ξέφυγε από την τάση αυτή παρουσιάζοντας αύξηση κρουσμάτων φυματίωσης το 2022 σε σχέση με το 2021.
Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, το 2021 δηλώθηκαν στην Ελλάδα 210 κρούσματα φυματίωσης. Με βάση τον αριθμό των δηλωθέντων κρουσμάτων, η συχνότητα δήλωσης της νόσου στην Ελλάδα για το 2021 ήταν 1,98 ανά 100.000 πληθυσμού. Σε σύγκριση με το 2020, παρατηρήθηκε μείωση του αριθμού των δηλωθέντων περιπτώσεων κατά 186 περιστατικά συνολικά (μείωση κατά 47%). Συγκεκριμένα, το 2020 είχαν δηλωθεί 396 κρούσματα (συχνότητα δήλωσης: 3,66 ανά 100.000 πληθυσμού). Σημειώνεται ότι στο 2019, τελευταίο έτος πριν την πανδημία του κορωνοϊού, είχαν δηλωθεί 460 κρούσματα, με συχνότητα δήλωσης της νόσου 4,25 κρούσματα ανά 100.000 πληθυσμού. Λόγω της επίδρασης της πανδημίας Covid-19 στο υγειονομικό σύστημα, ο αριθμός αυτός θεωρείται ότι υποεκτιμά σημαντικά το πραγματικό φορτίο της νόσου στη χώρα.
Το 2022 δηλώθηκαν 320 κρούσματα φυματίωσης, κατά 52% περισσότερα σε σχέση με το 2021. Από τα 320 κρούσματα, τα 269 δηλώθηκαν από τις μονάδες υγείας, ενώ τα 51 αντλήθηκαν από πιλοτική ενεργητική εργαστηριακή επιτήρηση. Με βάση τον αριθμό των δηλωμένων κρουσμάτων, η συχνότητα δήλωσης της νόσου στην Ελλάδα για το 2022 υπολογίζεται σε 3,06 ανά 100.000 πληθυσμού. Η υπολογιζόμενη επίπτωση είναι υψηλότερη από το 2021 (1,98 ανά 100.000 πληθυσμού). Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, το 2021 δεν ήταν αντιπροσωπευτικό έτος, λόγω της υψηλής υποδιάγνωσης και υποδήλωσης της φυματίωσης, στο πλαίσιο της επίδρασης της πανδημίας στο υγειονομικό σύστημα.
Γενικότερα, το φαινόμενο αύξησης κρουσμάτων και θανάτων από φυματίωση αποδίδεται κυρίως στον περιορισμό πρόσβασης των πασχόντων σε υπηρεσίες υγείας, με αποτέλεσμα την καθυστερημένη διάγνωση όταν η νόσος βρίσκεται σε όψιμα στάδια, και όταν είχαν επέλθει σοβαρές επιπλοκές.
Η φυματίωση, σημαντική λοιμώδης αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας στον κόσμο, μεταδίδεται με την εισπνοή μολυσματικών μικροσταγονιδίων του αναπνευστικού, που εκπέμπονται με το βήχα από άτομα με ενεργό νόσο στον πνεύμονα. Η εξάπλωση της νόσου ευνοείται από το συγχρωτισμό πολλών ατόμων σε μικρούς χώρους με ανεπαρκή αερισμό.
Ομάδες υψηλού κινδύνου για νόσηση
Στη χώρα μας, η φυματίωση πλήττει κυρίως ομάδες πληθυσμού που διαβιούν σε επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης, γεγονός που καθιστά επιτακτική τη στοχευμένη αναζήτηση και αντιμετώπιση της νόσου, με έμφαση τις ομάδες υψηλού κινδύνου για νόσηση. Ενώ στον ελληνικό πληθυσμό η νόσος ακολουθεί γενικά φθίνουσα πορεία τις τελευταίες δεκαετίες, με τα περισσότερα κρούσματα να αφορούν ηλικιωμένους, το ποσοστό κρουσμάτων βαίνει αυξανόμενο στους αλλοδαπούς από χώρες υψηλής επίπτωσης φυματίωσης. Το 2022 το 45% των συνολικών κρουσμάτων ήταν Έλληνες και το 55% αλλοδαποί, και η πλειονότητα των κρουσμάτων στους αλλοδαπούς αφορούσε νεαρά άτομα.
Σημαντικό μέσο για την ανάσχεση της αναδυόμενης φυματίωσης αποτελεί η επιδημιολογική επιτήρηση για την αποτύπωση του φορτίου της νόσου στη χώρα συνολικά, αλλά και σε θυλάκους υψηλής επίπτωσης, με στόχο τον προσδιορισμό των υφιστάμενων αναγκών και τη διαμόρφωση αποτελεσματικών δράσεων δημόσιας υγείας.
Κύρια επιχειρησιακά σημεία στόχευσης αποτελούν η έγκαιρη πρόσβαση των πασχόντων σε υπηρεσίες υγείας για την αντιμετώπιση της φυματίωσης, η διασφάλιση διαθεσιμότητας αντιφυματικών φαρμάκων και η παρακολούθηση και ολοκλήρωση της απαιτούμενης πολύμηνης αντιφυματικής θεραπείας, ώστε να προλαμβάνονται οι αναζωπυρώσεις της νόσου και η ανάπτυξη αντοχής στα αντιφυματικά φάρμακα.
Η ευαισθητοποίηση των εργαζόμενων στην υγεία ή σε δομές φροντίδας και φιλοξενίας στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των πασχόντων βοηθά στην υποστήριξη και από-στιγματισμό των ασθενών και συμβάλλει στη βελτίωση του θεραπευτικού αποτελέσματος.
Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, ο σχεδιασμός νέων στρατηγικών δράσεων, ώστε να μεταστραφεί η αρνητική επίδραση της πανδημίας κορωνοϊού στην αντιμετώπιση της φυματίωσης είναι απαραίτητη, ώστε να περιοριστούν οι επιπτώσεις της σοβαρής αυτής νόσου στην υγεία και τη ζωή εκατοντάδων ανθρώπων κάθε χρόνο στην Ελλάδα. Προς αυτή την κατεύθυνση ο ΕΟΔΥ πραγματοποιεί ενέργειες συγκρότησης ολιστικού σχεδίου αντιμετώπισης της φυματίωσης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας και τους συναρμόδιους φορείς, στη βάση των νέων επιδημιολογικών και θεραπευτικών εξελίξεων στο πεδίο.
