Όταν ήρθε η πανδημία επιστήμονες και κυβερνήσεις αντιλήφθηκαν ότι κάτι πρωτόγνωρο θα φέρει τα υγειονομικά συστήματα στο όριό τους. Οι χώρες βρέθηκαν αντιμέτωπες με πιθανές ελλείψεις σε ιατρικές θεραπείες και εξοπλισμό. Μέσα στις καταιγιστικές ανάγκες που προέκυψαν και ενώ η απειλή του κορωνοϊού μεγάλωνε πάνω από τη γηραιά ήπειρο, η Ευρωπαϊκή Ένωση έπρεπε να δράσει με ταχύτητα. Η Συμφωνία Κοινής Προμήθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέδειξε την αξία της σε περιόδους κρίσης, διασφαλίζοντας την ισότητα στην πρόσβαση σε απαραίτητες προμήθειες.
Ευτυχώς, ο μηχανισμός υπήρχε ήδη και θα μπορούσε να επικουρήσει τα κράτη-μέλη να ξεπεράσουν συλλογικά τις δυσκολίες, εξασφαλίζοντας οικονομικά προσιτές ιατρικές προμήθειες. Εξελιγμένη έτσι ώστε να αποφευχθεί η επανάληψη των ανισοτήτων που προέκυψαν στην ΕΕ εν μέσω της πανδημίας της γρίπης H1N1 το 2009-2010, η Συμφωνία Κοινής Προμήθειας δίνει στις χώρες της ΕΕ την επιλογή να συνενωθούν σε περίπτωση σοβαρής κρίσης για την ταχεία αγορά βασικών προμηθειών, αποφεύγοντας τις προκλήσεις βάσει κόστους και υλικοτεχνικής υποστήριξης. Οι στόχοι της Συμφωνίας είναι η ισότητα πρόσβασης, η βελτιωμένη ασφάλεια εφοδιασμού και οι περισσότερο ισορροπημένες τιμές για τις συμμετέχουσες χώρες της ΕΕ.
Απρόσκοπτη πρόσβαση σε θεραπείες
Σύμφωνα με δημοσίευμα του Politico, όταν επικράτησε η Covid-19, η Συμφωνία Κοινής Προμήθειας αναδείχθηκε σε σημαντικό «εργαλείο» για τις 36 συμμετέχουσες χώρες (που περιλαμβάνουν κράτη-μέλη της ΕΕ, του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου καθώς και υποψήφιες προς ένταξη χώρες). Μέσα σε δύο εβδομάδες από την επίσημη κήρυξη της πανδημίας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε εκδώσει τέσσερις προσκλήσεις υποβολής προσφορών για συμβάσεις στο πλαίσιο της Συμφωνίας Κοινής Προμήθειας, που κάλυπταν διαγνωστικά κιτ, αναπνευστήρες και προσωπικό προστατευτικό εξοπλισμό. Εκατομμύρια δόσεις φαρμάκων και ειδών ιατρικού εξοπλισμού εξασφαλίστηκαν καθώς η πανδημία συνεχιζόταν.
Για παράδειγμα, τον Νοέμβριο του 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξασφάλισε σχεδόν 3,5 εκατομμύρια πενθήμερες θεραπευτικές αγωγές nirmatrelvir/ritonavir, μια θεραπεία που προορίζεται για άτομα που κινδυνεύουν να αναπτύξουν σοβαρή ασθένεια. Προηγουμένως, τον Ιούλιο του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε εξασφαλίσει συμφωνία για την παροχή 2,25 εκατομμυρίων φιαλιδίων της αντιιικής θεραπείας remdesivir, επεκτείνοντας μια συμφωνία που είχε λήξει τον Απρίλιο. Οι συμβάσεις στο πλαίσιο της Κοινής Προμήθειας ήταν επίσης μεταξύ των συμφωνιών που εξασφάλισαν στην ΕΕ ισότιμη και οικονομικά προσιτή πρόσβαση σε εμβόλια και μονοκλωνικά αντισώματα.
Πώς λειτουργεί η Συμφωνία Κοινής Προμήθειας
Η βασική λειτουργία της Συμφωνίας Κοινής Προμήθειας είναι σχετικά απλή, όπως αναφέρει το Politico: Μεμονωμένα κράτη-μέλη επιλέγουν μια σύμβαση – πλαίσιο για ένα συγκεκριμένο αντικείμενο. Η Αρχή Ετοιμότητας και Αντιμετώπισης Υγείας της ΕΕ δημοσιεύει στη συνέχεια τη σύμβαση σε διαγωνισμό σε μια επιλεγμένη λίστα παραγωγών και ο επιλεγμένος προμηθευτής (ή οι προμηθευτές) συμφωνεί να διαθέσει μια συγκεκριμένη ποσότητα του προϊόντος στις χώρες που έχουν υπογράψει τη σύμβαση-πλαίσιο.
«Εκ των υστέρων, η Συμφωνία Κοινής Προμήθειας ήταν πιθανότατα το κατάλληλο εργαλείο την κατάλληλη στιγμή για την αντιμετώπιση των κρίσεων της πανδημίας στη Ρουμανία», σχολίασε ο Cristian-Silviu Buşoi, ευρωβουλευτής της Ρουμανίας, ο οποίος συμμετέχει στην Ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
«Από τη διαμόρφωση των δυνατοτήτων μας ταχείας απόκρισης έως τη διασφάλιση μακροπρόθεσμης ανθεκτικότητας του συστήματος υγείας μας, που επλήγη έντονα από την Covid-19, μπορούμε να πούμε τώρα ότι η ευελιξία που προσφέρεται από τις συμφωνίες Κοινής Προμήθειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ήταν ένα κρίσιμο σημείο στον αγώνα μας να σώσουμε χιλιάδες ζωές ασθενών», πρόσθεσε.
Ο κ. Buşoi εξήγησε ακόμη ότι, σε εθνικό επίπεδο, μηχανισμοί όπως η Συμφωνία Κοινής Προμήθειας μπορούν να φέρουν πιο κοντά την πρόσβαση, διασφαλίζοντας ότι οι κρίσιμες θεραπείες χορηγούνται έγκαιρα σε ευάλωτους ασθενείς. «Μηχανισμοί απόκρισης έκτακτης ανάγκης, όπως η Συμφωνία Κοινής Προμήθειας, ενισχύουν την αλληλεγγύη και την εμπιστοσύνη μεταξύ των χωρών της ΕΕ όσον αφορά στην αντιμετώπιση σύνθετων προκλήσεων για την υγεία. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η εκτέλεση της Συμφωνίας ήταν ομαλή και υπήρχε σαφήνεια σχετικά με τις συμβάσεις που ίσχυαν», επεσήμανε.
Μια κινητήριος δύναμη για στενότερη συνεργασία της ΕΕ στον τομέα της υγείας
Οι στόχοι της Συμφωνίας Κοινής Προμήθειας επιτεύχθηκαν στο πλαίσιο της πανδημίας του κορωνοϊού. Κατάφερε να παρέχει πολύτιμη υποστήριξη σε μια περίοδο τεράστιας υγειονομικής κρίσης. Για παράδειγμα, η σύμβαση-πλαίσιο για τη ρεμδεσιβίρη παρείχε σε 22 χώρες αξιόπιστη, οικονομικά προσιτή πρόσβαση σε μια θεραπεία που, σύμφωνα με την Copenhagen Economics, απελευθέρωσε περισσότερα από 2 εκατομμύρια νοσοκομειακά κρεβάτια και περισσότερα από 1,1 εκατομμύρια κρεβάτια μονάδων εντατικής θεραπείας στην Ευρώπη το 2021-2022.
Ορισμένοι Οργανισμοί έχουν επιστήσει την προσοχή στις προκλήσεις που δημιουργούνται από τις κοινές αγορές που καλύπτουν διάφορους τομείς, από την αλυσίδα εφοδιασμού έως τις νομικές και ρυθμιστικές διαφορές μεταξύ των χωρών. Αυτές είναι βάσιμες ανησυχίες που πρέπει να ληφθούν υπόψη καθώς η Συμφωνία εξελίσσεται περαιτέρω. Ωστόσο, οι συμβάσεις Κοινής Προμήθειας στη διάρκεια της πανδημίας βοήθησαν στη διανομή φαρμάκων και ιατρικών προμηθειών σε πολλές χώρες, ενισχύοντας παράλληλα την πολιτική βούληση και εμπιστοσύνη.
Συγκεκριμένα, η Συμφωνία Κοινής Προμήθειας έχει προχωρήσει πολλά βήματα σχετικά με τις προϋποθέσεις για την επιτυχία ενός προγράμματος προμηθειών πολλών χωρών. Προσφέρει στις υπογράφουσες χώρες ιδιοκτησία, διαφάνεια, ισότητα και ευελιξία και μπορεί να αναπτυχθεί ως απάντηση στις μεταβαλλόμενες ανάγκες και συνθήκες. «Η Συμφωνία Κοινής Προμήθειας μας παρείχε αναμφισβήτητα έναν κρίσιμο μηχανισμό», ανέφερε ο Ιωάννης Σωτηρίου, Διευθύνων Σύμβουλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας (ΙΦΕΤ), το οποίο εντάχθηκε στη Συμφωνία Κοινής Προμήθειας για να εξασφαλίσει στη χώρα μας προμήθειες remdesivir κατά τη διάρκεια της πανδημίας. «Σε τοπικό επίπεδο, η πραγματική πρόκληση για εμάς ως αναθέτουσα αρχή ήταν να προβάλουμε με ασφάλεια τη μελλοντική ζήτηση σε πολλές γεωγραφικές περιοχές καθώς η πανδημία προχωρούσε και παρουσίαζε ακραίες υπερτοπικές διακυμάνσεις».
