Κακοκαιρία – Πλημμύρες: Ένας καθηγητής δίνει συμβουλές για την ασφάλεια των τροφίμων και την προστασία της υγείας

*Γράφει ο Δρ Γεώργιος Ζακυνθινός, καθηγητής Τεχνολογίας, Ασφάλειας και Ανάπτυξης Λειτουργικών Τροφίμων και Υγειοπροστατευτικών Προϊόντων στη Δημόσια Υγεία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

Ακολουθείστε τις παρακάτω συμβουλές για τη δημόσια υγεία μετά τις πλημμύρες. Δείτε πώς να προστατεύσετε την υγεία σας και να παραμείνετε ασφαλείς

1. Πώς μπορώ να αποφύγω πνιγμό ή τραυματισμό στα νερά της πλημμύρας;

Οι ακόλουθες ενέργειες μπορούν να σας βοηθήσουν να αποτρέψετε ή να ελαχιστοποιήσετε τις άμεσες συνέπειες για την υγεία από πλημμύρες:

• Μετά από μια πλημμύρα, αποφύγετε το περπάτημα ή την οδήγηση μέσα από τα νερά της πλημμύρας ή την είσοδο σε ασταθή κτίρια ή κατασκευές. Μπορεί να υπάρχουν κρυμμένοι κίνδυνοι, όπως τρύπες ή νερό που ρέει γρήγορα.
• Εάν είστε αποκλεισμένοι σε κάτι πάνω από το νερό της πλημμύρας, όπως ένα δέντρο ή ένα κτίριο, περιμένετε εκεί για διάσωση και μην μπείτε στο νερό.
• Προσπαθήστε να σώσετε κατοικίδια ζώα ή ζώα του αγροκτήματος μόνο εάν είναι ασφαλές να το κάνετε.
• Επιστρέψτε στο σπίτι μόνο εάν έχετε ενημερωθεί ότι είναι ασφαλές να το κάνετε.
• Εάν έχετε τραυματιστεί ή έχετε μια πληγή που μπορεί να μολυνθεί, ζητήστε ιατρική βοήθεια.
• Να ενημερώνεστε πάντα χρησιμοποιώντας επίσημες πηγές πληροφοριών και να ακολουθείτε τις οδηγίες των τοπικών αρχών. Εάν σας συμβουλεύσουν να εκκενώσετε το σπίτι σας, πάρτε τα απαραίτητα φορητά υπάρχοντά σας και τυχόν φάρμακα που μπορεί να χρειαστείτε βραχυπρόθεσμα σε μια αδιάβροχη σακούλα. Εάν σας ζητηθεί να μην εκκενώσετε, μετακινηθείτε σε ασφαλή τοποθεσία που συνιστάται από τις τοπικές αρχές με βασικά είδη.

2. Πώς μπορώ να αναγνωρίσω την υποθερμία και να παράσχω πρώτες βοήθειες σε άτομα με υποθερμία;

Η παραμονή σε νερό θερμοκρασίας χαμηλότερης από 20 °C για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο υποθερμίας. Η υποθερμία συμβαίνει όταν η θερμοκρασία του σώματός σας πέσει κάτω από 35 °C.
Σημάδια υποθερμίας είναι:
• Ρίγος
• χλωμό, κρύο και ξηρό δέρμα – το δέρμα και τα χείλη μπορεί να είναι μπλε
• μπερδεμένη ομιλία
• αδύναμος παλμός και αργή αναπνοή
• κόπωση ή σύγχυση.

Ένα μωρό με υποθερμία μπορεί να είναι:
• κρύο στην αφή και το δέρμα τους μπορεί να είναι κόκκινο
• ασυνήθιστα ήσυχο, με υπνηλία και μπορεί να αρνηθεί το φαγητό.

Οι πρώτες βοήθειες για την υποθερμία περιλαμβάνουν:
• μετακίνηση του ατόμου σε εσωτερικούς χώρους ή κάπου προστατευμένο και στεγνό όσο το δυνατόν γρηγορότερα, εάν είναι ασφαλές να το πράξει.
• αφαιρώντας τυχόν βρεγμένα ρούχα, τυλίγοντάς τα σε κουβέρτα, υπνόσακο ή στεγνή πετσέτα και βεβαιώνοντας ότι το κεφάλι τους είναι καλυμμένο.
• δίνοντάς τους ένα ζεστό μη αλκοολούχο και χωρίς καφεΐνη ποτό και, εάν είναι πλήρως ξύπνιοι, μερικά ζαχαρούχα τρόφιμα όπως σοκολάτα.
• κρατώντας τους ξύπνιους μιλώντας τους μέχρι να φτάσει βοήθεια.
• Βεβαιωθείτε ότι εσείς ή κάποιος άλλος παραμένει μαζί τους.

3. Πώς μπορώ να προστατευτώ από τρωκτικά, φίδια και ασθένειες που μεταδίδονται από ζώα και έντομα;

Μετά από μια πλημμύρα, υπάρχει κίνδυνος να αρρωστήσετε με ασθένειες που μεταδίδονται από τρωκτικά (όπως λεπτοσπείρωση) και κουνούπια (όπως ο ιός του Δυτικού Νείλου), καθώς και δαγκώματα φιδιών. Εάν εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε αρρωστήσει, ζητήστε ιατρική βοήθεια.

Μπορείτε να προστατεύσετε τον εαυτό σας και την οικογένειά σας ακολουθώντας τα βήματα που περιγράφονται παρακάτω.

Τρωκτικά
Τα τρωκτικά μπορούν να εκτοπιστούν από το κανονικό τους περιβάλλον, όπως οι υπόνομοι, λόγω πλημμυρών και να αναζητήσουν μέρη όπου μπορούν να βρουν τροφή και καταφύγιο, όπως στα σπίτια των ανθρώπων. Τα περιττώματα και τα ούρα των αρουραίων μπορούν να μολύνουν τα τρόφιμα και να εξαπλώσουν ασθένειες.

Για την πρόληψη τέτοιων κινδύνων:

• βεβαιωθείτε ότι όλες οι είσοδοι και τα παράθυρα είναι σφραγισμένα για να αποτρέψετε την είσοδο τρωκτικών στην ιδιοκτησία.
• καλύψτε τις αλλοιώσεις του δέρματος με αδιάβροχες επιδέσμους.
• φοράτε λαστιχένιες μπότες, αδιάβροχα γάντια, γυαλιά και μάσκα προσώπου εάν πάτε σε νερό πλημμύρας, για να αποφύγετε μόλυνση από τρωκτικά ή δαγκώματα φιδιών.
• κρατήστε το φαγητό σας σε σφραγισμένα ντουλάπια και δοχεία, σε ξηρό μέρος μακριά από τρωκτικά.
• μην αφήνετε τις τροφές για κατοικίδια ζώα στο ύπαιθρο.
• Κρατήστε τα απορρίμματα σφραγισμένα σε κάδους απορριμμάτων.

Κουνούπια
Οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως οι πλημμύρες, μπορεί να οδηγήσουν σε περισσότερα κουνούπια, τα οποία μπορούν να μεταφέρουν ασθένειες. Εάν το σπίτι σας βρίσκεται σε περιοχή με στάσιμο ή στάσιμο νερό, χρησιμοποιήστε εντομοαπωθητικό, ακολουθώντας τις οδηγίες στην ετικέτα, και εφαρμόστε το σε ρούχα ή δέρμα.

Δαγκώματα φιδιών
Τα δαγκώματα φιδιών είναι επίσης κοινά κατά τη διάρκεια πλημμυρών. Τα δαγκώματα από δηλητηριώδη φίδια μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές συνέπειες. Εάν ένα φίδι σας έχει δαγκώσει, ζητήστε αμέσως ιατρική βοήθεια.

Εάν βρίσκεστε γύρω από κάποιον που δαγκώθηκε από φίδι:

• Ζητήστε αμέσως ιατρική βοήθεια. Τα αντιδηλητήρια είναι η μόνη αποτελεσματική θεραπεία για την πρόληψη ή την αναστροφή των περισσότερων δηλητηριωδών επιδράσεων των δαγκωμάτων φιδιών.
• Μιλήστε ήρεμα με το άτομο, εξηγήστε του τι συμβαίνει και τι κάνετε για να τους βοηθήσετε. Μπορεί να είναι πολύ ανήσυχοι.
• Εάν μπορείτε, ακινητοποιήστε το σώμα τους ξαπλώνοντάς τα σε μια άνετη και ασφαλή θέση και, ιδιαίτερα, ακινητοποιήστε το δαγκωμένο άκρο με νάρθηκα ή σφεντόνα.
• Μην αγγίζετε, τρίβετε ή κάνετε μασάζ, καθαρίζετε ή εφαρμόζετε βότανα ή χημικές ουσίες στην πληγή, καθώς αυτό μπορεί να προκαλέσει λοίμωξη, να αυξήσει την απορρόφηση του δηλητηρίου και να αυξήσει την τοπική αιμορραγία.

4. Πώς μπορώ να βεβαιωθώ ότι το νερό μου είναι ασφαλές για κατανάλωση;

Οι πλημμύρες μπορούν ενδεχομένως να αυξήσουν τη μετάδοση ασθενειών που μεταδίδονται μέσω του νερού, όπως η χολέρα ή η ηπατίτιδα. Η διασφάλιση ότι το νερό είναι ασφαλές δεν είναι πάντα εύκολο μετά από μια πλημμύρα, αλλά είναι σημαντικό να διατηρήσετε εσάς και την οικογένειά σας υγιείς.

Εάν μπορείτε, βράστε νερό πριν το χρησιμοποιήσετε για πόση, βούρτσισμα δοντιών, καθαρισμό πληγών και προετοιμασία φαγητού για την πρόληψη του κινδύνου υδατογενών ασθενειών. Αφού το νερό φτάσει σε βρασμό, αφαιρέστε την κατσαρόλα ή το βραστήρα από τη φωτιά και αφήστε το να κρυώσει φυσικά. Μην προσθέτετε πάγο.

Κρατήστε το ζεστό νερό μακριά από τα παιδιά για να αποφύγετε το ζεμάτισμα. Ψύξτε και αποθηκεύστε όλο το βραστό νερό σε ένα καθαρό και καλυμμένο δοχείο. Αυτό προστατεύει το νερό από την εκ νέου μόλυνση.

Σε περίπτωση που το νερό της βρύσης ή άλλες τοπικές πηγές νερού δεν είναι διαθέσιμες ή ασφαλείς, χρησιμοποιήστε εμφιαλωμένο νερό εάν έχετε πρόσβαση σε αυτό. Βεβαιωθείτε ότι το εμφιαλωμένο νερό που πίνετε είναι σωστά σφραγισμένο πριν το χρησιμοποιήσετε. Μην πίνετε από τη φιάλη εάν η σφραγίδα είναι σπασμένη ή στριμμένη.

Χρησιμοποιήστε το νερό της βρύσης για άλλους οικιακούς σκοπούς (π.χ. καθαρισμός, πλύσιμο ρούχων) και προσωπική υγιεινή (π.χ. πλύσιμο χεριών, μπάνιο, ντους), καθώς είναι ασφαλές να το κάνετε.

Κρατήστε τα χέρια σας καθαρά. Το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι είναι σημαντικό, ειδικά πριν και κατά τη διάρκεια του χειρισμού των τροφίμων και μετά την τουαλέτα. Για να είστε αποτελεσματικοί, πλύνετε τα χέρια σας για 40-60 δευτερόλεπτα με (μη βρασμένο) νερό και σαπούνι ή 20-30 δευτερόλεπτα με τρίψιμο χεριών με βάση το οινόπνευμα, εάν υπάρχει.

5. Πώς μπορώ να βεβαιωθώ ότι το φαγητό μου είναι ασφαλές για κατανάλωση;

Μετά από μια πλημμύρα, υπάρχει κίνδυνος ασθένειας από την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων. Τα μη ασφαλή τρόφιμα και νερό μπορούν να προκαλέσουν διάρροια, έμετο, κράμπες στο στομάχι, πυρετό, πόνους και κόπωση και μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές ασθένειες. Το να βεβαιωθείτε ότι τα τρόφιμα είναι ασφαλή δεν είναι πάντα εύκολο μετά από μια πλημμύρα, αλλά είναι σημαντικό να διατηρήσετε εσάς και την οικογένειά σας υγιείς.

Εάν είναι δυνατόν, ακολουθήστε αυτές τις συμβουλές για να βεβαιωθείτε ότι τα τρόφιμά σας είναι ασφαλή:

• Διαχωρίστε το ωμό και το μαγειρεμένο φαγητό.
• Μην αφήνετε μαγειρεμένα τρόφιμα εκτός ψυγείου για περισσότερο από 2 ώρες. Πετάξτε ευπαθή και μαγειρεμένα τρόφιμα που δεν έχουν ψυχθεί σωστά λόγω διακοπών ρεύματος.
• Προγραμματίστε πότε να τρώτε διαφορετικά είδη τροφίμων – για παράδειγμα, τρώτε πρώτα ευπαθή τρόφιμα.
• Αποφύγετε την κατανάλωση τροφίμων που παρουσιάζουν σημάδια αλλοίωσης ή έχουν έρθει σε επαφή με μολυσμένο νερό.
• Κρατήστε καθαρό και χρησιμοποιήστε βραστό ή εμφιαλωμένο νερό για πόσιμο και μαγείρεμα, αν είναι δυνατόν.
• Εάν υπήρξε διακοπή ρεύματος στην περιοχή σας, τα κατεψυγμένα ή κατεψυγμένα τρόφιμα μπορεί να μην είναι ασφαλή για κατανάλωση. Μετά από 4 ώρες διακοπής ρεύματος, ισχύουν τα ακόλουθα.
• Πετάξτε όλα τα ευπαθή τρόφιμα στο ψυγείο σας, όπως κρέας, πουλερικά, ψάρια και υπολείμματα. Τα προϊόντα μπορεί να καταστούν μη ασφαλή εάν έχουν εκτεθεί σε θερμοκρασίες άνω των 5 °C για περισσότερο από 2 ώρες.
• Πετάξτε όλα τα αντικείμενα στον καταψύκτη σας μόλις αποψυχθούν ή μαγειρέψτε τα, εάν έχουν εκτεθεί σε θερμοκρασία περιβάλλοντος για περισσότερο από 2 ώρες.
• Ποτέ μην τρώτε τρόφιμα για να διαπιστώσετε εάν είναι ασφαλή. Σε περίπτωση αμφιβολίας, πετάξτε το.
• Σε περίπτωση που δεν μπορείτε να αποθηκεύσετε, να μαγειρέψετε ή να ξαναζεστάνετε σωστά το φαγητό σας, κρατήστε ένα απόθεμα προσυσκευασμένων, κονσερβοποιημένων ή έτοιμων προς κατανάλωση τροφίμων, εάν είναι δυνατόν.
• Το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι είναι σημαντικό, ειδικά πριν και κατά τη διάρκεια του χειρισμού των τροφίμων και μετά την τουαλέτα. Για να είστε αποτελεσματικοί, θα πρέπει να πλένετε τα χέρια σας για 40-60 δευτερόλεπτα με (μη βρασμένο) νερό και σαπούνι ή 20-30 δευτερόλεπτα με τρίψιμο χεριών με βάση το οινόπνευμα, εάν υπάρχει.

6. Πώς αντιμετωπίζω τα νεκρά ζώα;

• Οι άνθρωποι θα πρέπει να αποφεύγουν να αγγίζουν ή να χειρίζονται νεκρά ζώα, αντ ‘αυτού θα πρέπει να καλέσουν τις αρμόδιες τοπικές αρχές να το πράξουν.
• Αυτό περιλαμβάνει το να μην αγγίζετε, να συλλέγετε ή να τρώτε νεκρά ψάρια.
• Τα άτομα που εργάζονται για τον καθαρισμό περιοχών που περιέχουν πτώματα ζώων πρέπει να φορούν προστατευτικό ρουχισμό και να τηρούν τη βασική υγιεινή, όπως:
• κρατώντας τα χέρια καθαρά για την πρόληψη της μόλυνσης από ασθένειες που μπορούν να μεταδοθούν από ζώα εκτροφής·
• εξασφάλιση όλων των πηγών τροφής και απομάκρυνση των πτωμάτων ζώων ώστε να αποφεύγεται η προσέλκυση αρουραίων·
• φορώντας εντομοαπωθητικό όταν βρίσκεστε σε εξωτερικούς χώρους. Καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως φυσικές καταστροφές, μπορεί να οδηγήσουν σε περισσότερα κουνούπια, τα οποία μπορούν να μεταφέρουν ασθένειες.

O Γεώργιος Ζακυνθινός, καθηγητής Τεχνολογίας, Ασφάλειας και Ανάπτυξης Λειτουργικών Τροφίμων και Υγειοπροστατευτικών Προϊόντων στη Δημόσια Υγεία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής