Γιατροί Χωρίς Σύνορα: 50 χρόνια εμβολιασμοί – Σε διαρκή αγώνα για την παροχή εμβολίων που σώζουν ζωές

Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα εμβολιάζουν εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο σε ιδιαίτερα απαιτητικές και δύσκολες συνθήκες σε όλο τον κόσμο. Φέτος οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συμπληρώνουν 50 χρόνια ζωής και δράσης. Τις πέντε αυτές δεκαετίες έχουν πραγματοποιήσει χιλιάδες εκστρατείες εμβολιασμού, έχουν καινοτομήσει αλλά και έχουν δώσεις μάχες για την ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια. Ακολουθούν οι βασικότεροι σταθμοί του έργου των Γιατρών Χωρίς για την παροχή εμβολίων που σώζουν ζωές στους ανθρώπους που τα χρειάζονται περισσότερο.

1972: Η πρώτη επείγουσα παρέμβαση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα

Οι εμβολιασμοί αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του ιατρικού ανθρωπιστικού έργου των Γιατρών Χωρίς Σύνορα από την ίδρυσή τους. Ομάδες της οργάνωσης εμβολίασαν παιδιά κατά της ιλαράς στο πλαίσιο του πρώτου προγράμματος της οργάνωσης το 1972 έπειτα από τον καταστροφικό σεισμό στη Managua της Νικαράγουα.

1986: Δημιουργείται το MSF Logistique

Αυτό το κέντρο προμηθειών και εφοδιασμού των Γιατρών Χωρίς Σύνορα διασφαλίζει ότι οι ομάδες της οργάνωσης στο πεδίο έχουν όλα όσα χρειάζονται για να κινητοποιούνται γρήγορα σε επιδημίες και άλλες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Το Logistique αναπτύσσει τυποποιημένα κιτ προμηθειών, καθώς και διεθνώς αναγνωρισμένες κλινικές κατευθυντήριες γραμμές. Το 1988, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) υιοθετεί αυτό το μοντέλο με το «κιτ υγείας έκτακτης ανάγκης» του. Τα κιτ εμβολιασμού που έχουν αναπτυχθεί για την ιλαρά, τη μηνιγγίτιδα και τον κίτρινο πυρετό μάς επιτρέπουν να εφαρμόζουμε γρήγορα ένα σύστημα ψυχρής αλυσίδας για την ασφαλή αποθήκευση και μεταφορά των εμβολίων.

1986: Ιδρύεται το Epicentre

Αυτός ο φορέας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα πραγματοποιεί επιδημιολογικές έρευνες και κλινικές δοκιμές στο πλαίσιο επιδημιών και άλλων ανθρωπιστικών κρίσεων. Το Epicentre δημοσιεύει τακτικά τα ευρήματα των ερευνών του σε επιστημονικά περιοδικά, κοινοποιώντας τα δεδομένα και τις αναλύσεις.

1996: Επιδημία μηνιγγίτιδας στη Νιγηρία

Για να αντιμετωπίσουν τη μεγαλύτερη επιδημία μηνιγγίτιδας που καταγράφηκε ποτέ στη Νιγηρία, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα πραγματοποιούν μια τεράστια παρέμβαση με την υποστήριξη διεθνούς προσωπικού, ενώ στέλνουν τόνους ιατρικού εξοπλισμού. Σχεδόν τρία εκατομμύρια άνθρωποι εμβολιάζονται κατά της μηνιγγίτιδας και πάνω από 30.000 ασθενείς λαμβάνουν θεραπεία.

1997: Μια διεθνής συνεργασία

Έχοντας ως βάση τα διδάγματα της εκστρατείας εμβολιασμού κατά της μηνιγγίτιδας στη Νιγηρία, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, ο ΠΟΥ και άλλοι φορείς ιδρύουν τη Διεθνή Ομάδα Συντονισμού (ICG) με αντικείμενο την παροχή εμβολίων για τον έλεγχο των επιδημιών μηνιγγίτιδας. Η ICG αξιολογεί τις εμβολιαστικές ανάγκες στις χώρες της ζώνης της μηνιγγίτιδας και τα διαθέσιμα εμβόλια για να διασφαλίσει την ορθολογική χρήση των αποθεμάτων. Αυτός ο καινοτόμος φορέας δράσης δημόσιας υγείας αποτελεί ένα υπόδειγμα για τον συντονισμό της αντιμετώπισης του κίτρινου πυρετού και της ανθεκτικής φυματίωσης.

1999: Γεννιέται η Εκστρατεία για την Πρόσβαση σε Βασικά Φάρμακα

Ιδρύεται η Εκστρατεία για την Πρόσβαση σε Βασικά Φάρμακα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα με σκοπό τη συνηγορία για διαθέσιμα και προσιτά εμβόλια, φάρμακα και τεστ, κατάλληλα για τους ανθρώπους που φροντίζουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα και προσαρμοσμένα στα μέρη όπου ζουν. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Εκστρατεία για την Πρόσβαση σε Βασικά Φάρμακα έχει ασκήσει πιέσεις για ισότιμη πρόσβαση στα φάρμακα κατά του HIV, έχει συνηγορήσει για φθηνότερα και αποτελεσματικότερα φάρμακα για τη θεραπεία της φυματίωσης και έχει πιέσει τις εταιρείες να μειώσουν την τιμή των εμβολίων κατά του πνευμονιόκοκκου. Τώρα ζητά παγκόσμια ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια κατά της COVID-19.

2004: Εμβόλια από το στόμα

Σε συνεργασία με τον ΠΟΥ, το Epicentre και άλλους φορείς, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα βοηθούν να χρησιμοποιηθούν για πρώτη φορά εμβόλια από το στόμα κατά της χολέρας για τον έλεγχο μιας επιδημίας στη Μοζαμβίκη, η οποία μαστίζεται για πολλά χρόνια από επιδημίες της υδατογενούς νόσου. Στο παρελθόν, οι παρεμβάσεις κατά της χολέρας εστίαζαν στη βελτίωση των υποδομών και των υπηρεσιών υγιεινής για την αποτροπή των επιδημιών. Αυτή η νέα, προδραστική προσέγγιση αποδεικνύεται επιτυχημένη και θέτει τα θεμέλια για τις μελλοντικές παρεμβάσεις κατά της χολέρας σε περιοχές όπου η νόσος είναι ενδημική.

Αυτή η μητέρα λαμβάνει εμβόλιο από το στόμα κατά της χολέρας για τον έλεγχο της επιδημίας στην Ουγκάντα © Stitching Pictures

2007:  Iσότητα στην πρόσβαση στα εμβόλια

Η πνευμονία μπορεί να προληφθεί με το συζευγμένο εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου (PCV), όμως οι φαρμακευτικές εταιρείες Pfizer και GlaxoSmithKline έχουν παγκόσμιο μονοπώλιο, με αποτέλεσμα αυτό να μην είναι προσβάσιμο για τα παιδιά σε πολλές χώρες. Το 2007 οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αρχίζουν να πιέζουν τις μεγάλες φαρμακευτικές να μειώσουν τις τιμές του εμβολίου κατά του πνευμονιόκοκκου, εκείνες όμως αρνούνται και προσφέρουν μη αξιόπιστες και μη βιώσιμες δωρεές εμβολίων. Είναι η αρχή των πολυετών προσπαθειών των Γιατρών Χωρίς Σύνορα να αντιμετωπιστεί η ανισότητα στην πρόσβαση του εμβολίου κατά του πνευμονιόκοκκου.

Το ιατρικό προσωπικό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Σάμο ζητά την ευρύτερη χρήση του εμβολίου κατά της πνευμονίας σε χαμηλή τιμή © MSF/Sophia Apostolia

2010: MenAfriVac

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα υποστηρίζουν το Υπουργείο Υγείας του Μάλι και του Νίγηρα για τη χορήγηση του MenAfriVac ενός νέου εμβολίου κατά της μηνιγγίτιδας που προσφέρει προστασία από τη νόσο για έως 10 χρόνια και μειώνει θεαματικά την εξάπλωση της μηνιγγίτιδας A στην υποσαχάρια Αφρική.

Αυτή η γυναίκα από τη Νιγηρία μόλις εμβολιάστηκε κατά της μηνιγγίτιδας από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στην περιοχή Yobe © Igor Barbero/MSF

2013: Υπέρβαση της ψυχρής αποθήκευσης

Μια μελέτη του Epicentre δείχνει ότι το αντιτετανικό εμβόλιο, που κανονικά αποθηκεύεται σε θερμοκρασίες κοντά στους 0 °C, παραμένει σταθερό και αποτελεσματικό όταν διατηρείται σε ελεγχόμενες θερμοκρασίες έως 40 °C για έως 30 ημέρες. Ανοίγει o δρόμος για τη χρήση άλλων εμβολίων σε μέρη όπου η διατήρηση ψυχρής αλυσίδας είναι δύσκολη, ενώ ασκείται πίεση στις φαρμακευτικές εταιρείες να αλλάξουν την κατηγοριοποίηση των θερμοσταθερών εμβολίων και να κοινοποιήσουν τα σχετικά δεδομένα.

2014: Ο Έμπολα στη Δυτική Αφρική

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ανταποκρίνονται στη μεγαλύτερη επιδημία Έμπολα όλων των εποχών στέλνοντας ιατρικές ομάδες στη Γουινέα, τη Λιβερία, τη Σιέρα Λεόνε και το Μάλι. Συμμετέχουν στην πρώτη δοκιμή του εμβολίου κατά του Έμπολα στη Γουινέα, το οποίο έχει πλέον εγκριθεί, δημοσιεύοντας τα ευρήματα στο New England Journal of Medicine τον Μάιο του 2015.

Νοσηλευτής με τον χαρακτηριστικό εξοπλισμό προστασίας από τον Έμπολα, ετοιμάζεται να εξετάσει έναν ασθενή στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό ©
Caroline Thirion/MSF

2015: Εκστρατεία A Fair Shot

Την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Πνευμονίας, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εγκαινιάζουν μία νέα εκστρατεία για πιο προσιτά εμβόλια κατά του πνευμονιόκοκκου. Ξεκινούν παγκόσμια συλλογή υπογραφών με την οποία ζητούν από την Pfizer και την GlaxoSmithKline να μειώσουν την τιμή του εμβολίου –του ακριβότερου βασικού παιδικού εμβολίου– σε 5 δολάρια στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

Το εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου κανονικά κοστίζει 168 δολάρια ανά
παιδί στην Ελλάδα, όμως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα κατάφεραν να το
αποκτήσουν μέσω του Ανθρωπιστικού Μηχανισμού με 9 δολάρια. ©
MSF/Sophia Apostolia

2016: Περικοπή δόσεων για πρώτη φορά

Όταν μια επιδημία χολέρας πλήττει τη Ζάμπια, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα σχεδιάζουν μια εκστρατεία για τον εμβολιασμό τουλάχιστον μισού εκατομμυρίου ανθρώπων στην πρωτεύουσα, Λουσάκα. Όμως τα παγκόσμια αποθέματα έκτακτης ανάγκης του εμβολίου από το στόμα κατά της χολέρας είναι πολύ περιορισμένα για να καλύψουν το καθιερωμένο σχήμα των δύο δόσεων ανά άτομο. Για να επιτύχουν τη μέγιστη κάλυψη με περιορισμένα αποθέματα, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα προτείνουν τη χορήγηση μίας δόσης εμβολίου και τη χορήγηση της δεύτερης όταν υπάρξουν περισσότερα αποθέματα, μια στρατηγική που είχε αποδειχθεί αποτελεσματική στο παρελθόν. Σχεδόν 1.700 εθελοντές εργάζονται μαζί με 100 εργαζόμενους των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και του Υπουργείου Υγείας για να υλοποιήσουν την επιτυχημένη εκστρατεία. Από τότε, η περικοπή δόσεων έχει χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση επιδημιών σε διάφορα πλαίσια.

2017: Ο Ανθρωπιστικός Μηχανισμός

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, ο ΠΟΥ, η UNICEF και η οργάνωση Save The Children δημιουργούν τον Ανθρωπιστικό Μηχανισμό, ο οποίος καθορίζει τις απαιτήσεις για τα αποθέματα εμβολίων σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και επιτρέπει στις ανθρωπιστικές οργανώσεις να αγοράζουν εμβόλια από τους κατασκευαστές σε μειωμένες τιμές στη διάρκεια ανθρωπιστικών κρίσεων.

Μετά από ένα ξέσπασμα του κίτρινου πυρετού στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα οργάνωσαν μία μεγάλη εκστρατεία
εμβολιασμού στη Κινσάσα © Dieter Telemans

2019: Εμβολιασμός παιδιών προσφύγων στην Ελλάδα

Ο Ανθρωπιστικός Μηχανισμός χρησιμοποιείται για πρώτη φορά σε μια χώρα υψηλού εισοδήματος, καθώς οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εμβολιάζουν κατά του πνευμονιόκοκκου παιδιά που είναι εγκλωβισμένα στη Χίο, τη Σάμο και τη Λέσβο. Το εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου κανονικά κοστίζει 168 δολάρια ανά παιδί στην Ελλάδα, όμως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα μπορούν να το αποκτήσουν μέσω του προγράμματος με 9 δολάρια. Η χορήγηση ενός εμβολίου που σώζει ζωές σε παιδιά προσφύγων σε μια χώρα όπου διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να πληρώσουν για αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα. Ωστόσο, μέχρι οι κατασκευαστές να κάνουν πιο προσιτά εμβόλια για τις παιδικές ασθένειες, ο Ανθρωπιστικός Μηχανισμός παραμένει μια προσωρινή λύση.

2021: Κλασματοποιημένες δόσεις για τον κίτρινο πυρετό

Το Epicentre δημοσιεύει μια μελέτη που δείχνει ότι η χορήγηση μόλις ενός πέμπτου της τυπικής δόσης του εμβολίου κατά του κίτρινου πυρετού –μιας νόσου που μεταδίδεται μέσω των κουνουπιών και σκοτώνει σχεδόν 30.000 ανθρώπους κάθε χρόνο– είναι ένας αποτελεσματικός και ασφαλής τρόπος πρόληψης της νόσου. Με τις κλασματοποιημένες δόσεις, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα και άλλες οργανώσεις υγείας μπορούν να εμβολιάζουν περισσότερους ανθρώπους για την αντιμετώπιση των επιδημιών.

Το μικρό κορίτσι εμβολιάζεται από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα κατά της ιλαράς στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό © Diana Zeyneb Alhindawi

2021: Διασφάλιση των αποθεμάτων του εμβολίου κατά του Έμπολα

Δημιουργείται ένα παγκόσμιο απόθεμα του εμβολίου κατά του Έμπολα για να διασφαλιστεί ότι οι πάροχοι θεραπείας όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν πρόσβαση σε αποθέματα σε περίπτωση επιδημίας. Από το 2018 έως το 2020, το εμβόλιο χρησιμοποιούνταν στη διάρκεια της δέκατης και μεγαλύτερης επιδημίας Έμπολα στην ιστορία της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό.

2021: Όχι κερδοσκοπία στην πανδημία

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα κάνουν έκκληση για κατάργηση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και της κερδοσκοπίας στα εμβόλια, τα φάρμακα και τα τεστ που χρησιμοποιούνται στην πανδημία COVID-19. Απαιτούν παγκόσμια ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια κατά του κορωνοϊού που σώζουν ζωές.

Κινητές ιατρικές ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα εμβολιάζουν κατά της COVID-19 ηλικιωμένους και εργαζόμενους στον τομέα της υγείας σε οίκο
ευγηρίας στην Τρίπολη του Λιβάνου. © Mohamad Cheblak/MSF