Η κάνναβη αναδεικνύεται ως το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο ναρκωτικό σύμφωνα με την έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών (International Narcotics Control Board- INCB) με τους νέους να είναι η κυρίαρχη ομάδα τόσο ως προς τη χρήση, όσο και ως προς τις συνδεόμενες με αυτήν βλάβες στην υγεία. Σε αυτές τις διαπιστώσεις καταλήγει η Παγκόσμια Έκθεση για τα Ναρκωτικά για το 2018 του Γραφείου του ΟΗΕ για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC).
Το UNODC εκτιμά ότι το 2016 έκανε χρήση κάνναβης το 5,6% ή 13,8 εκατομμύρια νέοι ηλικίας 15-16 ετών, με τα ποσοστά να ποικίλουν ανά περιοχή του κόσμου. Το υψηλότερο ποσοστό αφορούσε την Ευρώπη (13,9%), ακολουθούμενη από την αμερικανική ήπειρο (11,6%), την Ωκεανία (11,4%), την Αφρική (6,6%) και την Ασία (2,7%). Επιπλέον, οι Παγκόσμιες Εκτιμήσεις για την Υγεία το 2015 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) δείχνουν ότι, ενώ οι θάνατοι από όλες τις αιτίες είναι μόνο 4,8% στην ηλικιακή ομάδα 15-29 ετών, το 23,1% των θανάτων που αποδίδονται σε διαταραχές της χρήσης ουσιών αφορούν τη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα.
Στη Συνέντευξη Τύπου που παραχωρήθηκε σχετικά με την ανακοίνωση της έκθεσης του INCB, ο πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ, Δρ. Χρίστος Λιάπης, υπογράμμισε: «Kρίσιμο ζήτημα είναι αυτό της ηλικίας έναρξης της χρήσης, καθώς οι έρευνες δείχνουν ότι, όσο νωρίτερα αρχίζει η χρήση τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες ανάπτυξης διαταραχής χρήσης ουσιών στην ενήλικη ζωή. Επίσης, η χρήση αλκοόλ και καπνού από παιδιά και εφήβους συνδέεται στενά και συχνά προηγείται της έναρξης της χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών. Επιπλέον, είναι κρίσιμο και το ζήτημα της διαθεσιμότητας και των κοινωνικών αντιλήψεων».
Αυξάνεται η χρήση κοκαΐνης στην Ευρώπη
Στην Ευρώπη η διαθεσιμότητα και χρήση υψηλής καθαρότητας κοκαΐνης βρίσκεται σε άνοδο. Η κοκαΐνη συνέχισε να αποτελεί το πιο κοινώς χρησιμοποιούμενο διεγερτικό. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA) αναφέρει αυξανόμενες ενδείξεις πιθανής ανόδου ενέσιμης χρήσης διεγερτικών, μεταξύ αυτών η κοκαΐνη, οι αμφεταμίνες και οι συνθετικές καθινόνες. Η κάνναβη αποτελεί την ουσία που κατάσχεται και χρησιμοποιείται συχνότερα. Το 29% των Ευρωπαίων ενηλίκων έχουν κάνει χρήση παράνομων ναρκωτικών τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Η φεντανύλη αντικαθιστά την ηρωίνη ως οπιοειδές πρώτης επιλογής σε κάποιες χώρες. Το 22% των ατόμων που ζητούν θεραπεία για τη χρήση οπιοειδών αναφέρουν ως ουσία πρώτης επιλογής άλλη ουσία από την ηρωίνη. Αυξανόμενος αριθμός ευρωπαϊκών χωρών εξέτασαν ή δημιούργησαν προγράμματα ιατρικής κάνναβης, ενώ παράλληλα υπήρξαν ενδείξεις για βήματα προς τη νομιμοποίηση της μη ιατρικής χρήσης της κάνναβης σε κάποιες χώρες.
Στη Βόρεια Αμερική οι θάνατοι από υπερβολική δόση οπιοειδών συνεχίζουν να αποτελούν σοβαρό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία. Η αντιμετώπιση του προβλήματος γίνεται μέσα από προγράμματα προσέγγισης στην κοινότητα, διάθεση φαρμάκων (π.χ. ναλοξόνη για την υπερβολική δόση) και αύξηση θέσεων θεραπείας καθώς και παροχής υπηρεσιών υποκατάστασης. Παράλληλα, οι ΗΠΑ εστιάζουν τις προσπάθειές τους στην αναδυόμενη κρίση της διαθεσιμότητας και της χρήσης κοκαΐνης. Η αύξηση της παραγωγής και παράνομης διακίνησης μεθαμφεταμίνης αύξησε και τη χρήση της ουσίας στον Καναδά.
Στην Κεντρική Αμερική και Καραϊβική αυξήθηκε η χρήση ουσιών, κυρίως της κάνναβης, ενώ πρόβλημα παραμένει ο σχεδιασμός και η εφαρμογή αποτελεσματικών προγραμμάτων πρόληψης, θεραπείας και επανένταξης. Στη Νότια Αμερική τα προβλήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά συνέχισαν να προκαλούν ανασφάλεια και βία. Αύξηση παρουσίασε και η καλλιέργεια θάμνων κόκας.
Στην Αφρική η παράνομη διακίνηση κοκαΐνης προκαλεί αστάθεια σε ορισμένες χώρες, ενώ επιπλέον πολλές περιοχές αντιμετωπίζουν το αυξανόμενο πρόβλημα της παράνομης παρασκευής και χρήσης τραμαδόλης. Στην Ασία γίνεται αναθεώρηση των πολιτικών για τα ναρκωτικά προς την κατεύθυνση της υιοθέτησης αναλογικών ποινών για ελάσσονα αδικήματα και των προσεγγίσεων με βάση την υγεία για την αντιμετώπιση της χρήσης ουσιών. Στην Ωκεανία συνεχίζεται η παράνομη διακίνηση μέσω των νησιών του Ειρηνικού, η οποία έχει επιφέρει προβλήματα ασφάλειας και δημόσιας υγείας για τις χώρες της περιοχής.
Μειώνεται η παραγωγή οπίου
Το 2018 παρατηρήθηκε σημαντική μείωση της συνολικής έκτασης στην οποία καλλιεργείται παράνομα η παπαρούνα του οπίου, καθώς και της εκτιμώμενης ποσότητας οπίου που παράγεται στο Αφγανιστάν, εξαιτίας της μεγάλης ξηρασίας. Ωστόσο, το εκτιμώμενο μέγεθος της οικονομίας του οπίου παραμένει σημαντικό, υπερβαίνοντας την αξία των νόμιμων εξαγωγών της χώρας σε αγαθά και υπηρεσίες. Η INCB επαναλαμβάνει την ανάγκη να τεθούν σε προτεραιότητα μέτρα, με τη στήριξη της διεθνούς κοινότητας, ως μέρος της συνολικότερης προσπάθειας οικοδόμησης της ειρήνης, εγκαθίδρυσης της ασφάλειας και επίτευξης βιώσιμης ανάπτυξης στη χώρα.
Αλκοόλ και ναρκωτικά «πάνε» μαζί
Από την έκθεση προκύπτει επίσης ότι η χρήση αλκοόλ και καπνού από παιδιά και νέους συνδέεται στενά με την έναρξη της χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών. Συχνά, η χρήση αλκοόλ και καπνού προηγείται της χρήσης κάνναβης και άλλων ελεγχόμενων ουσιών. Διαχρονικές μελέτες που παρακολούθησαν παιδιά μέχρι την ενήλικη ζωή, έχουν αποκαλύψει ότι όσο νωρίτερα σημειώνεται η έναρξη της χρήσης αλκοόλ, καπνού και κάνναβης στις ηλικίες από 16 έως 19 ετών, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα χρήσης οπιούχων και κοκαΐνης μετά την ενηλικίωση. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι νέοι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στη συστηματική χρήση ουσιών, οδηγώντας σε εξέταση των παραγόντων προστασίας και κινδύνου.
Αύξηση των υποκατάστατων
Η χρήση μη ελεγχόμενων χημικών ως υποκατάστατων για πρόδρομες ουσίες που υπόκεινται σε έλεγχο, αυξάνεται σταθερά σε όλο τον κόσμο με την ποικιλία των χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται να είναι στην πράξη απεριόριστη. Πολλές ουσίες δεν έχουν γνωστές νόμιμες χρήσεις και δεν μπορούν εύκολα να παρακολουθηθούν. Το ΙΝCB προτρέπει τις κυβερνήσεις στη θέσπιση ενός παγκόσμιου πλαισίου για την πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση των μη ελεγχόμενων ουσιών και τον διεθνή έλεγχο της ουσίας μεθυλ άλφα-φαινυλο ακετοξικό (MAPA), προ-πρόδρομης ουσίας της αμφεταμίνης και της μεθαμφεταμίνης. Η MAPA δεν έχει γνωστές νόμιμες χρήσεις, εκτός από περιορισμένους ερευνητικούς και αναλυτικούς σκοπούς, και μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως συνθετική πρόδρομη ουσία, ειδικά φτιαγμένη για να παρακάμπτει τους υφιστάμενους ελέγχους.
Συστάσεις προς τις κυβερνήσεις
Υπό το βάρος όλων των παραπάνω, η Ετήσια Έκθεση του ΙΝCB καλεί τις κυβερνήσεις να δημιουργήσουν εθνικά συστήματα επιδημιολογικών δεδομένων, για να παρακολουθούν τις μεταβαλλόμενες τάσεις της χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών από τους νέους. Αυτό θα επιτρέψει την εφαρμογή επιστημονικά θεμελιωμένης πρόληψης πριν από την ηλικία έναρξης της χρήσης (προ-γεννητικά, πρώτη και μέση παιδική ηλικία, πρώτα χρόνια εφηβείας). Οι κυβερνήσεις χρειάζεται να επενδύσουν στην ανάπτυξη της επαγγελματικής τεχνογνωσίας στο πεδίο της πρόληψης και θεραπείας της τοξικοεξάρτησης, εστιάζοντας στις ανάγκες των νέων ανθρώπων. Η προσπάθεια αυτή χρειάζεται να περιλαμβάνει εθνικά συστήματα εκπαίδευσης και πιστοποίησης για τους επαγγελματίες πρόληψης και θεραπείας οι οποίοι εμπλέκονται στη λήψη αποφάσεων, τον σχεδιασμό και την εφαρμογή προγραμμάτων.
