Διευκρινίσεις για το θέμα της θεραπευτικής αντιμετώπισης της Νωτιαίας Μυικής Ατροφίας δίνει με ανακοίνωσή του ο πρόεδρος της Ελληνικής Παιδονευρολογικής Αντιμετώπισης, κ. Αργύριος Ντινόπουλος, μετά τις διαστάσεις που έχει λάβει το ζήτημα της θεραπείας του 18μηνών Παναγιώτη-Ραφαήλ Γλωσσιώτη, που έχει διαγνωστεί με τη νόσο.
Ο ειδικός, αναπληρωτής καθηγητής Παιδονευρολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Διευθυντής στο νοσοκομείο Αττικόν, με ανακοίνωση που υπογράφει ως πρόεδρος της επιστημονικής εταιρίας, και με τίτλο «Νεότερα δεδομένα για τη Νωτιαία Μυική Ατροφία» περιγράφει τη νόσο και τους τρεις τύπους της, καθώς τα αποτελέσματα των θεραπειών που χορηγούνται σήμερα σε ασθενείς με Νωτιαία Μυική Ατροφία.
«Η νωτιαία μυϊκή ατροφία με το γνωστό αγγλικό ακρωνύμιο SMA είναι ένα κληρονομικό νευρομυϊκό νόσημα που προκαλείται από ελλείμματα ή μεταλλάξεις του γονιδίου SMN1. Η SMN, πρωτεΐνη που κωδικοποιείται από το γονίδιο SMN1, είναι σημαντική για την επιβίωση του κινητικού νευρώνα, με αποτέλεσμα η έλλειψή της να προκαλεί μη αναστρέψιμη βλάβη των νευρώνων και ατροφία των μυών.
Η SMA ταξινομείται σε 3 τύπους, ανάλογα με την ηλικία εμφάνισης των συμπτωμάτων και το υψηλότερο επίπεδο κινητικής λειτουργίας που επιτυγχάνεται. Στον τύπο 1 τα συμπτώματα εμφανίζονται τους πρώτους 6 μήνες ζωής και τα πάσχοντα βρέφη παρουσιάζουν σοβαρή υποτονία, χωρίς να εξελίσσονται κινητικά. Ο θάνατος επέρχεται μέχρι τα 2 έτη. Στον τύπο 2 τα συμπτώματα εμφανίζονται από 6-18 μηνών και τα παιδιά καταφέρνουν να καθίσουν, αλλά δεν περπατούν. Η μέση επιβίωση είναι περίπου 25 έτη. Στον τύπο 3 υπάρχει μεγάλο εύρος στην ηλικία εμφάνισης συμπτωμάτων, από 18 μηνών έως και πάνω από 12 ετών. Τα παιδιά αυτά καταφέρνουν να περπατήσουν, αλλά μπορεί να χάσουν τη δυνατότητα αυτή τα επόμενα χρόνια. Tο προσδόκιμο επιβίωσης θεωρητικά δεν περιορίζεται στον τύπο 3, αλλά ο κίνδυνος επιπλοκών είναι σημαντικός και το προσδόκιμο επιβίωσης μπορεί να μειωθεί» αναφέρεται στην ανακοίνωση.
Σημειωτέον, ο Παναγιώτης – Ραφαήλ Γλωσσιώτης, 18 μηνών σήμερα, διαγνώστηκε έναν μήνα μετά τη γέννησή του με Νωτιαία Μυική Ατροφία τύπου 1, δηλαδή τη βαρύτερη μορφή της νόσου.
Σε ό,τι αφορά τη θεραπεία της κληρονομικής, νευρομυικής ασθένειας, ο πρόεδρος της Ελληνικής Παιδονευρολογικής Εταιρίας αναφέρει πως μέχρι πρότινος η μόνη «θεραπευτική» επιλογή για άτομα με SMA και έχει βοηθήσει σημαντικά, μειώνοντας τη νοσηρότητα, ήταν η υποστηρικτική φροντίδα. «Σήμερα, αν και η υποστηρικτική φροντίδα παραμένει επιτακτική, το τοπίο θεραπείας για την SMA αλλάζει ταχύτατα με την ανάδυση τόσο θεραπειών που στηρίζονται σε τεχνικές γονιδιακής επεξεργασίας όσο και γονιδιακής θεραπείας» εξηγεί.
Ποιες είναι οι θεραπείες
Σύμφωνα με τον καθηγητή, η πρώτη θεραπεία που εγκρίθηκε από τους αρμόδιους φορείς ελέγχου φαρμάκων, δηλαδή FDA για τις ΗΠΑ και EMA για Ευρώπη, είναι το ολιγονουκλεοτίδιο nusinersen (εμπορική ονομασία Spinraza). Στην Ευρώπη το φάρμακο εγκρίθηκε το 2017. «Το nusinersen έχει αποδειχθεί ότι είναι ασφαλές, αυξάνει τα επίπεδα της πρωτεΐνης SMN στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, κατά τρόπο εξαρτώμενο από τη δόση και βελτιώνει την κινητική λειτουργία σε παιδιά με SMA τύπου 1 ή 2, που έχουν λάβει θεραπεία, ενώ αναμένεται ότι τα άτομα με τύπο 3 θα ωφεληθούν. Η έγκαιρη θεραπεία είναι απαραίτητη για τη μεγιστοποίηση του οφέλους από το φάρμακο. Η θεραπεία βελτίωσε σημαντικά την επιβίωση, παρόλα ταύτα κανένα από τα παιδιά που έλαβε την αγωγή δεν πέτυχε φυσιολογική κινητική ανάπτυξη και σε μερικά από αυτά παρέμεινε η μηχανική υποστήριξη του αναπνευστικού» αναφέρει ο πρόεδρος της Ελληνικής Παιδονευρολογικής Εταιρίας, συνοψίζοντας τα αποτελέσματα από τη χορήγηση του συγκεκριμένου φαρμάκου.
Τον περασμένο Μάιο έλαβε έγκριση η γονιδιακή θεραπεία με φαρμακευτική ονομασία Onasemnogene (Zolgensma) για τη θεραπεία παιδιών με SMA ηλικίας κάτω των δύο ετών από τον Αμερικανικό φορέα έγκρισης φαρμάκων, FDA.
«Στη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο NEJM μια εφάπαξ ενδοφλέβια έγχυση του ιού φορέα είχε ως αποτέλεσμα εκτεταμένη επιβίωση και βελτιωμένη κινητική λειτουργία, ενώ τα βρέφη που έλαβαν τη θεραπεία πολύ νωρίς στην εξέλιξη της νόσου είχαν υψηλότερη πιθανότητα καλύτερων αποτελεσμάτων. Η θεραπεία δεν έχει εγκριθεί στην Ευρώπη, αφού η συλλογή στοιχείων της μελέτης που διεξάγεται στην Ευρώπη δεν έχει τελειώσει» επισημαίνει ο ειδικός.
Καμία θεραπεία δεν εξαλείφει το νόσημα
Η έγκριση και κυκλοφορία δύο θεραπειών για μια τόσο σοβαρή νευρομυϊκή εκφυλιστική ασθένεια αποτελεί αναμφισβήτητα πολύ σημαντικό γεγονός στο θεραπευτικό τοπίο. «Είναι γεγονός ότι η εμφάνιση αυτών των δύο θεραπειών έχει μειώσει σαφώς τη θνητότητα και βελτιώνει, χωρίς να ομαλοποιεί τις κινητικές δεξιότητες, αλλά δεν εξαλείφουν το νόσημα» διευκρινίζει ο πρόεδρος της Ελληνικής Παιδονευρολογικής Εταιρίας.
Προσθέτει πως «τα παιδιά με SMA τύπου 1 που υποβάλλονται σε θεραπεία με Spinraza ή Zolgensma μετά την εμφάνιση της μυϊκής αδυναμίας συχνά επιβιώνουν, αλλά η κινητική τους εξέλιξη δεν ακολουθεί τη φυσιολογική αναπτυξιακή διαδρομή. Τα καλύτερα αποτελέσματα αναμένονται στους ασθενείς που δεν έχουν εμφανίσει συμπτώματα στην έναρξη της θεραπείας» τονίζει.
Ο κ. Ντινόπουλος επίσης υπογραμμίζει πως «δεν υπάρχουν μελέτες σε αυτή τη φάση που να συγκρίνουν την αποτελεσματικότητα των δύο εγκεκριμένων θεραπειών μεταξύ τους, ούτε έχει μελετηθεί η συγχορήγηση των δύο θεραπειών», κι αυτό είναι ένα δεδομένο που προφανώς δεν παραβλέπεται από την επιστημονική κοινότητα.
«Επειδή η γονιδιακή θεραπεία (Onasemnogene) και η θεραπεία με ολιγονουκλεοτίδια (nusinersen) έχουν διαφορετικό μηχανισμό, με τον οποίο αυξάνουν τη λειτουργική SMN πρωτεΐνη, υπάρχει σκέψη για το εάν ο συνδυασμός των θεραπειών αυτών έχει καλύτερα αποτελέσματα. Αυτό θεωρητικά ισχύει, ιδιαίτερα εάν χορηγηθούν πρώιμα στην έναρξη των συμπτωμάτων, πριν από την ατροφία και θάνατο των κινητικών νευρώνων» εξηγεί, για το πώς ο διαφορετικός μηχανισμός της κάθε θεραπείας δρα στον οργανισμό του ασθενούς.
Επισημαίνει πάντως πως «από τη βιβλιογραφία δεν προκύπτουν δεδομένα που να υποστηρίζουν επιπρόσθετo κλινικό όφελος από τον συνδυασμό των θεραπειών, γεγονός που προκύπτει και από μη δημοσιευμένες πληροφορίες, όπως αυτές επικοινωνούνται μεταξύ των ερευνητών».
Καταλήγοντας ο καθηγητής αναφέρει πως «έχει γίνει μεγάλο άλμα στη θεραπευτική αντιμετώπιση της Νωτιαίας Μυϊκής ατροφίας με τις νέες αιτιολογικές θεραπείες να αυξάνουν την επιβίωση και να επιτυγχάνουν κινητική βελτίωση, αλλά απέχουμε ακόμη από το να προσφέρουμε την ίαση».
