Πρόσφατες επιδημίες του ιού Marburg, της Mpox και του τελευταίου στελέχους της γρίπης των πτηνών (H5N1) υπενθυμίζουν έντονα την ευαλωτότητα του κόσμου σε πανδημίες. Μόνο το 2024 έχουν ήδη σημειωθεί 17 επιδημίες επικίνδυνων ασθενειών, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Κάθε νέα επιδημία αποκαλύπτει αδυναμίες στην παγκόσμια ετοιμότητα για πρόληψη μιας νέας πανδημίας, με τον ΠΟΥ να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την προετοιμασία των υγειονομικών συστημάτων.
Νέα έκθεση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Παρακολούθησης Ετοιμότητας (GPMB) παρουσιάστηκε στην 15η Παγκόσμια Σύνοδο Κορυφής για την Υγεία στο Βερολίνο και αποκαλύπτει πληθώρα κινδύνων που αυξάνουν την πιθανότητα νέων πανδημιών. Συγκεκριμένα, περιγράφει 15 βασικούς παράγοντες κινδύνου για πανδημίες, οι οποίοι κατηγοριοποιούνται σε πέντε ξεχωριστές ομάδες: κοινωνικοί, τεχνολογικοί, περιβαλλοντικοί, οικονομικοί και πολιτικοί.
Το GPMB, μια πρωτοβουλία που υποστηρίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την Παγκόσμια Τράπεζα, παρακολουθεί τους παράγοντες κινδύνου πανδημίας και επιβλέπει την παγκόσμια ετοιμότητα. Η έκθεση τονίζει την επείγουσα ανάγκη να κατανοηθεί η παγκόσμια ευαλωτότητα σε απειλές και καλεί για μια ριζική αναπροσαρμογή της συλλογικής προσέγγισης στην προετοιμασία για πανδημίες.
Η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ και εντός των χωρών, οι ανισότητες, η εντατική κτηνοτροφία και η πιθανότητα μετάδοσης ασθενειών από τον άνθρωπο στα ζώα είναι μερικές από τις κύριες απειλές που αναφέρονται στην έκθεση. Η έκθεση επίσης εντοπίζει νέους κινδύνους, εκτός από τους γνωστούς και διαχρονικούς. Η ψηφιακή συνδεσιμότητα επέτρεψε στους επιστήμονες να αναλύουν και να κοινοποιούν τα δεδομένα των παθογόνων γρήγορα και να προσαρμόζουν τις απαντήσεις τους με ταχύτερο ρυθμό. Ωστόσο, αυτό το ψηφιακό αποτύπωμα εκθέτει τα συστήματα υγείας και τις κοινωνίες σε κινδύνους. Οι κυβερνοεπιθέσεις, οι αυξημένες απειλές για τη βιοασφάλεια και η ταχεία διάδοση παραπληροφόρησης αυξάνουν τον κίνδυνο μιας πανδημίας, σύμφωνα με τον ΠΟΥ.
«Η επόμενη πανδημία δεν θα περιμένει να τελειοποιήσουμε τα συστήματά μας», δήλωσε η Joy Phumaphi, Πρόεδρος του GPMB και πρώην Υπουργός Υγείας της Μποτσουάνα. «Πρέπει να επενδύσουμε τώρα σε ανθεκτικά και δίκαια συστήματα πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης, ώστε να αντέξουμε τις προκλήσεις του αύριο».
Η έκθεση εντοπίζει τους πολύπλοκους και αλληλεξαρτώμενους παράγοντες που διαμορφώνουν τον κίνδυνο πανδημιών. Ωστόσο, τονίζει επίσης ότι η προθυμία να εισαχθεί ευελιξία στην αντίδραση, να προστατευθεί προληπτικά η κοινωνία και να γίνουν επενδύσεις σε συνεργατικές προσπάθειες μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο και να ενισχύσει την ετοιμότητα.
Για να προστατευθούν αποτελεσματικά, όλα τα έθνη πρέπει να ενισχύσουν τα συστήματα υγείας τους, να δώσουν προτεραιότητα στην κοινωνική προστασία και να διασφαλίσουν ότι οι βασικές υγειονομικές υπηρεσίες είναι διαθέσιμες σε όλες τις κοινότητες, ιδιαίτερα στις πιο ευάλωτες και μειονεκτικές. Το ΑΕΠ από μόνο του δεν αποτελεί μέτρο ανθεκτικότητας σε μια πανδημία.
Η προετοιμασία θα πρέπει να περιλαμβάνει στρατηγικές που καλύπτουν τις διασυνδέσεις της ανθρώπινης, ζωικής και περιβαλλοντικής υγείας. Η έκθεση καλεί για αυξημένη συνεργασία μεταξύ των τομέων για την άμβλυνση των κινδύνων που σχετίζονται με πανδημίες, αναγνωρίζοντας ότι η υγεία ενός τομέα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την υγεία των άλλων.
«Έχουμε ένα στενό παράθυρο ευκαιρίας να επανεξετάσουμε την παγκόσμια ετοιμότητα: να αξιολογήσουμε τους κινδύνους που εκτείνονται πέρα από τον τομέα της υγείας και να αντιμετωπίσουμε μερικούς από αυτούς πιο προληπτικά, προσαρμοσμένοι σε κάθε πλαίσιο», δήλωσε η κ. Κολίντα Γκράμπαρ-Κιτάροβιτς, επίσης Πρόεδρος του GPMB και πρώην Πρόεδρος της Κροατίας. «Η επαγρύπνηση, η προσαρμοστικότητα και η συνεργασία πρέπει να καθορίσουν την προετοιμασία μας τώρα, ώστε να είναι ενσωματωμένα στην αντίδραση».
Η έκθεση παρέχει ένα πλαίσιο για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής ώστε να προσαρμόσουν τις υπάρχουσες στρατηγικές υγείας και να ενισχύσουν τα προστατευτικά μέτρα ενάντια σε μελλοντικές πανδημίες. Τι σημαίνει αυτό; Τακτική αναθεώρηση των σχεδίων πρόληψης και αντίδρασης και ευελιξία ώστε να ανταποκρίνονται σε όλες τις καταστάσεις. Η επόμενη πανδημία δεν θα ακολουθήσει την ίδια πορεία με την Covid-19, σύμφωνα με την έκθεση, αλλά τα μαθήματα από αυτήν την εμπειρία πρέπει να καθοδηγούν, χωρίς να καθορίζουν, την προετοιμασία.
Η ανθεκτικότητα σε μελλοντικές υγειονομικές κρίσεις εξαρτάται από την επένδυση στην έρευνα και την ανάπτυξη, τη βελτιωμένη τεχνολογία, τις δίκαιες υγειονομικές υποδομές και την ενισχυμένη κατανόηση της δυναμικής φύσης όλων των παραγόντων κινδύνου πανδημιών. Στον σημερινό διασυνδεδεμένο κόσμο, η παγκόσμια κοινότητα πρέπει να αναλάβει συλλογική ευθύνη για την πρόληψη και την αντίδραση σε ασθένειες, αντί να θεωρεί την ετοιμότητα ως δραστηριότητα σε επίπεδο μεμονωμένης χώρας ή τομέα.
Δάγκειος πυρετός: Πέντε κινήσεις «κλειδί» από τον ΠΟΥ για την αποφυγή επιδημιών
