Case study για άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί το ελληνικό Ηλεκτρονικό Σύστημα Παρακολούθησης Διακίνησης Φαρμάκων (ΗΣΠΑΔΙΦ). Η ηλεκτρονική πλατφόρμα τροφοδοτείται καθημερινά με δεδομένα μιας ομάδας φαρμάκων από τις αρχές του 2024 και μόλις ολοκληρωθούν οι διεργασίες εξασφάλισης της εγκυρότητάς τους θα δημιουργηθεί σχετικό application για τα κινητά όλων των πολιτών, το οποίο θα τους διευκολύνει στην αναζήτηση σκευασμάτων που θα παρακολουθούνται από το σύστημα.
Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που λειτουργεί ένα τέτοιο σύστημα, δίνοντας το παράδειγμα σε άλλες χώρες να λάβουν παρόμοιες πρωτοβουλίες προκειμένου να ελέγξουν προβλήματα διαθεσιμότητας φαρμάκων. Ο επικεφαλής της προσπάθειας, Γενικός Γραμματέας Στρατηγικού Σχεδιασμού του Υπουργείου Υγείας, Δρ. Άρης Αγγελής, εξηγεί στο ygeiamou.gr την ακριβή λειτουργία της πλατφόρμας και τον απώτερο σκοπό για την μακροπρόθεσμη πρόβλεψη των ελλείψεων, ενός πολυπαραγοντικού προβλήματος που ταλανίζει τόσο την ελληνική όσο και την ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά φαρμάκων σε μόνιμη βάση πλέον.
«Η πλατφόρμα είναι ένα εργαλείο για την ιχνηλάτηση της κυκλοφορίας φαρμακευτικών προϊόντων στην εφοδιαστική αλυσίδα σε πραγματικό χρόνο. Ξεκινά από τη δήλωση της πώλησης από τη φαρμακευτική εταιρεία στον ΕΟΦ που αποτελεί το πρώτο επίπεδο. Στη συνέχεια, στο δεύτερο επίπεδο, παρακολουθείται η κίνηση του φαρμάκου σε επίπεδο φαρμακαποθήκης, νοσοκομείου ή φαρμακείου. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται ένας ψηφιακός χάρτης που αποτυπώνει τις κινήσεις φαρμάκων στην ελληνική αγορά.
Η λειτουργία του συστήματος εστιάζει στα λεγόμενα κρίσιμα φάρμακα. Πώς ορίστηκαν αυτά; Ξεκινήσαμε με τη λίστα που ανακοινώθηκε το φθινόπωρο του 2023 από τον ΕΜΑ (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων) και τη HERA (Αρχή Ετοιμότητας και Αντιμετώπισης Καταστάσεων Έκτακτης Υγειονομικής Ανάγκης) και αφορά σε περισσότερα από 200 κρίσιμα σκευάσματα που έχουν λάβει αυτό τον χαρακτηρισμό βάσει του αντικτύπου τους στη Δημόσια Υγεία. Πάνω σε αυτά προσθέσαμε και άλλα που προέκυψαν ύστερα από επικοινωνία και διαβούλευση με αρμόδιους φορείς σε συνεργασία με τα μέλη της Επιτροπής για την παρακολούθηση ελλείψεων φαρμάκων. Σήμερα παρακολουθούνται από το ΗΣΠΑΔΙΦ περίπου 500 κωδικοί φαρμάκων. Σκοπός μας είναι να έχουμε άμεση εικόνα των ποσοτήτων στην εφοδιαστική αλυσίδα και κατ’ επέκταση έγκυρη εκτίμηση του τι είναι πραγματικά σε περιορισμένη διάθεση ή έλλειψη. Έως σήμερα το κράτος δεν μπορούσε να έχει με αξιόπιστο τρόπο αυτή την πληροφορία», επισημαίνει ο κ. Αγγελής.
Σύμφωνα με τα παραπάνω δεδομένα, το ΗΣΠΑΔΙΦ απαντά στο ερώτημα «Τι φάρμακα υπάρχουν διαθέσιμα στη χώρα και πού βρίσκονται». Σήμερα, συμμετέχουν στο σύστημα, δίνοντας στοιχεία, σχεδόν όλες οι φαρμακαποθήκες της χώρας και περίπου το 75% των δημόσιων νοσοκομείων. Σταδιακά μπαίνουν και τα υπόλοιπα νοσοκομεία, ενώ δεν προβλέπεται, σε αυτή τη φάση λειτουργίας του ΗΣΠΑΔΙΦ, η εισαγωγή των ιδιωτικών φαρμακείων, των οποίων το απόθεμά τους για τα φάρμακα που παρακολουθούνται, συνάγεται από τις υπόλοιπες πηγές δεδομένων του συστήματος. Πρόκειται για ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο θα εισάγονται ή αφαιρούνται φάρμακα. Τελικός αποδέκτης των στοιχείων της πλατφόρμας είναι μόνο το Υπουργείο Υγείας, το οποίο θα αξιολογεί εάν θα πρέπει ή όχι να δώσει σε άλλον φορέα κάποια στοιχεία της πλατφόρμας για περαιτέρω έλεγχο και πιθανή κρατική παρέμβαση για επίλυση έλλειψης ή αποφυγή.
Οι ελλείψεις των φαρμάκων χαρτογραφούνται με βάση τα διαθέσιμα αποθέματα της χώρας σε συνδυασμό με τις ανάγκες που προκύπτουν από τη συνεχή παρακολούθηση της συνταγογράφησής τους μέσω του Συστήματος Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης. Η εγκυρότητα των στοιχείων που επεξεργάζονται από το ΗΣΠΑΔΙΦ ελέγχεται σε εβδομαδιαία βάση και σήμερα πλησιάζει το 90%. Όταν σταθεροποιηθεί σε υψηλό ποσοστό τότε θα θεωρηθεί ότι το ΗΣΠΑΔΙΦ δίνει αξιόπιστα δεδομένα και θα εισέλθει στην πλήρη λειτουργία του σαν υπό-βοηθητικό εργαλείο λήψης αποφάσεων.
Πώς θα λειτουργεί το application για τους πολίτες
Ακριβώς σε αυτό το σημείο, όταν θα διασφαλιστεί η εγκυρότητα των στοιχείων που συλλέγονται από κάθε κόμβο του συστήματος, θα δοθεί το application που θα απευθύνεται στο ευρύ κοινό. Θα πρόκειται για μια εύχρηστη εφαρμογή στο κινητό που θα βοηθάει τους πολίτες να βρουν σε κοντινά φαρμακεία εάν το φάρμακό τους που παρακολουθείται από το ΗΣΠΑΔΙΦ υπάρχει ή όχι.
Όπως εξηγεί ο Δρ. Αγγελής, κατά πάσα πιθανότητα η εφαρμογή, ο σχεδιασμός της οποίας δεν έχει οριστικοποιηθεί, θα λειτουργεί με αναζήτηση ταχυδρομικού κωδικού και κωδικό ΕΟΦ φαρμάκου. Αυτό σημαίνει ότι ο πολίτης βάζοντας τον αριθμό της συνταγής του ή τον κωδικό του φαρμάκου, θα μπορεί να το αναζητά στα φαρμακεία της περιοχής του εισάγοντας τον ταχυδρομικό του κώδικα. Η διαθεσιμότητα του σκευάσματος που αναζητά κάποιος ανά φαρμακείο πιθανόν να είναι χρωματικά κωδικοποιημένη. Για παράδειγμα πράσινο για μεγάλη διαθεσιμότητα, πορτοκαλί για περιορισμένη, κόκκινο όταν δεν είναι διαθέσιμο.
«Η χρησιμότητα της εφαρμογής για τον πολίτη θα είναι μεγάλη σε σκευάσματα με περιορισμένη διαθεσιμότητα», σημειώνει ο Γενικός Γραμματέας Στρατηγικού Σχεδιασμού.
Το τρίτο επίπεδο της παρακολούθησης των ελλείψεων φαρμάκων μέσω της πλατφόρμας που αποτελεί ταυτόχρονα τον τελικό στόχο του Υπουργείου Υγείας είναι η πρόβλεψη και αποφυγή των ελλείψεων. Η αρμόδια Επιτροπή για τις ελλείψεις φαρμάκων, στην οποία είναι πρόεδρος ο Δρ. Αγγελής, σε συνεργασία με το Κέντρο Έρευνας στην Τεχνητή Νοημοσύνη, την Επιστήμη Δεδομένων και τους Αλγορίθμους «ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ» επεξεργάζεται ήδη δυνητικές λύσεις Τεχνητής Νοημοσύνης για την έγκαιρη πρόβλεψη των ελλείψεων με χρήση ειδικών αλγορίθμων πάνω σε ένα ευρύ πεδίο δεδομένων που θα καλύπτουν εκτός των δεδομένων του φαρμάκου και της επιδημιολογίας και άλλα κοινωνικοπολιτικοοικονομικά κριτήρια τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. «Να ξέρω για παράδειγμα τώρα που είναι Μάιος ότι τον Δεκέμβριο ένα αντιβιοτικό μπορεί να έχει υψηλό ρίσκο έλλειψης έτσι ώστε να μπορούμε έγκαιρα να ενισχύουμε την ανθεκτικότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας στη χώρα μας προβλέποντας κάποιο εθνικό ή παγκόσμιο πρόβλημα παραγωγής ενός συγκεκριμένου φαρμάκου ή μίας δραστικής ουσίας», αναφέρει ο Δρ. Αγγελής, εκφράζοντας παράλληλα αισιοδοξία ότι έως το τέλος της χρονιάς θα υπάρχει εξέλιξη από αυτή την προσπάθεια.
ΣΦΕΕ: Ποιες στρεβλώσεις οδηγούν στις ελλείψεις φαρμάκων – Τα μέτρα που προτείνει
Φαρμακοποιοί: Κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για ελλείψεις φαρμάκων λόγω παράλληλων εξαγωγών
