*Μιλούν οι Καλλιόπη Μαντζαβίνου, Ψυχολόγος M.Sc. ΕΚΠΑ, Προϊσταμένη Γραφείου Σεξουαλικής Υγείας, Τμήμα Σεξουαλικά Μεταδιδόμενων Νοσημάτων και Ιωάννα Ιγνατιάδη, Ψυχολόγος M.Sc., Προϊσταμένη Τμήματος Παρεμβάσεων στην Κοινότητα για τον HIV/AIDS, αμφότερες από τη Διεύθυνση Πρόληψης και Επιδημιολογικής Επιτήρησης HIV/AIDS, ΣΜΝ και Ηπατιτίδων, Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ)
(Από αριστερά) Καλλιόπη Μαντζαβίνου, Ψυχολόγος M.Sc., Προϊσταμένη Γραφείου Σεξουαλικής Υγείας, Τμήμα Σεξουαλικά Μεταδιδόμενων Νοσημάτων, Ιωάννα Ιγνατιάδη, Ψυχολόγος M.Sc., Προϊσταμένη Τμήματος Παρεμβάσεων στην Κοινότητα για τον HIV/AIDS
Από την έναρξή της το 2013, η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εξέτασης συνεχίζει τη δυναμική της προσπάθεια «να ενώσει οργανισμούς και φορείς σε όλη την Ευρώπη» ώστε να διευρύνουν την πρόσβαση στους ελέγχους και να προωθήσουν την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση σχετικά με τα οφέλη της έγκαιρης εξέτασης για Σεξουαλικά Μεταδιδόμενα Νοσήματα (ΣΜΝ).
Στο πνεύμα αυτό, τηρώντας τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) και σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές στρατηγικές για τη διαχείριση και περιορισμό των ΣΜΝ, ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) δημιούργησε το 2020 το Γραφείο (Κέντρο) Σεξουαλικής Υγείας, «με στόχο την πρόληψη των ΣΜΝ, αρχικά με την HIV λοίμωξη και τις ηπατίτιδας B και C, ενώ στη συνέχεια συμπεριλάβαμε τη σύφιλη, τα χλαμύδια και τη γονόρροια» εξηγεί στο ygeiamou η Καλλιόπη Μαντζαβίνου, Ψυχολόγος M.Sc., Προϊσταμένη Γραφείου Σεξουαλικής Υγείας, Τμήμα Σεξουαλικά Μεταδιδόμενων Νοσημάτων από τη Διεύθυνση Πρόληψης και Επιδημιολογικής Επιτήρησης HIV/AIDS, ΣΜΝ και Ηπατιτίδων του ΕΟΔΥ.
Το Κέντρο Σεξουαλικής Υγείας λειτουργεί εντός της Πολυκλινικής Αθηνών του Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός-Οφθαλμιατρείο-Πολυκλινική».
Το Κέντρο Σεξουαλικής Υγείας (Φωτο: ΕΟΔΥ)
Η διαδικασία σε περίπτωση θετικoύ αποτελέσματος
Στο Κέντρο Σεξουαλικής Υγείας πραγματοποιείται integrated testing, παρέχεται δηλαδή η δυνατότητα ελέγχου για περισσότερες από μία λοιμώξεις εντός της ίδιας δομής (HIV, Ηπατίτιδα Β και C κ.ο.κ.), όπως υποστηρίζεται από Παγκόσμιους και Ευρωπαϊκούς Οργανισμούς, χωρίς η διαδικασία να σταματά στην έγκαιρη διάγνωση. «Δεν αρκεί να γίνει μόνο ένας ανιχνευτικός έλεγχος. Αυτό είναι σαν να μην κάνεις τίποτα» υπογραμμίζει η κ. Ματζαβίνου, εξηγώντας πως, μετά από ένα θετικό αποτέλεσμα και επανέλεγχο, που επιβεβαιώνει το νόσημα, ακολουθεί η διασύνδεση του ωφελούμενου με την κλινική (ιατρική) φροντίδα, στο αντίστοιχο ιατρείο ή μονάδα λοίμωξης.
Ως προς τη διαδικασία που τηρείται στον έλεγχο για τον HIV, εφόσον το ανιχνευτικό τεστ βγει θετικό, «στο πλαίσιο ενός μνημονίου συνεργασίας που έχουμε με τον Ευαγγελισμό, ακολουθεί η επιβεβαίωση με αιματολογικές εξετάσεις γίνονται εντός της Πολυκλινικής, και έτσι ο ασθενής δεν ταλαιπωρείται. Συγκεκριμένα, του κλείνουμε εκ νέου ένα ραντεβού για την επόμενη μέρα, σε συγκεκριμένο ωράριο που μας έχει δώσει η αιμοδοσία, κάνουμε την επιβεβαιωτική εξέταση και εντός ολίγων ημερών ο ωφελούμενος λαμβάνει το αποτέλεσμα της εξέτασης και διασυνδέεται με Μονάδα Λοιμώξεων.»
Πέραν του ιού HIV και της διαδικασίας για την έναρξη αντιρετροϊκής αγωγής, υπάρχει μέριμνα για επιβεβαιωτικό έλεγχο στις περιπτώσεις άλλων ΣΜΝ: το Νοσοκομείο Αφροδισίων και Δερματικών Νόσων «Ανδρέας Συγγρός» για τη σύφιλη και τη γονόρροια, τα Νοσοκομεία που επιβεβαιώνουν τη χλαμυδιακή λοίμωξη και τα Ηπατολογικά Τμήματα για τις ηπατίτιδες και τη λήψη αγωγής.
Πάντα με παροχή συμβουλευτικής
Αναπόσπαστο κομμάτι της όλης διαδικασίας είναι η συμβουλευτική σε ατομικό αλλά και ομαδικό επίπεδο, πριν και μετά την εθελοντική εξέταση ανεξαρτήτως αποτελέσματος (pre and post counseling). Οι συμβουλευτικές υπηρεσίες αποσκοπούν στην ψυχολογική υποστήριξη, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για πλήθος θεμάτων όπως το κοινωνικό στίγμα, ο σεβασμός των σεξουαλικών δικαιωμάτων, οι ασφαλέστερες σεξουαλικές πρακτικές, οι μέθοδοι αντισύλληψης, η πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης, η αξία του τακτικού και επαναλαμβανόμενου ελέγχου κυρίως σε ευάλωτους πληθυσμούς, η προώθηση του εμβολιασμού σε άντρες και γυναίκες (Ηπατίτιδα Β, HPV), και η λήψη προφυλακτικής αγωγής πριν ή μετά την σεξουαλική έκθεση στον HIV (PEP & PrEP).
Πίνακας αναρτήσεων στο Κέντρο Σεξουαλικής Υγείας. [Πάνω δεξιά διακρίνονται η σημαία της trans (αριστερά) και LGBTQI+ κοινότητας (δεξιά), Φωτο: ygeiamou]
Δωρεάν, ανώνυμα χωρίς χρήση ΑΜΚΑ
«Ο πληθυσμός μας είναι όλος ο κόσμος, δεν κάνουμε διακρίσεις, είτε είσαι Έλληνας, είτε αλλοδαπός, είτε είσαι μεγάλος, είτε μικρός. Δεχόμαστε όλο τον κόσμο από παντού» επισημαίνει η κ. Μαντζαβίνου, διευκρινίζοντας πως μόνο κριτήριο είναι η ενηλικίωση.
Για τη χρήση των υπηρεσιών του Κέντρου δεν απαιτείται Αριθμός Μητρώου Κοινωνικής Ασφάλισης (ΑΜΚΑ). «Αυτό είναι το καινοτόμο στοιχείο εδώ: κάθε άνθρωπος έρχεται δωρεάν, ανώνυμα και εμπιστευτικά, χωρίς παραπεμπτικό, χωρίς ΑΜΚΑ. Το μόνο που χρειάζεται είναι να κλείσει ένα ραντεβού και να δώσει ένα ψευδώνυμο ή ένα όνομα κατά δήλωση για να κρατήσουμε το ραντεβού» εξηγεί η κ. Ματζαβίνου.
Δράσεις για ενημέρωση και εξοικείωση
«Σε κάποιες σημαντικές εκδηλώσεις, όπως η Παγκόσμια Ημέρα κατά του HIV, οι εβδομάδες εξέτασης, τα ορόσημα ας πούμε γύρω από τα ΣΜΝ, έχουμε δράσεις στην κοινότητα με Κινητές Μονάδες. Εκεί κάνουμε εξέταση μόνο για HIV, ηπατίτιδα Β και C και σύφιλη. Το πλαίσιο είναι το ίδιο· δεχόμαστε οποιονδήποτε, δεν δίνουν κανένα όνομα… Σε περίπτωση που βρεθεί θετικό αποτέλεσμα σε κάποια Κινητή Μονάδα, παραπέμπεται απευθείας στο Κέντρο -παρακάμπτουμε και τα ραντεβού σε τέτοια περίπτωση- και γίνεται η διαδικασία που πρέπει, ανάλογα με τη θετική διάγνωση» αναφέρει στο ygeiamou η κ. Ιγνατιάδη και εξηγεί περαιτέρω για τις δράσεις ευαισθητοποίησης του ΕΟΔΥ:
«Δεν κυνηγάμε μόνο τα θετικά αποτελέσματα, αλλά κυρίως να ενημερώσουμε. Πολύ σπάνια θα βρεθεί κάποιο θετικό αποτέλεσμα στις Κινητές Μονάδες και συνήθως είναι κάποιος που γνώριζε από πριν ότι είναι θετικός ή προέρχεται από την ομάδα των χρηστών. Ο στόχος των δράσεων έξω είναι η ευαισθητοποίηση και η εξοικείωση του κόσμου με τη διαδικασία, ώστε να γνωρίζουν ότι υπάρχει το Κέντρο Σεξουαλικής Υγείας» προσθέτει.
«Επειδή γίνεται συμβουλευτική πριν και μετά το τεστ, στα αρνητικά αποτελέσματα στις κινητές μονάδες δίνουμε βάση στη σωστή σεξουαλική συμπεριφορά, στην πρόληψη και στο να μάθουν για το Κέντρο. Έτσι, ένα νέο παιδί που περνούσε μια μέρα και έκανε ένα τεστ που βγήκε αρνητικό, αν έχει κάποια στιγμή μία επικίνδυνη συμπεριφορά, να θυμηθεί ότι είναι πολύ απλό να κλείσει ένα ραντεβού» συμπληρώνει η κ. Ιγνατιάδη και τονίζει «δίνουμε βάρος στα αρνητικά αποτελέσματα· μας ενδιαφέρει το πώς θα παραμείνει το άτομο αρνητικό».
Αν και η δράση του Κέντρου επικοινωνείται μέσα από τα media, «πολύ σπάνια θα έρθει κάποιος μόνο για να κάνει το τεστ στη μονάδα. Αφορά κυρίως την ενημέρωση και την εξοικείωση του κοινού με τις διαδικασίες που έχουμε». Πολύ συχνά, παρέες νέων θα φτάσουν στις Κινητές Μονάδες κάνοντας χιούμορ παρά λόγω επικίνδυνων συμπεριφορών, φεύγοντας εν τέλει με το κέρδος της πληροφόρησης. «Πάντως είναι πολύ καλύτερα τα πράγματα, έχει πολύ μεγαλύτερη εξοικείωση ο νεαρός πληθυσμός με τα θέματα σεξουαλικής υγείας» παρατηρεί η κ. Ιγνατιάδη.
Από την πλευρά της, η κ. Ματζαβίνου θα σχολιάσει την προσέλευση στο Κέντρο: «αυτό που μας έχει κάνει εντύπωση είναι πως, παρότι δεν έχουμε τεράστια προβολή, μας κλείνουν ραντεβού άνθρωποι από νησιά, από άλλους νομούς που έρχονται για δουλειές στην Αθήνα, φοιτητές του εξωτερικού που έρχονται Πάσχα, καλοκαίρι, Χριστούγεννα ή τον Σεπτέμβρη που θα φύγουν, τα κλείνουν online από το email που διαθέτουμε. Δηλαδή, παρατηρείται μεγάλη απήχηση στον κόσμο».
Περισσότερα από 3,5 χιλιάδες τεστ
«Υπάρχει μία αύξηση στα ΣΜΝ από το 2020 και μετά, ραγδαία θα λέγαμε. Μπορώ να πω ότι αυτή τη στιγμή, για το 2023, έχουμε κάνει πάνω από 3,5 χιλιάδες ανιχνευτικές και διαγνωστικές εξετάσεις για τα νοσήματα που σας προανέφερα. Να συμπληρώσω ότι κάθε εξέταση πλαισιώνεται οπωσδήποτε από συμβουλευτική πριν και μετά» δηλώνει η κ. Ματζαβίνου, τονίζοντας τη συνεχή προσφορά υπηρεσιών του Κέντρου ακόμα και «στα δύσκολα χρόνια της πανδημίας. Με μικρότερη προσέλευση, βέβαια, αλλά δεν κλείσαμε ποτέ. Ήμασταν πάντα εδώ».
Τα στοιχεία που επικαλείται για το περασμένο έτος, δείχνουν ότι χρήση των υπηρεσιών έκαναν κυρίως άνδρες, ηλικίας 20-35 ετών και κατά βάση Έλληνες. Το σύνολο σχεδόν των ατόμων προσήλθαν για πρώτο προληπτικό έλεγχο και ένα μικρό ποσοστό για επανέλεγχο. Τέλος, η πλειονότητα των ωφελούμενων ήταν ετεροφυλόφιλοι άνδρες και γυναίκες, εν αντιθέσει με τις προηγούμενες χρονιές οπότε η πλειοψηφία ήταν ομοφυλόφιλα άτομα.
Πού γίνονται οι δωρεάν έλεγχοι
Έως και την Παρασκευή 24 Μαΐου 2024, κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό του ΕΟΔΥ θα διενεργεί δωρεάν, ανώνυμο και εμπιστευτικό έλεγχο με τη μέθοδο της δοκιμασίας της ταχείας ανίχνευσης (rapid test):
- στο Μετρό Πανεπιστήμιο (μπροστά στην Ακαδημία Αθηνών) Κινητή Μονάδα ΕΟΔΥ, κατά τις ώρες 09:00-14:00, για HIV/AIDS, Ηπατίτιδα Β και C, Σύφιλη
- στην Πολυκλινική Αθηνών, Πειραιώς 3, Κέντρο Σεξουαλικής Υγείας ΕΟΔΥ, ΧΩΡΙΣ ΡΑΝΤΕΒΟΥ στις ώρες 09:00-14:00, για HIV/AIDS, Ηπατίτιδα Β και C, Σύφιλη, Χλαμύδια και Γονόρροια.
Μπορείτε να επικοινωνήσετε στο τηλ. 210.8813615 ή στο e-mail sexualhealth@eody.gov.gr
Ο ανιχνευτικός έλεγχος θα πλαισιώνεται από συμβουλευτική πριν και μετά από την εξέταση, ενώ όσα άτομα ανιχνευθούν αντιδρώντα στη ταχεία δοκιμασία (θετικό rapid test σε κάποιο ΣΜΝ), θα διασυνδεθούν με δομές υγείας.
«Σύμφωνα με τις συστάσεις του ECDC» αναφέρει ο ΕΟΔΥ, «προτείνεται η εφαρμογή του συνδυαστικού ελέγχου για HIV/Ηπατίτιδες/ΣΜΝ (Integrated testing), η οποία μπορεί να επιτευχθεί και μέσω της λειτουργίας των Κέντρων Σεξουαλικής Υγείας. Στόχος είναι να μη χαθούν ευκαιρίες για εξέταση, ώστε να αυξηθεί η έγκαιρη διάγνωση και να μειωθούν οι καθυστερήσεις που παρατηρούνται στην διασύνδεση με τη θεραπεία».
Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα: Τέσσερις συστάσεις από τον ΕΟΔΥ για τη μείωσή τους
