*Γράφουν οι Βασίλης Τσακίρογλου, Παναγιώτα Καρλατήρα και Θάνος Μακρογαμβράκης
Τι σημαίνει ακριβώς ο όρος «αιφνίδιος και ανεξήγητος θάνατος»; Και μάλιστα, όταν ο θάνατος με αυτά τα χαρακτηριστικά αφορά άτομα κάθε ηλικίας, από βρέφη μερικών μηνών έως ενήλικους κοντά στα 60 τους έτη; Επιπλέον, άραγε επιβεβαιώνεται στην πράξη και βάσει στατιστικών δεδομένων η αίσθηση ότι το τελευταίο διάστημα κλιμακώνεται μια ιδιότυπη επιδημία αιφνίδιων και ανεξήγητων θανάτων στην Ελλάδα;
Ο πρόεδρος της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρείας, Γρηγόρης Λέων, εξηγεί: «Κατ’ αρχάς, το εάν όντως σημειώνεται ή όχι έξαρση αιφνίδιων θανάτων στη χώρα μας το 2022 είναι κάτι που θα εξακριβωθεί μετά από περίπου δύο χρόνια. Τότε θα έχει ολοκληρωθεί η επεξεργασία των στατιστικών δεδομένων. Προσωπικά, πάντως και απ’ ό,τι είμαι σε θέση να παρατηρώ, δεν έχω την αίσθηση πως υπάρχει αξιοσημείωτη αύξηση των αιφνίδιων θανάτων. Ως προς το εάν είναι πράγματι ανεξήγητοι, πιστεύω ότι ούτε αυτό ισχύει – τουλάχιστον όχι για την πλειονότητα των περιπτώσεων.
Εν τέλει, η αιτία θανάτου αποκαλύπτεται. Βεβαίως, αναγνωρίζω ότι είναι κυρίαρχη η αίσθηση πως δεν μαθαίνουμε ποτέ τι οδήγησε ξαφνικά έναν συνάνθρωπό μας στον θάνατο, επειδή ακριβώς η διαδικασία που ακολουθείται είναι χρονοβόρος. Δυστυχώς στην Ελλάδα έχουμε μόνο τρία εξειδικευμένα εργαστήρια (Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ιωάννινα), τα οποία διενεργούν τις απαραίτητες εξετάσεις. Και αντιστοίχως, υπάρχουν ελάχιστοι επιστήμονες που μπορούν να τις εκτελέσουν. Για την ακρίβεια, αυτοί οι συνάδελφοι ιατροί μετρώνται στα δάχτυλα του ενός χεριού και κατ’ ανάγκην σε αυτούς ανατίθενται όλα τα περιστατικά. Μοιραία, λοιπόν, ο φόρτος που καλούνται να διαχειριστούν είναι πολύ μεγάλος και κατά συνέπεια σημειώνεται καθυστέρηση».
Ο κ. Λέων αναφέρεται στις τοξικολογικές και ιστολογικές εξετάσεις από τις οποίες οι οικείοι των νεκρών περιμένουν εναγωνίως, συνήθως επί έξι ή και περισσότερους μήνες, την απάντηση στη θεμελιώδη απορία γύρω από την ακριβή αιτία θανάτου. Επ’ αυτού ο ίδιος συμπληρώνει: «Οι τοξικολογικές, δηλαδή η διερεύνηση των ουσιών στον οργανισμό του νεκρού και ιδιαίτερα ενός βρέφους ή ενός παιδιού, σπανίως επαρκούν. Γι’ αυτό στρεφόμαστε στις ιστολογικές, οι οποίες γίνονται παράλληλα με τις τοξικολογικές. Η ανάλυση του κυτταρικού υλικού μπορεί να αποκαλύψει κρυφά χρόνια νοσήματα ή άλλες παθήσεις. Πολλές φορές, όμως, προχωρούμε περαιτέρω σε γενετικές αναλύσεις, για να διερευνήσουμε τυχόν κληρονομικά αίτια».
Ο μαύρος κατάλογος
Πριν από μόλις λίγες ημέρες, συγκεκριμένα την Τρίτη που μας πέρασε, βρέφος 35 ημερών απεβίωσε στο Νοσοκομείο Γρεβενών όπου είχε διακομιστεί εσπευσμένα πριν από 48 ώρες με υψηλό πυρετό. Παρά τις προσπάθειες των γιατρών, το βρέφος δεν παρέμεινε στη ζωή. Αιτία θανάτου, επί του παρόντος και μετά τη νεκροτομή, άγνωστη.
– Τον Μάιο στη Θεσσαλονίκη ένα κορίτσι 3 ετών και ένα αγόρι 7 ετών, με διαφορά μερικών 24ώρων, απεβίωσαν ξαφνικά. Νοσηλεύονταν σε δύο διαφορετικά νοσοκομεία, το Ιπποκράτειο και το «Παπαγεωργίου» αντιστοίχως. Τα αίτια των θανάτων τους απροσδιόριστα.
– Δύο νεαροί ποδοσφαιριστές, ο ένας 14χρονος στην Εύβοια και ο άλλος 29 ετών στη Λαμία, απεβίωσαν στο γήπεδο, στο διάστημα από την αρχή του Μαΐου έως το τέλος Ιουνίου. Για τον πρώτο δεν υπήρχε καμία υπόνοια για οποιαδήποτε παθογένεια και ούτε ανέκυψε οποιοδήποτε στοιχείο από τις αναλύσεις. Για τον δεύτερο, ως αιτία θανάτου προσδιορίστηκε η ανακοπή καρδιάς, χωρίς όμως αυτή να δικαιολογείται από προϋπάρχουσα, διεγνωσμένη έστω, πάθηση.
– Στις 2 Ιουνίου πέθανε στον ύπνο της μια 12χρονη μέσα στο σπίτι της, στη συνοικία Χαριλάου της Θεσσαλονίκης. Ηταν καθ’ όλα υγιής και ως αθλήτρια του τάε-κβον-ντο σε ιδανική φυσική κατάσταση. Η αιτία θανάτου της άγνωστη.
– Το απόγευμα της Τρίτης 14 Ιουλίου βρέθηκε νεκρή στο γήπεδο της Πανεπιστημιούπολης Κομοτηνής, κατά τη διάρκεια ατομικής προπόνησης, μια 22χρονη φοιτήτρια στο τοπικό ΤΕΦΑΑ. Αιτία θανάτου απροσδιόριστη.
– Στις 26 Ιουλίου και ενώ βρισκόταν στη Σίφνο για διακοπές μαζί με φίλους του ένας 23χρονος φοιτητής του Μετσόβιου Πολυτεχνίου από τη Λαμία απεβίωσε αιφνιδίως. Επίσης, από άγνωστη αιτία.
– Εν ώρα άσκησης του καθήκοντός της στα νότια προάστια της Αθήνας, τα ξημερώματα της 19ης Ιουλίου κατέρρευσε και εν τέλει απεβίωσε μια 26χρονη αστυνομικός από τη Ναύπακτο. Ο θάνατός της θεωρείται μέχρι στιγμής ανεξήγητος. Το ίδιο και για έναν 16χρονο στη Ρόδο, μια 27χρονη στη Λάρισα, έναν 31χρονο στο Θέρμο, μια 33χρονη στην Καρδίτσα, μεταξύ πολλών άλλων.
Κάθε περίπτωση και μία ξεχωριστή τραγωδία, κάθε περιστατικό και μία επιπλέον αφορμή προβληματισμού και ανησυχίας. Το «Πρώτο ΘΕΜΑ», με κάθε σεβασμό στην οδύνη και το πένθος, επικοινώνησε με τις περισσότερες από τις οικογένειες οι οποίες από την αρχή του 2022 έως σήμερα έχασαν κάποιο μέλος τους αιφνιδίως και ανεξήγητα. Και πάλι όμως από όσους θέλησαν να μοιραστούν τις σκέψεις τους δημοσίως δεν διακρίνεται κάποιο ενιαίο, κοινό νήμα.
Οι ερωτήσεις που τίθενται σε όλους είναι οι σχεδόν αυτονόητες: τα θύματα είχαν οποιοδήποτε ιστορικό παθολογίας; Τι έδειξαν οι αναλύσεις μετά τον θάνατό τους; Είχαν εμβολιαστεί ή/και νοσήσει με COVID-19; Προτίθεται η εκάστοτε οικογένεια να εξαντλήσει κάθε διαθέσιμο μέσο έως ότου προσδιοριστούν πλήρως τα αίτια θανάτου, καταλογιστούν τυχόν ευθύνες τρίτων κ.λπ.; Ακολούθως παρατίθενται εν περιλήψει οι απαντήσεις που συνέλεξε το «ΘΕΜΑ» μετά την απευθείας επαφή με ορισμένους από τους στενούς συγγενείς παιδιών και ενηλίκων που απεβίωσαν υπό τις συνθήκες που αναφέρθηκαν προηγουμένως.
Η 3χρονη Κατερίνα από τη Θεσσαλονίκη πέθανε τον περασμένο Μάιο. Προηγουμένως νοσηλευόταν για πάνω από 10 ημέρες στο Νοσοκομείο «Παπαγεωργίου», όπου εισήχθη τη Μεγάλη Τρίτη με πυρετό, πρήξιμο στον αστράγαλο και ελαφρύ πόνο στο χέρι. Οι γιατροί, αν και προχώρησαν στις απαραίτητες εξετάσεις, δεν εντόπισαν καμία συγκεκριμένη παθολογική κατάσταση. Αλλά η υγεία της Κατερίνας επιδεινωνόταν ραγδαία. Μεταφέρθηκε στην παιδιατρική μονάδα του νοσοκομείου και 10 ημέρες αργότερα υποβλήθηκε σε αξονική τομογραφία.
Στις αρχές Μαρτίου είχε νοσήσει με κορωνοϊό, χωρίς όμως να παρουσιάσει κάποια από τα συνήθη συμπτώματα. Στο «Παπαγεωργίου», μεταξύ άλλων, οι γιατροί τής χορηγούσαν και αγωγή για τη νόσο Kawasaki. Ακολούθησε η διασωλήνωση και μεταφορά της στο «Ιπποκράτειο», όπου μέσα σε μόλις δύο ώρες κατέληξε από πνευμονικό και εγκεφαλικό οίδημα.
Οι γονείς της Κατερίνας, Νίκος Καραμπούλης και Πρεσβεία Παγώνη, από την πρώτη στιγμή δίνουν αγώνα προκειμένου να μάθουν την αιτία θανάτου. Οπως αναφέρει στο «ΘΕΜΑ» η κυρία Παγώνη, «τρεις μήνες μετά το μοιραίο, δεν υπάρχει καμία εξέλιξη, δεν γνωρίζουμε τίποτα. Περιμένουμε ακόμα τις απαντήσεις από τις ιστολογικές εξετάσεις, ώστε να τις αξιολογήσει η ιατροδικαστής του πανεπιστημίου, η οποία και θα καταλήξει στο πόρισμα. Μαύρο φως για εμάς, διότι κανένας δεν ενδιαφέρεται να μας δώσει την παραμικρή απάντηση. Ούτε το Νοσοκομείο “Παπαγεωργίου” ούτε κανένας άλλος που πήρε στη συνέχεια τα δείγματα του παιδιού. Εστω να μας πουν πως έκαναν τα πάντα για να τη σώσουν».
Οι γονείς, σε μια προσπάθεια, όπως λένε οι ίδιοι, να δικαιώσουν τη μνήμη της τόσο πρόωρα χαμένης κόρης τους και δηλώνοντας διατεθειμένοι να φτάσουν ως το τέρμα, ανέθεσαν την υπόθεση στον ποινικολόγο Νίκο Διαλυνά και την ιατροδικαστή Κατερίνα Αποστολίδου ως τεχνική σύμβουλο.
Νεκρή στο κρεβάτι της
Για τον ξαφνικό θάνατο της 12χρονης Δήμητρας Μηλαράκη, επίσης από τη Θεσσαλονίκη, μιλά στο «ΘΕΜΑ» ο πατέρας της: «Τη βρήκε η μητέρα της, χωρίς σφυγμό και μελανιασμένη στο κρεβάτι της, όταν γύρω στις 7.30 το πρωί πήγε να ξυπνήσει τα δυο της παιδιά για το σχολείο. Η Δήμητρα δεν είχε παραπονεθεί ούτε μια στιγμή για το παραμικρό πρόβλημα υγείας, ενώ πρόσφατα είχε ολοκληρώσει σειρά εξετάσεων που έκανε σχεδόν κάθε χρόνο. Το μόνο που ξέρουμε από τον ιατροδικαστή και αναφέρεται στη ληξιαρχική πράξη θανάτου είναι πως ο θάνατος αποδίδεται σε ανακοπή καρδιάς.
Το παιδί “έφυγε” καθώς κοιμόταν στο σπίτι. Δύο ιατροδικαστές μάς διαβεβαίωσαν πως δεν τίθεται θέμα να “έφυγε” από το εμβόλιο, καθώς η Δήμητρα είχε κάνει και τις δύο δόσεις. Απλά, σταμάτησε η καρδιά της. Δεν είχε περάσει κορωνοϊό, ούτε είχε κάποιο άλλο πρόβλημα, ήταν υγιέστατη. Ακόμα και γενετικά, που ψάξαμε εάν υπήρχε κάποιο πρόβλημα που ίσως δεν γνωρίζαμε, μας διευκρίνισαν ότι δεν βρέθηκε κάτι».
Η Γεωργία Σολανάκη ήταν η 22χρονη φοιτήτρια που βρέθηκε νεκρή στο στάδιο της Κομοτηνής. Ηταν τριτοετής φοιτήτρια στο ΤΕΦΑΑ και ως αθλήτρια στίβου είχε ταξιδέψει πριν από λίγες ημέρες στη γενέτειρά της, την Κρήτη, για να λάβει μέρος στα αγωνίσματα δρόμου των 100 μ. και 200 μ., καθώς και στη σκυταλοδρομία 4×100 μ. Σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις, ο αιφνίδιος θάνατός της οφείλεται σε ανακοπή καρδιάς, αγνώστου αιτιολογίας. Συγγενικό πρόσωπο της 22χρονης ανέφερε σχετικά: «Το κορίτσι μας “έφυγε” από ανακοπή καρδιάς. Ηταν αθλήτρια, έκανε συχνά εξετάσεις και δεν είχε προκύψει το παραμικρό. Κάποιοι λένε πως “έφυγε” από επιπλοκές του εμβολίου, αλλά εγώ ξέρω καλά πως ήταν ανεμβολίαστη, διότι ήταν αντίθετη σε όλα αυτά».
Η Δέσποινα Παππά, 33 ετών, από την Καρδιτσομαγούλα Καρδίτσας, ήταν νοσηλεύτρια. Πέθανε εντελώς ξαφνικά στις 7 Ιανουαρίου. Ο αδελφός της εκλιπούσας, Γιώργος Παππάς, αναφέρει στο «ΘΕΜΑ»: «Η αδελφή μου πέθανε από ανακοπή καρδιάς στο σπίτι και μάλιστα την ώρα που μιλούσε μαζί μου στο τηλέφωνο. Ειδοποίησα αμέσως τη μητέρα μου. Εκείνη πήγε αμέσως στο σπίτι της Δέσποινας και τη βρήκε νεκρή. Είχε ένα θέμα με την πίεση, αλλά επειδή ήταν η ίδια νοσηλεύτρια, το παρακολουθούσε συστηματικά. Τα εμβόλια για τον κορωνοϊό μαζί πηγαίναμε και τα κάναμε. Μάλιστα, είχαμε προγραμματίσει να κάνουμε μαζί την τρίτη δόση τον Φεβρουάριο. Δεν είχε περάσει κορωνοϊό και πρόσεχε πολύ, όπως όλοι μας. Μας είπαν πως η καρδιά της ήταν ελάχιστα μεγαλύτερη, εκ γενετής. Τώρα τι ρόλο έπαιξε αυτό ή τα εμβόλια για τον COVID-19, κανείς μας δεν ξέρει. Εμείς απλώς ακόμη πενθούμε για τον χαμό της».
Ο 23χρονος φοιτητής του Μετσοβίου Θανάσης Ζέρβας απεβίωσε ξαφνικά στη Σίφνο πριν από λίγες ημέρες. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των φίλων του, ο ίδιος ανέφερε έντονη αδιαθεσία και τάση προς έμετο. Κατόπιν, μέσα σε λίγα λεπτά ο 23χρονος κατέρρευσε και έχασε τις αισθήσεις του. Τον μετέφεραν στο Κέντρο Υγείας Σίφνου, όπου οι γιατροί προχώρησαν σε Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ), αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Σε τεστ COVID-19 στο οποίο υποβλήθηκε η σορός του αποδείχθηκε πως ήταν θετικός στον κορωνοϊό.
Η ιατροδικαστική εξέταση που έγινε στον φοιτητή από τον επικεφαλής της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Πειραιά, Ηλία Μπογιόκα, έδειξε πως ο Θανάσης Ζέρβας υπέστη επεισόδιο καρδιοαναπνευστικής ανεπάρκειας, ισχαιμία μυοκαρδίου και πνευμονικό οίδημα. Σε ό,τι αφορά τη συσχέτιση του αιφνίδιου θανάτου με τον COVID-19, ο κ. Παναγιώτης Ιακωβίδης, καρδιολόγος και οικογενειακός φίλος του άτυχου φοιτητή, εξήγησε: «Η πρώτη εικόνα βάσει των ευρημάτων είναι ότι έχουμε ισχαιμική απάντηση του οργανισμού ή αλλιώς ισχαιμικό πρόβλημα στην καρδιά. Συνήθως, όμως, ο κορωνοϊός δεν προκαλεί ισχαιμική απάντηση.
Προξενεί μυοκαρδιακή ή περικαρδιακή βλάβη, φλεγμονώδους τύπου, δηλαδή φλεγμονή του μυοκαρδίου και του περικαρδίου. Βεβαίως, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε εντελώς την εκδοχή των παρενεργειών από τον κορωνοϊό, διότι έχουν αναφερθεί περιπτώσεις στις οποίες ο COVID-19 προκαλεί ισχαιμία του μυοκαρδίου. Ομως, η συνήθης απάντηση του οργανισμού είναι φλεγμονώδους τύπου και όχι ισχαιμικού, δηλαδή δεν είναι ένα έλλειμμα αιμάτωσης των ζωτικών οργάνων».
Καρδιά, ο βασικός ύποπτος
Κατά την άποψη του επεμβατικού καρδιολόγου Σπύρου Παπαϊωάννου, διευθυντή στη Β’ Καρδιολογική Κλινική του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών, «τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν 1-3 περιστατικά αιφνίδιου θανάτου ανά 100.000 άτομα ετησίως στην Ελλάδα και από την κλινική δραστηριότητα στα νοσοκομεία μπορούμε να μιλήσουμε για σαφή αυξητική τάση. Φαίνεται ότι υπάρχει αύξηση των αιφνίδιων θανάτων στη χώρα μας, παράλληλα όμως είναι γεγονός ότι δίνεται μεγάλη βαρύτητα στους θανάτους λόγω του έντονου στρες, το οποίο μας συνοδεύει κατά την περίοδο της πανδημίας.
Μια πρώτη εξήγηση για την αύξηση των θανάτων μπορεί να είναι, π.χ., και η ενασχόληση περισσότερων ατόμων με αθλητικές δραστηριότητες σήμερα σε σύγκριση με το παρελθόν. Μάλιστα, έχει παρατηρηθεί ότι αυτή η ενασχόληση μπορεί να λαμβάνει και ακραία μορφή σε κάποιες περιπτώσεις».
Προχωρώντας σε μια πρώτη απόπειρα ανάλυσης, ο κ. Παπαϊωάννου επισημαίνει: «Το μεγαλύτερο ποσοστό των αιφνίδιων θανάτων οφείλεται σε καρδιακά αίτια. Ειδικότερα, στα άτομα ηλικίας άνω των 35 χρόνων η πρώτη αιτία θανάτου είναι η στεφανιαία νόσος.
Στους κάτω των 35 χρόνων, η κυριότερη αιτία αιφνίδιου θανάτου είναι τα αρρυθμιολογικά προβλήματα, σε ποσοστό 35%. Ακολουθούν, με μερίδιο 10%, τα συγγενή καρδιακά νοσήματα, όπως η ανώμαλη έκφυση στεφανιαίων αρτηριών. Επίσης, για τους αιφνίδιους θανάτους μπορεί να ευθύνονται γενετικά νοσήματα, όπως η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια ή η διατατική μυοκαρδιοπάθεια. Τέλος, μοιραία και αιφνίδια κατάληξη μπορούν να έχουν οι μυοκαρδίτιδες, η βασική αιτία των οποίων είναι η προσβολή του οργανισμού από κάποιον ιό. Στην ιατρική, ωστόσο, δεν υπάρχει απόλυτο, όπως δεν υπάρχει και στη ζωή.
Γι’ αυτό, άλλωστε, παρά τον ευρύ κλινικό ή εργαστηριακό έλεγχο, υπάρχουν και οι περιπτώσεις αιφνίδιου θανάτου που παραμένουν ανεξιχνίαστες, αδιευκρίνιστες, τις οποίες ούτε ο νεκροτομικός έλεγχος μπορεί να φωτίσει. Αυτό είναι μια πρόκληση για την επιστημονική κοινότητα, το να μηδενίσει δηλαδή τις άγνωστες και αδιευκρίνιστες αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν αιφνίδιους θανάτους».
Από μια πρόχειρη παρατήρηση των στατιστικών στοιχείων γύρω από τους θανάτους ανά ηλικιακή κατηγορία (Πίνακας 1), όπως αυτά δημοσιεύονται από την ΕΛΣΤΑΤ και αφορούν τις πρώτες 17 εβδομάδες του 2022 (από τις 3 Ιανουαρίου έως την 1η Μαΐου), δύσκολα μπορεί να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα. Επιχειρώντας μια σύγκριση με τα δεδομένα από την ίδια περίοδο του 2021, παρατηρείται σημαντική μείωση των θανάτων σε βρέφη και παιδιά από 0 έως 4 ετών (-34%). Αύξηση 20%-30% εμφανίζεται στις κατηγορίες 5-9, 10-14 και 15-19 ετών. Στην τελευταία, μάλιστα, η άνοδος των θανάτων αγγίζει το 42,4%.
Ωστόσο, ως προς την ορθή ερμηνεία της στατιστικής εικόνας, θα πρέπει να υπογραμμιστούν δύο σημαντικοί παράγοντες: α) Σε απόλυτους αριθμούς οι μεταβολές είναι πολύ μικρές, της τάξης των 2-3 ατόμων ανά κατηγορία. β) Η ΕΛΣΤΑΤ καταγράφει τους θανάτους γενικώς, χωρίς να διευκρινίζει αν ήταν αιφνίδιοι, αν παραμένουν ανεξήγητοι κ.λπ. Συνεπώς, τα μέχρι στιγμής διαθέσιμα στατιστικά δεδομένα μόνο ως ενδεικτικά των ευρύτερων τάσεων που επικρατούν στον ελληνικό πληθυσμό μπορούν να εκληφθούν.
Γιατί πεθαίνουν παιδιά και βρέφη
Ειδικά για το φαινόμενο των αιφνίδιων παιδικών και νεανικών θανάτων, ο κ. Kώστας Νταλούκας, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων, αναφέρει: «Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, οι θάνατοι βρεφών, παιδιών και εφήβων δεν παρουσιάζουν σημαντικά στατιστική διαφορά στο διάστημα από το 2019 έως σήμερα. Εκ πρώτης όψεως δεν φαίνεται ότι η πανδημία κορωνοϊού είχε αντίκτυπο στους θανάτους στον παιδικό πληθυσμό. Ωστόσο, καταγράφεται αυξημένη επαγρύπνηση όλων αναφορικά με τις απώλειες ανηλίκων. Υπό κανονικές, προ πανδημίας συνθήκες, πιθανόν να μην έρχονταν στο προσκήνιο οι θάνατοι αυτοί. Να περιορίζονταν σε τοπικό επίπεδο, όπως συνέβαινε. Ομως τώρα φαίνεται ότι η ανησυχία είναι αυξημένη, άρα και η απήχηση που έχουν τέτοια μεμονωμένα συμβάντα. Αυτό που είναι σαφές, όμως, για τους θανάτους ανηλίκων είναι ότι καταγράφονται έως και τριπλάσιοι ανά έτος στην ηλικιακή ομάδα 0-4 χρόνων σε σύγκριση με τους αντίστοιχους στις άλλες ηλικιακές ομάδες ανηλίκων. Ο μεγάλος αριθμός θανάτων σε νεογνά, βρέφη και παιδιά έως 4 χρόνων μάς δείχνει τα κενά που πρέπει να καλυφθούν επειγόντως. Οτι δηλαδή δεν υπάρχουν συστήματα επιτήρησης λοιμωδών ή άλλων νοσημάτων, ατυχημάτων κ.λπ., με αποτέλεσμα, στην πράξη, να μην έχουμε ως επιστήμονες και ως πολιτεία ακριβή εικόνα γι’ αυτούς τους θανάτους. Γιατί καταλήγουν αυτά τα παιδιά; Χρειαζόμαστε καταγραφή, πληροφόρηση, ανάλυση, διερεύνηση ώστε να μπορέσουμε να δούμε πώς θα αποτραπούν αυτοί οι θάνατοι».
Στην ιατρική βιβλιογραφία αναφέρεται μια δέσμη συνδρόμων με κοινούς άξονες τόσο το αιφνίδιο όσο και το ανεξήγητο του θανάτου, όπως το Σύνδρομο Αιφνίδιου Θανάτου Βρεφών ή «θάνατος της κούνιας», το οποίο συνιστά την πιο συνηθισμένη αιτία θανάτου στο ηλικιακό διάστημα μεταξύ 1 μηνός και 1 έτους. Βάσει στατιστικών δεδομένων, στις ΗΠΑ κάθε χρόνο χάνονται περίπου 3.500 βρέφη από το συγκεκριμένο σύνδρομο.
Στην Αυστραλία 400 άτομα ηλικίας κάτω των 40 ετών, υγιή κατά τα φαινόμενα, πεθαίνουν ξαφνικά.
Οι νεκροψίες δεν αποδίδουν κανένα χρήσιμο αποτέλεσμα, οπότε τα περιστατικά καταχωρούνται ως κρούσματα Συνδρόμου Αιφνίδιου Καρδιακού ή Αρρυθμικού Θανάτου Ενηλίκων. Ενδεικτικά, το Βρετανικό Καρδιολογικό Ιδρυμα εκτιμά ότι 500 άνθρωποι ετησίως χάνουν τη ζωή τους στη χώρα εξαιτίας του συγκεκριμένου συνδρόμου. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το πρώτο σύμπτωμα είναι και το τελευταίο, δηλαδή η ανακοπή. Παλαιότερες διεθνείς μελέτες δείχνουν ότι, αφού συμβεί ο αιφνίδιος θάνατος, οι εξετάσεις στις οποίες υποβάλλονται οι στενοί συγγενείς του θανόντος, αποκαλύπτουν κληρονομικά καρδιακά προβλήματα σε ποσοστό που αγγίζει το 20%.
Οπως γράφει χαρακτηριστικά σε σχετικό άρθρο του ο συντονιστής Τομέα Καρδιάς του Ομίλου «Υγεία», καθηγητής Καρδιολογίας Παναγιώτης Βάρδας, «σε ποσοστό γύρω στο 80% ο αιφνίδιος θάνατος οφείλεται σε σοβαρότατες επιμένουσες αρρυθμίες της καρδιάς, όπως ο κοιλιακός πτερυγισμός και η κοιλιακή μαρμαρυγή».
Καρδιακά νοσήματα και κορωνοϊός
Προσεγγίζοντας τη σχέση των ιογενών λοιμώξεων με τις καρδιοπάθειες, ο επεμβατικός καρδιολόγος Σπύρος Παπαϊωάννου σημειώνει: «Η πανδημία έχει αλλάξει το πεδίο των καρδιακών συμβάντων. Ολες οι έρευνες και οι ανασκοπήσεις καταλήγουν ότι παρατηρείται αύξησή τους στον πληθυσμό εκείνων που έχουν νοσήσει. Μετά τον πρώτο χρόνο της νόσησης, έχουν αυξηθεί οι μυοκαρδίτιδες, οι θρομβώσεις και οι πνευμονικές εμβολές, τα εμφράγματα και οι καρδιακές ανεπάρκειες. Ιδίως, δε, για τη μυοκαρδίτιδα πρέπει να αναφερθεί ότι εκδηλώνεται με κεραυνοβόλο μορφή και ραγδαία εξέλιξη. Διότι, μετά την προσβολή του οργανισμού από κάποιον ιό (όχι αποκλειστικά από τον κορωνοϊό), αυξάνονται δραματικά τα καρδιακά ένζυμα, κάτι που μπορεί να πυροδοτήσει κακοήθεις αρρυθμίες, οι οποίες με τη σειρά τους ενδέχεται να οδηγήσουν ακόμη και στον θάνατο. Συχνά ο ιός που προκαλεί τη μυοκαρδίτιδα έχει τέτοια επιθετική συμπεριφορά ώστε οι γιατροί δεν μπορούν να σταματήσουν την εξέλιξή του».
Στο κρίσιμο ερώτημα γύρω από το αν και πώς η πανδημία του COVID-19 σχετίζεται με το κύμα των αιφνίδιων και ανεξήγητων θανάτων επιχειρεί να απαντήσει από τη δική του σκοπιά ο δρ Δημήτρης Μπατάκης, οικονομολόγος Υγείας και διδάκτωρ στο Πολυτεχνείο Κρήτης: «Σχετικά με τους ξαφνικούς θανάτους, πολλοί άνθρωποι πιστεύουν πως αυτοί οφείλονται στα εμβόλια κατά του κορωνοϊού, αφού είναι γνωστό ότι έχει υπάρξει μεγάλη αμφισβήτηση γι’ αυτά. Ωστόσο, ειδικά σε ό,τι αφορά τους νέους, τα στοιχεία δεν δείχνουν κάτι τέτοιο, εφόσον οι θάνατοι εκτός κορωνοϊού ήταν περισσότεροι το 2020, πριν από την κυκλοφορία των εμβολίων, σε σύγκριση με το 2021 και το 2022. Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι, αν οι ξαφνικοί θάνατοι οφείλονταν στα εμβόλια, τότε θα έπρεπε οι θάνατοι από άλλες αιτίες να ήταν περισσότεροι σήμερα, παρά τότε που δεν υπήρχαν ακόμη τα εμβόλια».
Ακόμη πιο συγκεκριμένα και παραθέτοντας τα σχετικά στατιστικά δεδομένα (Πίνακας 2), ο δρ Μπατάκης παρατηρεί: «Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι θάνατοι στην Ελλάδα αυξήθηκαν την περίοδο της πανδημίας. Κάτι τέτοιο όμως δεν φαίνεται να ισχύει και για τη θνησιμότητα στους νέους (έως 39 ετών). Οι θάνατοι νέων που οφείλονταν στον κορωνοϊό αυξήθηκαν στο ίδιο επίπεδο τις πρώτες 22 εβδομάδες των 2021 και 2022 σε σχέση με το ίδιο διάστημα του πρώτου έτους της πανδημίας. Αντιθέτως, οι θάνατοι από άλλες αιτίες μειώθηκαν συγκριτικά με το 2020. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι οι συνολικοί θάνατοι του 2019 (21 εβδομάδες), του τελευταίου έτους πριν από την πανδημία, ήταν περισσότεροι από τις επόμενες χρονιές».
Τέλος, ο δρ Μπατάκης αναφέρει ότι «σύμφωνα με την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία, οι ξαφνικοί θάνατοι οφείλονται σε καρδιακές παθήσεις. Ταυτόχρονα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας διαπιστώνει ότι τα περιστατικά -θανατηφόρα και μη- καρδιαγγειακών παθήσεων αυξάνονται διαρκώς τις τελευταίες δεκαετίες, αποτελώντας την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά σοβαρό πρόβλημα, αφορά τόσο την ελληνική κοινωνία όσο και ολόκληρο τον κόσμο και κατέστη κατεξοχήν έκδηλο εξαιτίας της πανδημίας».
Διαβάστε ακόμη:
Δεκάδες χιλιάδες τουρίστες εγκλωβισμένοι λόγω κορωνοϊού στην «Κινεζική Χαβάη»
ΗΠΑ: Αρνητικός στην Covid-19 ο Τζο Μπάιντεν
Λάρισα: Σε θάλαμο αρνητικής πίεσης 40χρονος με ευλογιά των πιθήκων
