Κόπωση, αδυναμία, δύσπνοια, και δυσκολία συγκέντρωσης είναι κάποιες από τις επιπτώσεις του χαμηλού αιματοκρίτη, μια κατάσταση δυσάρεστη που έγινε καθημερινότητα για κάποιους ασθενείς όταν ο νέος κορωνοϊός συστηνόταν στην ανθρωπότητα, τα μέτρα προστασίας ερήμωναν τους δρόμους και η δημόσια υγεία προειδοποιούσε για μια άγνωστη απειλή. Πάνε δύο χρόνια και τρεις μήνες περίπου από το πρώτο lockdown που επιβλήθηκε στη χώρα και είναι δύο εβδομάδες μόλις που πετάξαμε τις μάσκες, χαιρετίζοντας μαζί με τον Ιούνιο την επιστροφή στην πλήρη σχεδόν κανονικότητα.

Κάθε χρόνο, η 14η Ιουνίου αφιερώνεται διεθνώς στον Εθελοντή Αιμοδότη εις ένδειξη ευγνωμοσύνης και τιμής προς όλους τους ανώνυμους εθελοντές για την προσφορά ζωής. Γίνεται δε η αφορμή για μια σημαντική υπενθύμιση: η κανονικότητα για κάποιους δεν εξασφαλίζεται απλώς με την άρση των περιοριστικών μέτρων παρά απαιτεί ακόμα ένα τσίμπημα, 20 περίπου λεπτά της ώρας και λίγο από το αίμα όσων μπορούν να συνεισφέρουν. Διαφορετικά η κανονικότητα που επιστρέφει είναι δύο ταχυτήτων…

Η επόμενη «ίδια» ημέρα

Την περίοδο της πανδημίας, η παγκόσμια αιμοδοτική δραστηριότητα μειώθηκε κατά 17% και κατά 18-18,5% ήταν η αντίστοιχη μείωση στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον Πρόεδρο του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας (Ε.ΚΕ.Α), κ. Παναγιώτη Κατσίβελα, ο οποίος αναλύει τα ως άνω δεδομένα, το πλήγμα στην αιμοδοσία γινόταν εντονότερο με κάθε νέο επιδημικό κύμα και τα αποθέματα αίματος κατέρρεαν 20 ημέρες μετά από την εξαγγελία ενός νέου περιοριστικού μέτρου. «Υπήρχαν ημέρες που ήταν πάρα πολύ δύσκολες, στιγμές που κλαίγαμε. Αλλά όταν έβλεπες ότι μετά από 10 ή 20 μέρες [η αιμοδοσία] θα “έπαιρνε μπροστά”, αναθάρρευες. Το κλάμα γινόταν χαμόγελο τις επόμενες ημέρες», ανακαλεί.

Η είσοδος στην εποχή της COVID-19 αποτέλεσε δοκιμασία για όσους ζουν χάρη στη μετάγγιση αίματος και πρόκληση για την πολιτεία που έπρεπε να διαχειριστεί μια κατάσταση πρωτόγνωρη και αιφνίδια. Τόσο αιφνίδια που η επιτατική ανάγκη διατήρησης της αιμοδοσίας υπό οποιαδήποτε συνθήκη δεν κοινοποιήθηκε εγκαίρως, ούτε και συμπεριλήφθηκε με δικό της ξεχωριστό κωδικό στις επιτρεπτές μετακινήσεις εν μέσω lockdown.

Ο φόβος του νέου ιού και η άγνοια για όσα τον αφορούν «φρέναρε» την αιμοδοσία. Σήμερα, εντούτοις, ο φόβος έχει σχεδόν εξανεμιστεί και γνωρίζουμε ότι η νόσηση με COVID-19 και ο εμβολιασμός δεν εμποδίζουν τη δυνατότητα δωρεάς αίματος παρά τη μεταθέτουν μερικές ημέρες μετά την ανάρρωση και τη χορήγηση του εμβολίου κατ΄αντιστοιχία. Σύμφωνα με τον κ. Κατσίβελα, η αιμοδοσία έχει πλέον επανέλθει στο προ επιδημίας στάδιο, στις προϋπάρχουσες παθογένειες και στις συνήθεις ελλείψεις αίματος που, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, θα καλυφθούν. Η έλλειψη που δεν καλύπτεται ακόμα είναι αυτή της αιμοδοτικής συνείδησης αφού, αν κάτι φαίνεται να διαφεύγει, είναι ότι η αιμοδοσία μία φορά δεν αρκεί.

Δώδεκα ζωές τον χρόνο

Ένας άνδρας μπορεί να προσφέρει αίμα ανά τρεις μήνες, ήτοι τέσσερις φορές τον χρόνο. Μία γυναίκα τρεις φορές ετησίως. Εφόσον μια αιμοδοσία μπορεί να σώσει τρεις ζωές, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τότε δώδεκα και εννέα άνθρωποι μέσα στον χρόνο θα διατηρήσουν το δικαίωμα στη ζωή χάρη σε έναν εθελοντή και μια εθελόντρια. Η προσφορά της αιμοδοσίας δεν απαιτεί μαθηματικές γνώσεις. Χρειάζεται μόνο προθυμία αλλά και συστηματικότητα και σταθερότητα.

Σε κάθε έκκληση του Ε.ΚΕ.Α η ανταπόκριση είναι μαζική. Οι πολίτες το απέδειξαν τις ημέρες της πανδημίας, με τις γυναίκες αιμοδότριες να συμμετέχουν δυναμικά και να ανατρέπουν τη συνήθη αριθμητική υπεροχή των ανδρών. Υπάρχει ένα πρόβλημα ωστόσο με την αιμοδοσία έκτακτης ανάγκης∙ μέρος της ποσότητας που συγκεντρώνεται δεν θα αξιοποιηθεί. Το αίμα και τα παράγωγά του (ερυθρά αιμοσφαίρια, αιμοπετάλια, πλάσμα) έχουν ημερομηνία λήξης. Όπως σημειώνει ο κ. Κατσίβελας, χωρίς συντήρηση της αιμοδοσίας με καινούργια ροή αίματος, το έλλειμμα, μεγαλύτερο ή μικρότερο, θα είναι αναπόφευκτο.

Το εγχώριο κίνημα αιμοδοσίας αποτελείται κατά 56% από αιμοδότες που δίνουν αίμα συνειδητά και τακτικά, 35% από συγγενείς αιμοδότες, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό προέρχεται από τον στρατό και περί τις 20.000 μονάδες ειδικά ελεγχθέντος αίματος από την Ελβετία. Σύμφωνα με το μητρώο εθελοντών, στην Ελλάδα είναι εγγεγραμμένοι 250.000 περίπου αιμοδότες. «Αν καταφέρουμε να τους κάνουμε 300.000 και τους πείσουμε να δίνουν αίμα δύο φορές το χρόνο, θα έχουμε καλύψει την ετήσια ανάγκη της χώρας για 600.000 μονάδες», αναφέρει ο πρόεδρος του Ε.ΚΕ.Α..

Ίσως έφτασε η στιγμή να ξεπεραστεί ένα ελληνικό παράδοξο: ενώ η χώρα κατατάσσεται μεταξύ των κορυφαίων παγκοσμίως σε συλλογή αίματος ανά μονάδα πληθυσμού, η συμμετοχή στην αιμοδοσία δεν χαρακτηρίζεται από συνέπεια και διάρκεια αλλά από «αιμοδότες της μιας φοράς».

 Περισσότερες «φωνές» για την αιμοδοσία

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν αποτελέσει σταθερά τον κύριο διαμεσολαβητή του μηνύματος της αιμοδοσίας. Ραδιόφωνο, τηλεόραση, διαδίκτυο και έντυπα θα επικοινωνήσουν την πρόσκληση για δωρεά ζωής και θα φτάσουν το μήνυμα σε κάθε αποδέκτη, ακόμα και σε μια χαοτική και πολυπληθή πρωτεύουσα όπως η Αθήνα όπου το μήνυμα δεν διαχέεται εύκολα όπως στις μικρές κοινωνίες.

«Θέλουμε ολοένα περισσότερα φρέσκα πρόσωπα να μιλούν για την αιμοδοσία» αναφέρει ο κ. Κατσίβελας και επί τούτω οι αρμόδιοι του Ε.ΚΕ.Α. δεν επαναπαύονται. Εφόσον η αιμοδοσία έχει ανάγκη από νέο αίμα και δη από νέους ανθρώπους, θα μιλήσει στη «γλώσσα» τους, θα μπει στη λογική τους και θα ενισχύσει την εκστρατεία ευαισθητοποίησης με προσωπικότητες από τον χώρο των ΜΜΕ, της τηλεόρασης, του αθλητισμού κ.α., ιδιαιτέρως προσφιλείς στα επίμαχα κοινά.

Ήδη αξιοποιούνται και πρόσωπα που χαίρουν ευρείας αποδοχής στα social media, τους περιώνυμους influencers. Ας μην ξεχνάμε πως η Ελλάδα είναι ιδιαιτέρως δραστήρια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με σχετική έρευνα της ΕΛ.ΣΤΑΤ να διαπιστώνει πως έξι σχεδόν στους δέκα διατηρούν προφίλ σε κάποια από τις δημοφιλείς πλατφόρμες social media, ποσοστό μεγαλύτερο από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (59% έναντι 57%).

Πλήρης χαρτογράφηση της αιμοδοσίας

Έως τον Σεπτέμβριο του 2023 θα έχει ολοκληρωθεί το Ενιαίο Πληροφοριακό Σύστημα για τη διασύνδεση όλων των νοσοκομείων που πραγματοποιούν αιμοδοσίες μεταξύ τους και με το Ε.ΚΕ.Α.. Η χαρτογράφηση της αιμοδοτικής δραστηριότητας θα επιτρέψει την καλύτερη διαχείριση των αποθεμάτων σε αίμα και τον ακριβέστερο προγραμματισμό εξορμήσεων για αίμα και μεταγγίσεων. Πρόκειται για ένα σημαντικό και φιλόδοξο πρόγραμμα που υλοποιείται με συγχρηματοδότηση ΕΣΠΑ και κοινοτικών πόρων, το κόστος του οποίου ανέρχεται σε τρία εκατ. ευρώ.

Κάθε αιμοδοσία θα καταχωρίζεται ώστε, βάσει των στοιχείων του όπως το φύλο, η ομάδα αίματος και η ημερομηνία τελευταίας αιμοδοσίας, ο δότης να ενημερώνεται για την επόμενη φορά που θα μπορεί να συμμετάσχει στη διαδικασία μέσω sms. Εκτός από πρακτική εφαρμογή, το σύστημα ενημέρωσης μέσω γραπτών μηνυμάτων θα φέρει μια ακόμα σημαντική τομή για τα εγχώρια δεδομένα, προσωποποιώντας κατά το μέγιστο δυνατό τη μεγαλειώδη έκφραση κοινωνικής αλληλεγγύης.

Κάθε αιμοδότης θα ενημερώνεται μέσω sms για την εξέλιξη της δωρεάς του, ότι ένας ασθενής 40 ετών επί παραδείγματι που νοσηλεύεται στο τάδε ή το δείνα νοσοκομείο, θα λάβει το αίμα που προσέφερε ή παράγωγά του. Πέρα από κίνητρο για αιμοδοσία, είναι μια ηθική επιβράβευση. «Οι άνθρωποι έρχονται και μας χαρίζουν τον εαυτό τους. Εμείς δεν έχουμε κάπως να τους το ανταποδώσουμε και αυτός είναι ένας τρόπος να πούμε ευχαριστώ», εξηγεί ο κ. Κατσίβελας.

S.O.S πριν τις διακοπές

«Βραχνάς» για την αιμοδοσία θα αποτελέσουν οι μεγάλες γιορτές, τα τριήμερα είτε τετραήμερα λόγω αργιών και επί το πλείστον το καλοκαίρι, όχι μόνο εξαιτίας της ανεμελιάς του που αποδιοργανώνει την κοινωνία και επισκιάζει την ανάγκη προσφοράς αίματος. Μια επιπλέον απειλή την εποχή του θέρους, στη βόρεια κυρίως Ελλάδα, θα αποτελέσει ο ιός του Δυτικού Νείλου. Ένα μόνο κρούσμα, εξηγεί ο πρόεδρος, αρκεί για να τεθεί εκτός του χάρτη αιμοδοσίας μια ολόκληρη περιοχή ή και Περιφερειακή Ενότητα.

Όπως κάθε χρόνο, το Ε.ΚΕ.Α υπενθυμίζει πως οι ανάγκες για αίμα δεν πάνε διακοπές και, πριν τις καλοκαιρινές εξορμήσεις, δεν πρέπει να ξεχνά κανείς πως κάπου υπάρχει κάποιος που τον χρειάζεται. Και μια υποσημείωση μαζί, πως μία φορά δεν είναι αρκετή.

Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Ε.ΚΕ.Α για όλες τις πληροφορίες σχετικά με την αιμοδοσία.