Σε μια περίοδο που παρατηρείται αποκλιμάκωση του επιδημιολογικού φορτίου στη χώρα μας, o επίκουρος καθηγητής Επιδημιολογίας, Γκίκας Μαγιορκίνης, παρουσιάζει – σε ανάρτησή του στο Facebook – τους τρεις μύθους γύρω από την «υπερβάλλουσα θνησιμότητα».
«To z-score είναι ένα προτυπωμένος δείκτης θνησιμότητας με τον οποίο είναι πλέον δυνατόν να συγκριθούν μεταξύ τους οι χώρες. Όσο μεγαλύτερο τόσο περισσότεροι θάνατοι έχουν καταγραφεί» αναφέρει, μεταξύ άλλων, στην ανάρτησή του.
Η χειρότερη στιγμή για την Ελλάδα, όπως γράφει ο καθηγητής, ήταν η εβδομάδα 31 του 2021 με z-score 8.62 και για πολύ μικρό χρονικό διάστημα.
Σε άλλο σημείο της ανάρτησής του, ο κ.Μαγιορκίνης σημειώνει ότι στην Ελλάδα «επιτεύχθηκε επιπέδωση της επιδημίας που είναι και το μεγάλο ζητούμενο».
Όσον αφορά στους τρεις μύθους γύρω από τη θνησιμότητα παραθέτει τα εξής:
– Μύθος 1: Η «υπερβάλλουσα θνησιμότητα» αποτελεί πρόσφατη «εφεύρεση» ή και «αλχημεία»
– Μύθος 2: Οι θάνατοι από/με COVID-19 μπορούν να συγκριθούν μεταξύ χωρών
– Μύθος 3: Η υπερβάλλουσα θνησιμότητα είναι μία απλή διαφορά των θανάτων φέτος με τους θανάτους πέρυσι.
Ολόκληρη η ανάρτηση του Γκίκα Μαγιορκίνη:
Η συζήτηση έχει ανοίξει πολύ έντονα γύρω από την «υπερβάλλουσα θνησιμότητα» και την χρήση της για την αξιολόγηση της πορείας της πανδημίας.
Για να δούμε μερικούς μύθους που ακούγονται σχετικά:
Μύθος 1: Η «υπερβάλλουσα θνησιμότητα» αποτελεί πρόσφατη «εφεύρεση» ή και «αλχημεία»
Λάθος: η αλήθεια είναι ότι χρησιμοποιείται εδώ τουλάχιστον μία δεκαετία με σκοπό την παρακολούθηση της επιδημίας της γρίπης και άλλων κινδύνων δημόσια υγείας. Η ιστοσελίδα που καταγράφει τα Ευρωπαϊκά Στατιστικά λέγεται Euromomo και το ιστορικό της ευρωπαϊκής προσπάθειας βρίσκεται εδώ: https://www.euromomo.eu/about-us/history/
Μύθος 2: Οι θάνατοι από/με COVID-19 μπορούν να συγκριθούν μεταξύ χωρών
Λάθος: η αλήθεια είναι ότι τα συστήματα καταγραφής των θανάτων είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ διαφορετικών χωρών, όχι μόνο για την COVID-19 αλλά και για άλλα νοσήματα όπως η γρίπη (διαβάστε εδώ https://www.euromomo.eu/how-it-works/rationale/). Για αυτό το λόγο και έχουν γίνει προσπάθειες προτυποποίησης με βάση την «υπερβάλλουσα θνησιμότητα». Να σημειωθεί ότι η υπερβάλλουσα θνησιμότητα είναι ο τρόπος με τον οποίο παρακολουθούν διεθνείς οργανισμοί την επιδημία της γρίπης όπως φαίνεται και στις ετήσιες αναφορές του ECDC. Παραθέτω το link για την περίοδο της γρίπης 2016-2017 γιατί αυτή η περίοδος έχει και πολύ ιδιαίτερο ενδιαφέρον: https://www.ecdc.europa.eu/…/seasonal…/season-2016-17
Μύθος 3: Η υπερβάλλουσα θνησιμότητα είναι μία απλή διαφορά των θανάτων φέτος με τους θανάτους πέρυσι.
Λάθος: Για τον υπολογισμό της υπερβάλλουσας θνησιμότητας απαιτείται ένα πολύπλοκο μεθοδολογικό σύστημα που λαμβάνει υπόψιν πολλές παραμέτρους όπως η ηλικία αλλά και η μεταβλητότητα. Για τους μερακλήδες η μεθοδολογία αναφέρεται στην ιστοσελίδα του Euromomo: https://www.euromomo.eu/how-it-works/methods/
Γιατί είναι σημαντικός δείκτης;
Καταρχήν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καταγράψουμε την συνολική πίεση στο σύστημα υγείας και συνεπώς κατά πόσο η αντιμετώπιση της κρίσης οδήγησε και σε αύξηση θανάτων από άλλες αιτίες. Σε κάθε κρίση καλούμαστε να ισορροπήσουμε τις ανάγκες, αν π.χ. μειώναμε τους θανάτους λόγω COVID-19 αλλά αυξάναμε τους θανάτους από τροχαία επειδή δεν υπήρχαν διαθέσιμες κλίνες για τα ατυχήματα τότε το αποτέλεσμα θα ήταν αμφισβητούμενο.
Κατά δεύτερον όσον αφορά την COVID-19 που έχει αλλάξει δραματικά και στην μεταδοτικότητα και τη νοσηρότητα, αποτελεί πιο αξιόπιστο δείκτη για την παρακολούθηση της πανδημίας και την σύγκριση διαφορετικών χρονικών περιόδων.
Η πορεία της υπερβάλλουσας θνησιμότητας στην πανδημία στην Ευρώπη
Παραθέτω λοιπόν την παρακολούθηση της υπερβάλλουσας θνησιμότητας από το 2017 μέχρι σήμερα όπως καταγράφεται από το διεθνώς αποδεκτό τρόπο του Euromomo των χωρών Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Ολλανδία και Πορτογαλία (τις υπόλοιπες που δεν χωράνε στο screenshot μπορείτε να τις βρείτε στο website https://www.euromomo.eu/graphs-and-maps/). To z-score είναι ένα προτυπωμένος δείκτης θνησιμότητας με τον οποίο είναι πλέον δυνατόν να συγκριθούν μεταξύ τους οι χώρες. Όσο μεγαλύτερο τόσο περισσότεροι θάνατοι έχουν καταγραφεί.
Η χειρότερη στιγμή για την Ελλάδα ήταν η εβδομάδα 31 του 2021 με z-score 8.62 και για πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Να σημειωθεί ότι ιστορικά η δεύτερη εβδομάδα του 2017 (με βάση τα στατιστικά του Euromomo) είναι ξεκάθαρα η χειρότερη πίεση που έχει περάσει το σύστημα υγείας με z-score 8.12 και κράτησε για αρκετό καιρό (είχε αποδοθεί στην γρίπη). Σχετικά χαμηλά επίπεδα υπερβάλλουσας θνησιμότητα φαίνεται ότι διατηρεί και μέσα στο 2022 σε σχέση με άλλες χώρες που ξεπέρασαν την διακεκομμένη ακόμα και στο 2022.
Γενικά φαίνεται ότι στην Ελλάδα επιτεύχθηκε επιπέδωση της επιδημίας (flattening of the curve όπως λέγαμε από την αρχή της επιδημίας), που είναι και το μεγάλο ζητούμενο, ενώ άλλες χώρες πέρασαν αρκετά μεγαλύτερες κρίσεις που καταγράφονται ως κορυφώσεις (βουνά) πάνω από την διακεκομμένη γραμμή. Ενδεικτικά, η Γερμανία στην εβδομάδα 52-53 του 2021 έφτασε το 10.25, η Ιταλία έφτασε το 15.81 την 14η εβδομάδα του 2020, ενώ 8.15 χτύπησε ακόμα και μέσα στο 2022.
