Τις αιτίες αλλά και τις λύσεις για το πρόβλημα των ελλείψεων φαρμάκων, που διαταράσσει συχνά στη χώρα μας το πεδίο της υγειονομικής περίθαλψης και της φαρμακευτικής αλυσίδας, αναζητεί η Ομοσπονδία Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών Ελλάδος (ΟΣΦΕ).
«Είναι ηθικό και επαγγελματικό καθήκον των Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών ως συμμετέχοντες στην φαρμακευτική αλυσίδα να συμβάλλουν με όλες τους τις δυνάμεις στην άμβλυνση του προβλήματος των ελλείψεων φαρμάκων, όποτε και όπου είναι σε θέση να το κάνουν» αναφέρει η ΟΣΦΕ σε ανακοίνωσή της.
Δεν έχουν όλες οι ελλείψεις φαρμάκων την ίδια κρισιμότητα και τον ίδιο αντίκτυπο στους ασθενείς. Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί σε ελλείψεις με υψηλό αντίκτυπο στους ασθενείς και όχι σε ελλείψεις με χαμηλό αντίκτυπο όπως στην περίπτωση ύπαρξης άμεσα διαθέσιμων εναλλακτικών φαρμάκων.
Η ΟΣΦΕ ορίζει ως έλλειψη φαρμάκου την αδυναμία του ασθενή να βρει το φάρμακο της επιλογής του στο φαρμακείο της επιλογής του ή στο φαρμακείο του νοσοκομείου στο οποίο νοσηλεύεται, ως αποτέλεσμα παραγόντων πέρα από τον έλεγχό των φαρμακοποιών και των δομών στις οποίες εργάζονται, για χρονικό διάστημα που δυνητικά να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα ή/και ασφάλεια της φαρμακοθεραπείας ή/και την φαρμακοθεραπευτική εμπειρία του ασθενή.
Οι αιτίες των ελλείψεων
Η γενεσιουργός αιτία των ελλείψεων δεν είναι μία αλλά πολλές και η πλειοψηφία τους πηγάζει, όπως είναι αναμενόμενο, από τους κρίκους της φαρμακευτικής αλυσίδας. Κατά την Ομοσπονδία οι βασικές αιτίες είναι οι εξής:
Μικρός αριθμός πηγών δραστικών ουσιών και εκδόχων. Σήμερα η πλειοψηφία των πρώτων υλών, προέρχεται από χώρες της Ασίας, πέραν της εθνικής μας ή/και της ευρωπαϊκής δικαιοδοσίας και του ελέγχου. Ο δε κίνδυνος στην τροφοδοσία αυξάνει σε συνθήκες παγκόσμιου ανταγωνισμού όπως απέδειξε η πρόσφατη πανδημία COVID-19.
Μικρός αριθμός σημείων παραγωγής φαρμάκων. Η παραγωγή φαρμάκων έχει έντονα παγκοσμιοποιηθεί με αποτέλεσμα η παραγωγή να έχει συγκεντρωθεί σε λίγα σημεία της υφηλίου και από εκεί να γίνεται διανομή σε όλο τον κόσμο. Θα πρέπει και στην περίπτωση αυτή να ληφθεί υπόψιν πως μεγάλο μέρος των σημείων παραγωγής, βρίσκεται σε χώρες της Ασίας, πέραν λοιπόν της εθνικής ή/και της ευρωπαϊκής δικαιοδοσίας και του ελέγχου (το 80% των αντιβιοτικών που χρησιμοποιούνται στην Ε.Ε. παράγονται σε Ινδία, Κίνα, Βραζιλία και Μεξικό).
Χαμηλές τιμές φαρμάκων. Τα ασφαλιστικά ταμεία, ιδιωτικά και δημόσια, εστιάζουν σχεδόν αποκλειστικά στην τιμή του φαρμάκου, ιδιαίτερα όσον αφορά τα γενόσημα φάρμακα και δεν επιβραβεύουν την καινοτομία είτε στην παραγωγή είτε στην τροφοδοσία.
Ο αγώνας για χαμηλότερη τιμή οδηγεί όχι μόνον σε έλλειψη κινήτρων για επενδύσεις αλλά στην αναζήτηση, τρόπων περικοπής του κόστους (εγκατάλειψη σχεδίων διαχείρισης κινδύνου) ή και φθηνότερων λύσεων (μεταφορά παραγωγής σε εκτός Ε.Ε. χώρες) που εντέλει μειώνουν την σταθερότητα και τη βιωσιμότητα την φαρμακευτικής αλυσίδας.
Σχέση τιμής – όγκου. Η χαμηλή τιμή μπορεί να αντισταθμιστεί πιθανά από έναν μεγάλο όγκο ζήτησης. Εάν όμως η ζήτηση είναι μικρή είτε γιατί είναι μικρός ο αριθμός ασθενών (όπως στην περίπτωση των σπάνιων παθήσεων) είτε γιατί «μειώθηκε» ο αριθμός ασθενών (όπως στην περίπτωση όπου το φαρμακευτικό προϊόν παύει να είναι πρώτη επιλογή στο πρωτόκολλο φαρμακευτικής αντιμετώπισης της νόσου) τότε το ενδιαφέρον ενός παρασκευαστή για μια δεδομένη αγορά μειώνεται. Κάτω από ορισμένο κατώφλι της σχέσης τιμής/όγκου, καθίσταται ασύμφορη η παραγωγή και η τροφοδοσία της συγκεκριμένης αγοράς με το εν λόγω φαρμακευτικό προϊόν.
Αυτόματες επιστροφές χρημάτων. Η οικονομική κρίση του 2009 ανάγκασε τις ευρωπαϊκές χώρες να λάβουν μέτρα για τον περιορισμό της φαρμακευτικής δαπάνης, όπως αυτόματες επιστροφές χρημάτων, με αποτέλεσμα να αποσυρθούν πλήθος προϊόντων και εταιρειών από την φαρμακευτική αγορά.
Απρόσμενη αύξηση της ζήτησης. Έλλειψη ενός φαρμάκου μπορεί να οδηγήσει σε απρόσμενη αύξηση της ζήτησης άλλου φαρμάκου η οποία δεν μπορεί να καλυφθεί από την υπάρχουσα προσφορά και εν τέλει να δημιουργήσει νέα έλλειψη.
Παράλληλο εμπόριο. Η εμπορική νομοθεσία της ΕΕ επιτρέπει την ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών μεταξύ των χωρών. Αυτό σημαίνει ότι οι χονδρέμποροι μπορούν να αγοράζουν φάρμακα σε χώρες με χαμηλές τιμές και να τα πωλούν σε χώρες με υψηλές τιμές, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε εξάντληση των αποθεμάτων στις αγορές με χαμηλότερες τιμές (όπως η χώρα μας), στην δημιουργία ανισοτήτων μεταξύ των ασθενών, ανάλογα με τη χώρα διαμονής τους, και εν τέλει στην διατάραξη της ενιαίας αγοράς.
Ο αντίκτυπος των ελλείψεων
Ο αντίκτυπος των ελλείψεων φαρμάκων γίνεται αισθητός από τους ασθενείς, αλλά και από τους επαγγελματίες υγείας (όπως φαρμακοποιοί, γιατροί, άλλοι επαγγελματίες υγείας), από τις επιχειρήσεις (όπως φαρμακοβιομηχανίες, Κ.Α.Κ., φαρμακαποθήκες) και φυσικά τις ρυθμιστικές, υποστηρικτικές και εποπτικές αρχές (όπως Ε.Ο.Φ., Ι.Φ.Ε.Τ. και Υπουργείο Υγείας).
Οι ελλείψεις μπορούν να αποτελέσουν την αιτία για παράλειψη δόσεων, καθυστερήσεις στη θεραπεία, διακοπή της θεραπείας που ενδέχεται να οδηγήσουν σε εξέλιξη των νόσων, επιδείνωση των συμπτωμάτων και γενικότερα σε αρνητικά για την υγεία του ασθενή γεγονότα ή ακόμη και να θέσουν τη ζωή του σε κίνδυνο.
Οι παραπάνω κίνδυνοι είναι ιδιαίτερα υψηλοί για ευάλωτα άτομα, όπως τα παιδιά, για ηλικιωμένους, έγκυες, άτομα με αναπηρίες, ασθενείς με χρόνιες παθήσεις ή καρκίνο,ή νοσηλευόμενους σε μονάδες εντατικής θεραπείας.
Συχνά οι ελλείψεις υποβάλλουν τους ασθενείς σε μια τεράστια ταλαιπωρία καθώς αναζητούν το φάρμακο τους από φαρμακείο σε φαρμακείο σε ολόκληρη την πόλη ή ακόμη και σε πολύ απομακρυσμένα γεωγραφικά σημεία.
Οι 10 προτάσεις της ΟΣΦΕ
1. Ενημέρωση και Εκπαίδευση των ασθενών
Συστηματική ενημέρωση και εκπαίδευση των ασθενών σχετικά με τη δυνατότητα υποκατάστασης ενός φαρμακευτικού προϊόντος με όρους ισοδυναμίας για την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και την ποιότητα. Για τον λόγο αυτό χρειάζεται η συνεργασία ασθενών και φαρμακοποιών, με στόχο τη γενόσημη υποκατάσταση.
2. Ενίσχυση της δυνατότητας των φαρμακοποιών, σε περίπτωση έλλειψης φαρμάκου της υποκατάστασής του με:
– Φαρμακευτικό προϊόν διαφορετικής εμπορικής ονομασίας – γενόσημο (με ίδιες δραστικές, ίδιες συγκεντρώσεις, ίδια φαρμακοτεχνική μορφή, ίδια οδός χορήγησης, ίδια συσκευασία).
– Φαρμακευτικό προϊόν ίδιας ή διαφορετικής εμπορικής ονομασίας (με ίδιες δραστικές, ίδιες συγκεντρώσεις, ίδια φαρμακοτεχνική μορφή, ίδια οδός χορήγησης) αλλά με διαφορετική συσκευασία (π.χ. δύο συσκευασίες των 14 δισκίων αντί μίας συσκευασίας των 28 δισκίων) ή με διαφορετική φαρμακοτεχνική μορφή ή οδό χορήγησης (π.χ. αλοιφή αντί κρέμας ή δισκία αντί ενέσιμου).
3. Ενίσχυση της δυνατότητας των φαρμακείων να δημιουργήσουν σήμα πιθανής έλλειψης φαρμάκου.
Όταν δεν εκτελείται μια συνταγή ούτε μερικώς, να καταχωρείται η αιτία:
1. Ο ασθενής δεν επιθυμεί να εκτελεστεί η συνταγή.
2. Αναμένεται παραλαβή του φαρμάκου στις επόμενες ώρες.
3. Πιθανή έλλειψη φαρμάκου. Άγνωστο το πότε και εάν θα παραληφθεί. Ο ασθενής θα απευθυνθεί σε άλλο φαρμακείο.
Εάν εντός 72 ωρών η συνταγή δεν εκτελεστεί τότε δημιουργείται αυτόματα σήμα πιθανής έλλειψης φαρμάκου, το οποίο αθροίζεται με άλλα σήματα άλλων φαρμακείων. Όταν ξεπεραστεί συγκεκριμένο κατώφλι ενημερώνεται ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων προκειμένου να διερευνήσει το φαινόμενο.
4. Ηλεκτρονική καταχώρηση των φαρμάκων που διατίθενται από τα φαρμακεία.
Κάθε συνταγογραφούμενο φάρμακο που διατίθεται από φαρμακείο και πριν την παράδοση του σε ασθενή, θα πρέπει σε πραγματικό χρόνο να καταχωρείται ηλεκτρονικά, σαρώνοντας και ακυρώνοντας τον μοναδικό κωδικό του (με ταυτόχρονη ενημέρωσης της βάσης δεδομένων του ΕΟΦ ο οποίος θα διαθέτει το σύνολο των μοναδικών κωδικών που κυκλοφορούν στην Ελλάδα).
5. Υποχρεωτική διάθεση μέρους των συνταγογραφούμενων φαρμάκων μόνον με ηλεκτρονική συνταγή.
Περιορισμένος αριθμός κρίσιμων κωδικών (φάρμακα σε έλλειψη ή σε κίνδυνο έλλειψης) θα πρέπει να διατίθενται αποκλειστικά με ηλεκτρονική συνταγή (με ταυτόχρονη αυτόματη καταγραφή τους σε ψηφιακό μητρώο και με δυνατότητα ελέγχου από τις εποπτικές αρχές σε βάθος διετίας όπως συμβαίνει με τα ναρκωτικά φάρμακα και με τα αντιβιοτικά).
6. Δημιουργία διαύλου ασφαλείας για την εξυπηρέτηση της ζήτησης.
Δημιουργία ψηφιακού εργαλείου το οποίο θα επιτρέπει σε φαρμακεία κοινότητας τα οποία έχουν ηλεκτρονική συνταγή για φάρμακο και τα οποία δεν μπορούν να το καλύψουν με το απόθεμα του φαρμακείου τους, να ζητούν το φάρμακο αυτό από τον προμηθευτή τους κάτοχο χονδρικής πώλησης φαρμάκου και αυτός με τη σειρά του από την φαρμακευτική εταιρεία.
7. Συγκεκριμενοποίηση της Υποχρέωσης Δημόσιας Υπηρεσίας
Ο κάτοχος άδειας χονδρικής πώλησης φαρμάκων, για να εκπληρώσει την υποχρέωση δημόσιας υπηρεσίας, θα πρέπει:
– Να κοινοποιεί στον ΕΟΦ τις περιφέρειες τις οποίες εξυπηρετεί.
– Να διαθέτει στο απόθεμα του τουλάχιστον τρείς χιλιάδες (3000) κωδικούς φαρμάκων που διακινούνται στα φαρμακεία της κοινότητας.
– Να διαθέτει από κάθε κωδικό φαρμάκου του παραπάνω αποθέματος, ποσότητα ≥ 15θήμερου Μ.Ο. πωλήσεων των τελευταίων δώδεκα (12) μηνών και τουλάχιστον από δύο (2) τεμάχια.
– Η αξία του αποθέματος φαρμάκων σε χονδρικές τιμές να είναι τουλάχιστον τετρακοσίων χιλιάδων ευρώ.
– Να είναι σε θέση να έχει ετοιμοπαράδοτη την παραγγελία εντός 24ώρου και να μπορεί να την παραδώσει σε οποιοδήποτε σημείο της ηπειρωτικής περιοχής την οποία εξυπηρετεί, εντός μίας (1) εργάσιμης ημέρας.
8. Ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου χονδρικής πώλησης φαρμάκων
Αυτό πρέπει να προβλέπει την απαγόρευση σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που μετέχει στην μετοχική σύνθεση ή/και στην διοίκηση, άμεσα ή έμμεσα, φαρμακαποθήκης της οποίας η άδεια χονδρικής πώλησης φαρμάκων έχει ανακληθεί προσωρινά εξαιτίας παραβάσεων της νομοθεσίας ή έχει ανασταλεί δικαστικά η εν λόγω ανάκληση, να συμμετέχει στην δημιουργία άλλης φαρμακαποθήκης έως ότου οριστικά διευθετηθεί η υπόθεση. Αν η ανάκληση είναι οριστική, τότε να απαγορεύεται η συμμετοχή τους σε άλλη φαρμακοποθήκη για μία 5ετία.
Ο ανεξάρτητος ενιαίος χώρος της φαρμακαποθήκης θα πρέπει να έχει ελάχιστη συνολική επιφάνεια τουλάχιστον 300 τ.μ. για όλες τις νεοϊδρυόμενες φαρμακαποθήκες.
Επίσης, να προβλεφθεί αύξηση του ποσοστού κέρδους των φαρμακαποθηκών κατά 1,5% δικαιολογούμενου από τις αυξημένες υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας αλλά και από την αποδεδειγμένη πλέον και υποχρεωτική δε συμβολή τους στους σχεδιασμούς αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών της Πολιτείας.
9. Συστηματική παρακολούθηση του εθνικού αποθέματος
10. Συστηματική παρακολούθηση των ελλείψεων
11. Συστηματική παρακολούθηση των παράλληλων εξαγωγών.
Κορωνοϊός: Στα 24.256 τα νέα κρούσματα, 59 θάνατοι και 348 διασωληνωμένοι
Πλεύρης: Μπορεί να πάμε σε ένα self test την εβδομάδα στα σχολεία
Ο Ηλίας Μόσιαλος επικεφαλής Συμβούλιου Εμπειρογνωμόνων δημόσιας υγείας του ΕΟΔΥ
