*Γράφει ο Βασίλης Δαλιάνης
Τα μάτια στραμμένα στην αυριανή συνεδρίαση του Γενικού Συμβουλίου του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) έχουν οι περισσότερες κυβερνήσεις κρατών μεσαίου ή χαμηλού εισοδήματος, καθώς αναμένουν την απόφαση που θα λάβουν οι 164 χώρες-μέλη του Οργανισμού, μετά τη δήλωση του προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, ο οποίος στηρίζει την απελευθέρωση της πατέντας των εμβολίων.
Η εκπρόσωπος των ΗΠΑ για θέματα εμπορίου, Κάθριν Τάι, υπογράμμισε ότι «σε έκτακτες περιόδους, απαιτούνται έκτακτα μέτρα», δίνοντας ουσιαστικά τον τόνο στον Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, ικανοποιώντας περισσότερες από 65 χώρες του πλανήτη, οι οποίες υπό την ηγεσία της Ινδίας και της Νοτίου Αφρικής ζητούν εδώ και καιρό την απελευθέρωση της πατέντας, ώστε να παρασκευάζουν περισσότερα εμβόλια στην επικράτειά τους.
Τι σημαίνει όμως αυτή η κίνηση της αμερικανικής κυβέρνησης και πόσο εύκολο είναι να απελευθερωθούν οι πατέντες;
– Γιατί κατατέθηκε το αίτημα για απελευθέρωση της πατέντας των εμβολίων;
Προς το παρόν, μόνο οι φαρμακευτικές εταιρείες που διαθέτουν τις πατέντες έχουν την άδεια να παρασκευάζουν εμβόλια κατά της Covid-19 και η διάθεσή τους γίνεται βάσει συμφωνιών που συνάπτουν με χώρες και διεθνείς οργανισμούς. Ωστόσο οι φτωχότερες χώρες του πλανήτη υποστηρίζουν ότι, εάν απελευθερωθούν οι πατέντες, τότε θα έχουν πρόσβαση σε περισσότερα και φθηνότερα εμβόλια.
Για παράδειγμα στην Αφρική κατοικούν το 17% των ανθρώπων όλου του πλανήτη, αλλά οι χώρες της ηπείρου έχουν λάβει προς το παρόν μόλις το 2% των δόσεων εμβολίων κατά της Covid-19 που έχουν διατεθεί παγκοσμίως. Μέχρι τις αρχές Απριλίου είχαν διατεθεί σε ολόκληρο τον κόσμο περισσότερες από 700 εκατομμύρια δόσεις, με το 87% αυτών να έχουν χορηγηθεί σε χώρες μέσου και υψηλού εισοδήματος και μόλις το 0,2% σε φτωχότερες χώρες.
– Θα βοηθήσει αυτές τις χώρες η απελευθέρωση της πατέντας;
Προς το παρόν, οκτώ εμβόλια χρησιμοποιούνται συνολικά σε ολόκληρο τον κόσμο. Καμία χώρα δεν τα χρησιμοποιεί όλα, αλλά οι πλουσιότερες, όπως οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν πρόσβαση σε δύο έως τέσσερα διαφορετικά εμβόλια. Για παράδειγμα οι ΗΠΑ αναμένεται να έχουν αδιάθετες δεκάδες εκατομμύρια δόσεις της AstraZeneca, ενώ η ΕΕ έχει προπαραγγείλει 1,8 δισ. δόσεις μέχρι το 2023, για περίπου 450 εκατ. Ευρωπαίους πολίτες.
Η διανομή των εμβολίων έχει δημιουργήσει, όπως είναι αναμενόμενο, ένα τεράστιο χάσμα ανάμεσα στις πλουσιότερες και τις φτωχότερες χώρες, καθώς οι πρώτες έχουν εμβολιάσει ένα σημαντικό ποσοστό των πολιτών τους και επιστρέφουν σταδιακά σε ένα είδος κανονικότητας, ενώ οι τελευταίες συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν ελλείψεις σε υγειονομικό υλικό, έχουν υπερφορτωμένα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και εκατοντάδες άνθρωποι πεθαίνουν καθημερινά.
Εμπειρογνώμονες για τα εμβόλια και ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και της Διεθνούς Αμνηστίας, έχουν προειδοποιήσει ότι όσο περισσότερο κυκλοφορεί ο ιός στις αναπτυσσόμενες χώρες, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανιστούν πιο ανθεκτικές στο εμβόλιο και πιο θανατηφόρες μεταλλαγές του.
– Ποιος ζητεί να απελευθερωθούν οι πατέντες των εμβολίων;
Τον Οκτώβριο του 2020, η Ινδία και η Νότιος Αφρική υπέβαλαν πρόταση στον ΠΟΕ για απελευθέρωση της πατέντας των εμβολίων κατά τη διάρκεια της πανδημίας και κοινή χρήση της φόρμουλας που παρασκεύασαν η AstraZeneca και οι Pzifer/BioNTech. Οι δύο χώρες υποστήριξαν ότι αυτό θα καθιστούσε τα εμβόλια πιο προσιτά και θα επέτρεπε στις φτωχότερες χώρες να λαμβάνουν περισσότερες δόσεις πιο εύκολα.
Η πρόταση υποστηρίχθηκε από περισσότερες από 100 χώρες, κυρίως χώρες με χαμηλότερο και μεσαίο εισόδημα, αλλά συνάντησε την άρνηση ορισμένων εκ των μεγαλύτερων οικονομιών, όπως οι ΗΠΑ, η ΕΕ και η Ιαπωνία. Ο επικεφαλής της Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, είχε επίσης ζητήσει την απελευθέρωση της πατέντας μέχρι το τέλος της πανδημίας.
– Ποιοι αντιτίθενται και γιατί;
Η ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η προηγούμενη κυβέρνηση των ΗΠΑ, αλλά και οι φαρμακευτικές εταιρείες διαφωνούσαν με αυτήν την πρόταση, για πολλούς και ποικίλους λόγους. Στην ΕΕ ακούγεται το επιχείρημα ότι η απελευθέρωση της πατέντας δεν θα έλυνε κανένα πρόβλημα στη διανομή των εμβολίων καθώς το βασικότερο ζήτημα είναι η παραγωγική ικανότητα. Η φαρμακευτική βιομηχανία υποστηρίζει ότι η καινοτομία, καθώς και η ποιότητα και η ασφάλεια των εμβολίων εξαρτώνται από τις πατέντες, ενώ υπάρχουν ακόμα και ενστάσεις σχετικά με την καινοτόμο τεχνολογία mRNA, την οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν προς όφελος τους, χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία.
Ακόμα και ο ιδρυτής της Microsoft Μπιλ Γκέιτς διαφώνησε με την απελευθέρωση της πατέντας, υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα έθετε σε τεράστιο κίνδυνο την ποιότητα των εμβολίων. Ωστόσο όλοι πλέον αναμένουν τη θέση που θα λάβει η ΕΕ μετά τη συνεδρίαση του Γενικού Συμβουλίου του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου την Παρασκευή στη Γενεύη, καθώς, εάν ακολουθήσει την πρόταση των ΗΠΑ, τότε ενδέχεται να υπάρξει μια συμφωνία στο πλαίσιο του ΠΟΥ.
Φον ντερ Λάιεν: Η ΕΕ είναι έτοιμη να συζητήσει άρση της πατέντας για τα εμβόλια κατά της Covid
Νωρίτερα σήμερα, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υπογράμμισε ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι «έτοιμη να συζητήσει» άρση της πατέντας για τα εμβόλια κατά της Covid. «Η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι επίσης έτοιμη να συζητήσει προτάσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης κατά αποτελεσματικό και ρεαλιστικό τρόπο» προσέθεσε, σε ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας.
«Για τον λόγο αυτόν είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε με ποιον τρόπο η πρόταση των ΗΠΑ για την άρση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί των εμβολίων κατά της Covid-19 μπορεί να συμβάλει στην εκπλήρωση των στόχων αυτών» συμπλήρωσε.
Υπενθυμίζεται ότι την Τετάρτη, 5 Μαΐου, με επίσημη ανακοίνωση της η κυβέρνηση των ΗΠΑ ζήτησε την κατάργηση της πατέντας, με την οποία οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες έχουν κατοχυρώσει την τεχνογνωσία τους για το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού.
«Αυτοί οι εξαιρετικοί χρόνοι και περιστάσεις απαιτούν έκτακτα μέτρα. Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν την παραίτηση από την προστασία IP από τα εμβόλια COVID-19 για να βοηθήσουν στον τερματισμό της πανδημίας και θα συμμετάσχουμε ενεργά στις διαπραγματεύσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) για να γίνει αυτό» ανέφερε, χαρακτηριστικά, η επικεφαλής της ομοσπονδιακής υπηρεσίας της κυβέρνησης Τζο Μπάιντεν, Κάθριν Τάι.
Φον ντερ Λάιεν: Η ΕΕ είναι έτοιμη να συζητήσει άρση της πατέντας για τα εμβόλια κατά της Covid
