Σε -μία ακόμη- κρίσιμη καμπή βρίσκεται η χώρα μας διανύοντας τον τέταρτο μήνα της πανδημίας κι επιχειρώντας την επανεκκίνηση των πτήσεων και του τουρισμού. Υπάρχει βεβαίως η εμπειρία της προηγούμενης, σκληρής αλλά επιτυχημένης πρώτης φάσης της πανδημίας, όπως και ένα λεπτομερές σχέδιο που ήδη ξεδιπλώνεται για την υγειονομική θωράκιση κατοίκων και επισκεπτών, αλλά πρόκειται για ένα δύσκολο σημείο της διαδρομής.
Όπως είχε πει χαρακτηριστικά τον περασμένο Απρίλιο, ο εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας, καθηγητής Παθολογίας- Λοιμωξιολογίας, Σωτήρης Τσιόδρας περιγράφοντας την πανδημία, είναι σαν ένας δρόμος με πολλές στροφές. «Χρειαζόμαστε το φρένο και το γκάζι για να μπορέσουμε να φθάσουμε με ασφάλεια στον προορισμό μας. Να μην εφησυχάσουμε με την καλή εικόνα. Πολύ γρήγορα αυτή η εικόνα μπορεί να αλλάξει αν πάψουν να εφαρμόζονται τα μέτρα» έλεγε πριν από δύο μήνες ο καθηγητής.
Πιθανότατα τα ίδια λόγια θα έλεγε και τώρα. Τα 230 και πλέον κρούσματα της λοίμωξης COVID-19 που καταγράφηκαν μέσα στις πρώτες 12 ημέρες του Ιουνίου, δείχνουν ότι το γκάζι «πατήθηκε» περισσότερο και τώρα το φρένο είναι απαραίτητο για να συνεχιστεί με ασφάλεια η πορεία. Και όπως δείχνει η αναζωπύρωση της επιδημίας στην Κίνα, με τα κρούσματα να αυξάνονται στο Πεκίνο, η διαδρομή παραμείνει αχαρτογράφητη και επισφαλής για όλο τον κόσμο.
Τα περιοριστικά μέτρα που εφαρμόστηκαν την περασμένη Πέμπτη στην περιοχή της Ξάνθης, μετά την τοπική επιδημική έξαρση κορωνοϊού, θεωρείται ότι θα βάλουν φρένο – και παράλληλα αποτελούν «πιλότο» σε ό,τι θα ακολουθηθεί σε ανάλογες τοπικές εξάρσεις ανά τη χώρα. Στην συγκεκριμένη περιοχή καταγράφεται ο μεγαλύτερος αριθμός επιβεβαιωμένων κρουσμάτων από όσα εντοπίζονται σε ημερήσια βάση – και χθες από τα 13 τα 7 αφορούσαν την Ξάνθη. Πάντως, έπειτα από…σερί εντοπισμού 20 περιστατικών κορωνοϊού σε ημερήσια βάση επί τρεις ημέρες, από την περασμένη Τετάρτη ως την Παρασκευή, τα τελευταία τρία 24ωρα ο αριθμός των κρουσμάτων μειώθηκε αισθητά καθώς καταγράφηκαν συνολικά 26 κρούσματα.
Ο νέος κορωνοϊός, ο «αόρατος εχθρός» όπως τον είχε χαρακτηρίσει ο καθηγητής, παραμένει παρών, παρότι με μικρότερη παρουσία και ένταση. Ωστόσο, μεγαλύτερο πρόβλημα από τον κορωνοϊό, που κινείται με χαμηλή ταχύτητα στη χώρα μας, θεωρείται πλέον από τις επιστημονικές και υγειονομικές αρχές ο εφησυχασμός των πολιτών όπως αποτυπώνεται στη δραματικά χαλαρή στάση τους σε ό,τι αφορά την τήρηση των μέτρων ατομικής προστασίας. Οι εικόνες συνωστισμού εκατοντάδων ανθρώπων, είτε σε χώρους διασκέδασης είτε σε υπηρεσίες είτε σε άλλους χώρους, αποτελούν τον κανόνα παρά τις συνεχείς υπενθυμίσεις των αρμοδίων για την τήρηση αποστάσεων και για το ενδεχόμενο της υπερμετάδοσης από κάποιον θετικό στον κορωνοϊό, με ή χωρίς συμπτώματα, σε δεκάδες ή και εκατοντάδες άλλους.
Επιστήμονες και κυβέρνηση προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την ούτως ή άλλως πρωτόγνωρη και δύσκολη κατάσταση και να διασχίσουν την κρίσιμη διαδρομή ισορροπώντας μεταξύ της προστασίας της δημόσιας υγείας και της οικονομίας, της ενεργοποίησης της τουριστικής βιομηχανίας και της ασφαλούς λειτουργίας της. Τα επιδημιολογικά στοιχεία φαίνεται ότι επιτρέπουν προς το παρόν στους αρμόδιους να παρατηρούν με ψυχραιμία όσα εξελίσσονται, να καταγράφουν με προσοχή ό,τι συμβαίνει και να ετοιμάζονται να παρέμβουν αμέσως μόλις χρειαστεί.
Πώς ο δείκτης R0 θα καθορίσει το ελληνικό καλοκαίρι
Το απρόβλεπτο και δύσκολο «περιεχόμενο» του φετινού καλοκαιριού, λόγω του κορωνοϊού επισημαίνει και ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Δημήτρης Παρασκευής. «Η συμπεριφορά του κόσμου ως προς την τήρηση των μέτρων αλλά και των εργαζομένων ως προς την τήρηση όσων προβλέπονται στα υγειονομικά πρωτόκολλα θα κρίνουν κατά πολύ το πώς θα εξελιχθεί το επόμενο διάστημα. Αποτελεί πραγματικά έναν αστάθμητο παράγοντα, με βάση όσα έχουμε δει μέχρι τώρα» λέει ο ειδικός στο ΘΕΜΑ, και επισημαίνει πως «έχει σημασία όλοι μας, και οι πολίτες και οι εργαζόμενοι σε κρίσιμους για τον τουρισμό και γενικά για την οικονομία, χώρους να καταλάβουν και να αποδεχθούν πως δεν θα είναι ένα καλοκαίρι όπως τα προηγούμενα, και πως μόνο με την τήρηση των μέτρων θα μπορέσει να υπάρξει βιωσιμότητα στην οικονομία και ασφάλεια στην υγεία».
Ενάμιση μήνα μετά την άρση του lockdown η επιδημιολογική εικόνα παραμένει καλή. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, ο βασικός δείκτης που παρακολουθούν οι ειδικοί, ο δείκτης μεταδοτικότητας του κορωνοϊού, R0, έχει μειωθεί ελαφρά σε σχέση με το τέλος Μαΐου: από 0,37 είναι στο 0,25, και σε κάθε περίπτωση απέχει πολύ από το 1, το όριο της επιδημίας. Αν υποτεθεί δηλαδή ότι 100 άνθρωποι έχουν προσβληθεί από τον κορωνοϊό, αυτοί δεν θα μεταδώσουν σε άλλους 100 όπως όταν ο δείκτης είναι στο 1, αλλά σε άλλους 25. Η τιμή του δείκτη R0, θεωρείται από τον κ. Παρασκευή «μία καλή βάση, που αφήνει μεγάλο χρονικό περιθώριο στις υγειονομικές αρχές ώστε και να παρακολουθούν και να μπορούν να παρέμβουν εγκαίρως».
Το στοίχημα για τη χώρα είναι να διατηρηθεί ο δείκτης R0 κάτω από 1 για τους θερινούς μήνες. Αν το κερδίσει, θα έχει κερδίσει και η υγεία και η οικονομία. Το «μελανό» σενάριο – και το χαμένο στοίχημα» είναι ο δείκτης να κινείται ανοδικά μέσα στον επόμενο μήνα και να πλησιάζει το 1, το όριο συναγερμού για έξαρση της επιδημίας, δηλαδή στη μέση της βραχείας φετινής τουριστικής περιόδου.
Έλεγχοι και ιχνηλάτηση τα εργαλεία των αρχών
Ωστόσο, το ζήτημα δεν είναι μόνο ποσοτικό, αλλά και ποιοτικό. Αυτό που απασχολεί τους ειδικούς αλλά και τις υγειονομικές αρχές είναι όχι μόνο πόσοι έχουν κολλήσει, αλλά ποιοι και πώς έχουν κολλήσει. Η ταυτοποίηση των κρουσμάτων, δηλαδή το να προκύπτει με την ιχνηλάτηση ποιοι έχουν εκτεθεί στον κίνδυνο του κορωνοϊού και πως έχουν μολυνθεί, αποτελεί ένα κρίσιμο στοιχείο στη διατήρηση της καλής επιδημιολογικής εικόνας.
«Το επόμενο διάστημα θα γίνονται συστηματικοί δειγματοληπτικοί έλεγχοι (testing) και εκτεταμένη ιχνηλάτηση των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων. Ξέρουμε πια πως είναι σημαντικό να παίρνουμε άμεσα την πληροφόρηση για τη διασπορά του κορωνοϊού και να χαρτογραφούμε την πορεία του. Αυτό θα καθορίσει και τον τρόπο παρέμβασης των υγειονομικών αρχών. Στόχος πρέπει να είναι να αποτραπεί το όποιο πλέγμα περιοριστικών μέτρων σε τοπικό επίπεδο ή να μειωθεί το εύρος και η διάρκεια των περιορισμών και της καραντίνας πάλι σε τοπική έξαρση» εξηγεί ο επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Υγιεινής και Επιδημιολογίας Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας, Γκίκας Μαγιορκίνης πως θα κινηθούν οι αρμόδιες αρχές προκειμένου να περιορίσουν δραστικά τις πιθανές εξάρσεις.
Τα ποσοτικά και τα ποιοτικά στοιχεία που θα έχουν στη διάθεσή τους οι ειδικοί θα αποτιμώνται συνολικά. Για παράδειγμα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα (συνεχίσουν να) έχουν τα «ορφανά» κρούσματα, δηλαδή εκείνα για τα οποία δεν είναι σαφής και γνωστή η πηγή μετάδοσης του κορωνοϊού, οι εισαγωγές σε νοσοκομεία και ιδίως σε ΜΕΘ και οι θάνατοι – πρόκειται για τα «σκληρά δεδομένα» όπως τα είχε χαρακτηρίσει ο κ. Τσιόδρας, στα οποία βασίζονται κατά πολύ όπως και στα μαθηματικά μοντέλα, οι εισηγήσεις των επιστημόνων.
Ο ρόλος των «ορφανών» κρουσμάτων
Σύμφωνα με τους ειδικούς, έως και 20 «ορφανά» κρούσματα την ημέρα στην επικράτεια αποτελούν διαχειρίσιμο σενάριο για το επόμενο κρίσιμο τετράμηνο του τουρισμού. «Πάνω από 20 θετικά κρούσματα κορωνοϊού ημερησίως χωρίς γνωστή πηγή μετάδοσης θα θέσουν σε συναγερμό τους αρμόδιους, και πάνω από 50 σηματοδοτούν μια κατάσταση που βγαίνει εκτός ελέγχου» λέει ο κ. Μαγιορκίνης. Συνεπώς, οι όποιες παρεμβάσεις θα γίνονται εγκαίρως και προτού ο αριθμός των κρουσμάτων αυξηθεί πάνω από τα όρια.
Παράλληλα με την ελεγχόμενη -προς το παρόν- αύξηση των κρουσμάτων οι ειδικοί αξιολογούν και τα στοιχεία από τα νοσοκομεία. Μέχρι και χθες στα νοσοκομεία νοσηλεύονταν 55 ασθενείς. Από αυτούς, οι 21 νοσηλεύονται σε κλινικές Covid-19 και 34 σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ), Μονάδες Αυξημένης Φροντίδας (ΜΑΦ) και Θαλάμους Αρνητικής πίεσης. Οι 13 εξ αυτών είναι διασωληνωμένοι. Το Σάββατο 6 Ιουνίου ο αριθμός των νοσηλευομένων ήταν 60, εκ των οποίων οι 32 βρίσκονταν σε ΜΕΘ και λοιπές ειδικές Μονάδες. Οι διασωληνωμένοι ήταν 10 – δηλαδή τρεις λιγότεροι. Κατά το ίδιο διάστημα καταγράφηκαν τεςςερις νέοι θάνατοι, από 180 έγιναν 184 οι νεκροί λόγω της λοίμωξης Covid-19.
«Πλέον οι πολίτες πρέπει να αναλάβουν την ατομική ευθύνη τους έναντι της τήρησης των μέτρων προστασίας, απόστασης, υγιεινής. Από αυτούς θα εξαρτηθεί η πορεία της επιδημίας, αν ο δείκτης R0 κινηθεί ανοδικά, αν αυξηθούν τα απροσδιόριστης πηγής προέλευσης κρούσματα, οι νοσηλείες, οι θάνατοι. Αν συνεχιστεί αυτός ο τρόπος εξόδου και συγχρωτισμού που βλέπουμε τις δύο τελευταίες εβδομάδες, εκτιμώ πώς θα έχουμε αύξηση κρουσμάτων έως και 40% μέχρι το τέλος του Ιουνίου. Αν συνεχιστεί το ίδιο μοτίβο και τον Ιούλιο που θα έχουμε δυνητικά και τουρίστες, τότε η αύξηση των κρουσμάτων μπορεί να φτάσει το 80%» εκτιμά ο κ. Μαγιορκίνης. Βεβαίως, στα σενάρια που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι αρμόδιοι σημαντικό ρόλο έχει και η επιδημιολογική εικόνα των χωρών από τις οποίες αναμένονται οι τουρίστες – ένας απολύτως μεταβλητός παράγοντας. Ξέρουν πως δεν είναι εφικτό να αποτραπούν τα εισαγόμενα κρούσματα, ωστόσο θεωρούν ότι αυτά μπορεί να είναι διαχειρίσιμα με βάση το Σχέδιο για την Υγεία στη νησιωτική χώρα που έχει εκπονηθεί από την ηγεσία του υπουργείου Υγείας.
Ο κορωνοϊός επιστρέφει στην Κίνα: Μερικό lockdown στο Πεκίνο μετά τα δεκάδες νέα κρούσματα
