Tην εκτίμηση ότι η Ευρώπη βγαίνει πιο δυνατή και πιο σοφή από την πανδημία διατυπώνει σε συνέντευξή της στο prothema.gr η επίτροπος Υγείας της ΕΕ, Στέλλα Κυριακίδου. Μιλά για τον τρόπο που αντέδρασε η Ενωση, τόσο για την στήριξη των οικονομιών, όσο και των υστημάτων υγείας, αλλά και για την αντιμετώπιση της πανδημίας στο επίπεδο των προληπτικών μέτρων και των πρακτικών συμβουλών.
Επισημαίνει παράλληλα, ότι «τα κράτη μέλη τα οποία ακολούθησαν τις συστάσεις που δίναμε μαζί με το ευρωπαϊκό κέντρο πρόληψης νοσημάτων ECDC από την αρχή της κρίσης, σε συνάρτηση με αυτές του WHO, θα έλεγα ότι παρουσίασαν πιο θετικά αποτελέσματα. Τα κράτη μέλη που έδρασαν επίσης πιο έγκαιρα και πιο αποφασιστικά από την αρχή. Πιστεύω όμως ότι και στο παρόν στάδιο, αν ακολουθηθούν οι συστάσεις που έχουμε εκδώσει μέσα από το πακέτο εξόδου των μέτρων, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε καλύτερα ένα ενδεχόμενο δεύτερο κύμα του ιού».
H αίσθηση που έχει δημιουργηθεί αν όχι στην πλειοψηφία, σε πολλούς Ευρωπαίους, είναι ότι η ΕΕ ήταν ανέτοιμη και ίσως απρόθυμη να αντιμετωπίσει την πανδημία με όρους αλληλεγγύης και ουσιαστικής στήριξης των κρατών μελών. Είναι έτσι τα πράγματα; Αν όχι, ποια ήταν η ουσιαστική συμβολή της Commision;
Η συμβολή της Επιτροπής ήταν καταλυτική, τόσο σε μέγεθος αλλά κυρίως σε διάρκεια. Να σημειώσω πως η πρώτη σχετική επαφή μου για το θέμα αυτό με τους Υπουργούς Υγείας της ΕΕ ήταν ήδη από τα μέσα Ιανουαρίου, πριν ακόμη ξεσπάσει η πανδημία στην Ευρώπη. Η Επιτροπή είχε εκδώσει από την αρχή τις κατευθυντήριες γραμμές για τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, τον ευρωπαϊκό χάρτη πορείας προς την κοινή άρση των μέτρων, καθώς και για την ασφαλή επανέναρξη των ταξιδιών και την επανεκκίνηση του ευρωπαϊκού τουρισμού. Πρόσφερε τις κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις μεθόδους διάγνωσης του κορονοϊού. Δημιούργησε αερογέφυρες ανθρωπιστικής βοήθειας για τη μεταφορά εργαζομένων στον ανθρωπιστικό τομέα και ειδών έκτακτης ανάγκης σε ορισμένες από τις πλέον πληγείσες περιοχές σε ολόκληρο τον κόσμο και όχι μόνο στην Ευρώπη. Έχει εκδώσει πρακτικές συμβουλές για την διαχείριση των εσωτερικών συνόρων, προκειμένου να συνεχιστούν οι εμπορευματικές μεταφορές σε ολόκληρη την ΕΕ. Μέσω των «πράσινων λωρίδων» που πρότεινε, έγινε, εξάλλου, δυνατή η διέλευση χωρίς καθυστέρηση στα είδη πρώτης ανάγκης, όπως φάρμακα και τρόφιμα. Έχει συγκροτήσει συμβουλευτική ομάδα αποτελούμενη από επιδημιολόγους και λοιμωξιολόγους ώστε να διατυπώνει κατευθυντήριες γραμμές με επιστημονικά τεκμηριωμένα και συντονισμένα μέτρα. Ταυτόχρονα βρισκόμασταν συνεχώς σε επαφή και διαβουλεύσεις με τις φαρμακευτικές εταιρείες και βιομηχανίες σε παγκόσμιο επίπεδο ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο ελλείψεων φαρμάκων και άλλων ουσιαστικών ιατρικών ειδών. Δρομολογήσαμε τις διαδικασίες κοινής προμήθειας εξοπλισμού ατομικής προστασίας. Όλα αυτά, είναι μερικά δείγματα της απτής στήριξης που δώσαμε στα Κράτη Μέλη μας στον τομέα της υγείας και μόνο, πέραν από την πρωτοφανή στήριξη που δώσαμε στις οικονομίες των χωρών της ΕΕ.
Την περασμένη μόλις βδομάδα βάλαμε στο τραπέζι ένα ιστορικό νέο πακέτο ανάκαμψης με την ονομασία NextGenerationEU, ύψους 750 δισ. ευρώ. Το μέσο αυτό έρχεται να προστεθεί σε έναν ανανεωμένο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ ύψους 1,1 τρις. ευρώ. Το συνολικό ποσό για το NextGenerationEU —μαζί με το βασικό πλαίσιο — ανέρχεται σε 1,85 τρισ. ευρώ και συμπληρώνει τα τρία δίχτυα ασφαλείας των 540 δισ. ευρώ σε δάνεια, που έχουν ήδη εγκριθεί από το Ευρωκοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Εν ολίγοις, συνολικά η προσπάθεια ανάκαμψης ανέρχεται στο χωρίς προηγούμενο ποσό των 2,4 τρισ. ευρώ.
Γιατί δεν ήταν δυνατόν να διαμορφωθεί ένα κοινό πρωτόκολλο για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, με αποτέλεσμα τα κράτη μέλη να αυτοσχεδιάζουν, πότε επιτυχώς και πότε ανεπιτυχώς;
Τα πρωτόκολλα υπάρχουν σε μεγάλη λεπτομέρεια και ανανεώνονται διαρκώς από τον περασμένο Ιανουάριο. Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να επισημάνω πως τα κράτη μέλη δεν βρίσκονταν στο ίδιο στάδιο της πανδημίας ώστε να μπορούν να ακολουθούν τα ίδια κριτήρια, το ένα με το άλλο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδιδε μεν τις συστάσεις, μέσω του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αντιμετώπισης Νόσων, τις οποίες όμως τα κράτη μέλη εφάρμοζαν ανάλογα με τα δικά τους επιδημιολογικά δεδομένα, επί του εδάφους τους. Ταυτόχρονα όμως ας έχουμε, επίσης, υπόψη μας ότι πρόκειται για συστάσεις και ως εκ τούτου η εφαρμογή τους δεν καθίσταται υποχρεωτική. Ο ρόλος της Ένωσης, όπως αυτός καθορίζεται από τη Συνθήκη λειτουργίας της, είναι να συμπληρώνει και να υποστηρίζει τις εθνικές πολιτικές για την υγεία, να ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και να προωθεί τον συντονισμό μεταξύ των προγραμμάτων τους. Με απλά λόγια στα θέματα υγείας δεν δίνονται οδηγίες, αλλά συστάσεις, όπως σας έχω ήδη αναφέρει, τις οποίες τα κράτη μέλη ακολουθούν εάν το επιθυμούν και αναλόγως των συνθήκων που το καθένα αντιμετωπίζει την συγκεκριμένη χρονική στιγμή.
Εκ του αποτελέσματος και με τα μέχρι σήμερα στοιχεία, ποια κράτη θεωρείτε ότι μπόρεσαν να ελαχιστοποιήσουν τις συνέπειες; Αυτά τα κράτη σε μια Ευρώπη με ελεύθερη διακίνηση, προσώπων και αγαθών μπορούν να διατηρήσουν την καλή επιδημιολογική εικόνα που πέτυχαν;
Τα κράτη μέλη τα οποία ακολούθησαν τις συστάσεις που δίναμε μαζί με το ευρωπαϊκό κέντρο πρόληψης νοσημάτων ECDC από την αρχή της κρίσης, σε συνάρτηση με αυτές του WHO, θα έλεγα ότι παρουσίασαν πιο θετικά αποτελέσματα. Τα κράτη μέλη που έδρασαν επίσης πιο έγκαιρα και πιο αποφασιστικά από την αρχή. Πιστεύω όμως ότι και στο παρόν στάδιο, αν ακολουθηθούν οι συστάσεις που έχουμε εκδώσει μέσα από το πακέτο εξόδου των μέτρων, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε καλύτερα ένα ενδεχόμενο δεύτερο κύμα του ιού. Εδώ φυσικά θα ήθελα να επαινέσω την συμβολή της συντριπτικής πλειοψηφίας των συμπολιτών μας, που παρότι είδαν τη ζωή τους να αλλάζει εν μια νυκτί, τήρησαν ευλαβικά τα μέτρα αυτά τόσο για δική τους προστασία όσο και του κοινωνικού συνόλου. Αυτό πρέπει πραγματικά να το αναγνωρίσουμε.
Η εμπειρία της πανδημίας, δημιουργεί ανάγκη αλλαγών, στον τρόπο χειρισμού τέτοιων καταστάσεων; Τι σκοπεύετε να πράξετε ως αρμόδια επίτροπος;
Είναι σημαντικό μέσα από κάθε κρίση που αντιμετωπίζουμε και παρόλες τις τραγικές συνέπειες που αυτή επιφέρει, να βγαίνουμε πιο δυνατοί, αν θέλετε πιο σοφοί αλλά και πιο αποφασισμένοι να κάνουμε τις αναγκαίες αλλαγές. Θα έρθει ο καιρός για τα δούμε τα μαθήματα αυτής της κρίσης. Η άμεση απάντηση όμως, ονομάζεται Πρόγραμμα EU4Health. Έχουμε επιτύχει, για πρώτη φορά στα ιστορικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης να έχουμε ένα προϋπολογισμό για χρηματοδότηση δράσεων στον τομέα της υγείας που να ανέρχεται στα 9,4 δισ. ευρώ. Το γεγονός αυτό και μόνο, δείχνει την αποφασιστικότητα μας να επενδύσουμε τα μέγιστα με ένα ολιστικό και πολυεπίπεδο τρόπο σ’ αυτόν τον νευραλγικό χώρο.
Το νέο, αυτόνομο Πρόγραμμα Υγείας δεν θα καλύψει μόνο τα κενά που έχουν διαφανεί από την κρίση COVID-19, δεν θα διασφαλίσει μόνο ότι τα συστήματα υγείας της ΕΕ είναι αρκετά ανθεκτικά για να αντιμετωπίσουν νέες και μελλοντικές απειλές για την υγεία, αλλά θα συμβάλει επίσης, καθοριστικά, στην μακροπρόθεσμη αναβάθμιση τους. Μέσω αυτού του προγράμματος η ΕΕ θα μπορέσει, για παράδειγμα, να επενδύσει σε αποθέματα ιατρικού υλικού σε περιόδους κρίσεων, θα εκπαιδεύσει τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας, και θα εμβολιάσει με την απαραίτητη χρηματοδότηση τις κορυφαίες μας προτεραιότητες, όπως την Ευρωπαϊκή Στρατηγική καταπολέμησης του Καρκίνου.
Πως φτάσατε στην πραγματοποίηση του φιλόδοξου αυτού Προγράμματος;
Ακόμα και πριν από την κρίση είχαμε εντοπίσει ένα κενό στο οποίο ξέραμε ότι έπρεπε να επενδύσουμε. Η κρίση έκανε απλώς την ανάγκη αυτή πιο επιτακτική. Η πανδημία δεν έχει αλλάξει τις προτεραιότητές μας, αλλά έχει αναδείξει την άμεση ανάγκη να κάνουμε περισσότερα. Πως; Κινητοποιώντας όλα τα μέσα που διαθέτουμε σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο. Το τι αλλάζει δραματικά είναι η κλίμακα και το εύρος με τα οποία θα μπορέσουμε τώρα να κινηθούμε, γιατί αυτό που σήμερα προτείνουμε είναι αριθμητικά 23 φορές πολλαπλάσιο από το ποσό που είχε προγραμματιστεί το 2018. Η Πρόεδρος Φον ντερ Λάιεν πίστεψε, πραγματικά, από την αρχή σε αυτό το όραμα και μας εμπιστεύτηκε με την τεράστια ευθύνη να το προτείνουμε και κατοπινά, εφόσον μπει σε εφαρμογή, να το διαχειριστούμε.
Πέραν των προβλημάτων που ανέδειξε η πανδημία τι άλλες σημαντικές προκλήσεις θα αντιμετωπίσει το πρόγραμμα EU4Health;
Θα αντιμετωπίσει τις ανισότητες που παρατηρούνται σε διάφορους τομείς της υγείας μεταξύ πληθυσμιακών ομάδων, χωρών και περιοχών και της πρόσβασης σε προσιτή, προληπτική και θεραπευτική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, αναβαθμισμένης ποιότητας. Θα ενισχύσει την καλύτερη αντιμετώπιση μη μεταδοτικών ασθενειών όπως ο καρκίνος, τα ψυχικά νοσήματα, οι σπάνιες παθήσεις και άλλες σημαντικές ασθένειες. Θα δώσει, επίσης, έμφαση στην υπερπήδηση των εμπόδιων για ευρεία συμμετοχή και στην καλύτερη χρήση ψηφιακών καινοτομιών.
Ήταν μια απαίτηση των πολιτών θα λέγατε το πρόγραμμα αυτό;
Οι εκκλήσεις κατά τη διάρκεια της κρίσης υπήρξαν ηχηρές και σαφείς: ότι δηλαδή χρειαζόμαστε περισσότερη Ευρώπη στον τομέα της δημοσίας υγείας. Είχα αναρίθμητες συναντήσεις με υπουργούς της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ενδιαφερόμενους φορείς και επιστήμονες. Αυτές οι επαφές και τα διδάγματα που αντλήσαμε από αυτές και ουσιαστικά από την ίδια την πανδημία, βοήθησαν στην εκπόνηση και την επιτυχή προώθηση των προτάσεών μας. Έχουμε ακούσει προσεκτικά τους πολίτες και τι προσδοκούν από την Ευρώπη στον τομέα της υγείας. Η πρότασή μας για το αυτόνομο χρηματοδοτικό πρόγραμμα EU4Health αποτελεί την πλέον σαφή και χειροπιαστή ανταπόκρισή μας στις προσδοκίες αυτές. Ένα ηχηρό μήνυμα πως οι Βρυξέλλες δεν είναι απλά η γεωγραφική έδρα της ΕΕ αλλά αφουγκράζεται προσεκτικά τους πολίτες της και είναι δίπλα τους με κάθε δυνατό τρόπο. Πρόκειται, πραγματικά, για ένα νέο κεφάλαιο στην πολιτική της ΕΕ στον τομέα της υγείας.
Στον τομέα της έρευνας είτε για το φάρμακο είτε για το εμβόλιο, πως λειτούργησε η ΕΕ; Τι πόρους διαθέτει;
Η Επιτροπή έχει δεσμεύσει το ποσό των 1,4 δισ. ευρώ στα πλαίσια της παγκόσμιας Αντίδρασης στον Κορονοϊό η οποία δρομολογήθηκε από την πρόεδρο φον ντερ Λάιεν στις 4 Μαΐου. Μέχρι τώρα έχουν συγκεντρωθεί 9,8 δις με στόχο τη χρηματοδότηση ώστε να διασφαλιστεί η ανάπτυξη και η καθολική διάθεση διαγνωστικών εξετάσεων, θεραπευτικών αγωγών και εμβολίων για την αντιμετώπιση του κορονοϊού. Πέραν τούτου έχουμε κινητοποιήσει επιπλέον 122 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» για την επειγόντως αναγκαία έρευνα. Στηρίζουμε 18 συνολικά ξεχωριστά έργα στον τομέα της έρευνας. Τα έργα αυτά, στα οποία συμμετέχουν 140 ερευνητικές ομάδες εντός και εκτός της ΕΕ, έλαβαν εως τώρα συνολική χρηματοδότηση ύψους 48,5 εκατ. ευρώ. Εδώ θέλω να τονίσω πως ο στόχος μας σε ότι αφορά το εμβόλιο είναι πρώτιστά φυσικά η ανάπτυξη του, αλλά παράλληλα να διασφαλίσουμε πως αυτό θα είναι προσιτό και προσβάσιμο σε όλους ανεξαιρέτως τους συμπολίτες μας.
Σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες προβλήθηκε η διάθεση υλικού και βοήθειας από την Κίνα, τη Ρωσία και τη Κούβα, δίνοντας την εντύπωση ότι η ΕΕ ήταν απούσα. Τι βοήθεια δέχθηκαν τα κράτη μέλη από τρίτες χώρες;
Δεν έχουμε ακριβή πληροφόρηση σε σχέση με το μέγεθος της βοήθειας που ορισμένα κράτη μέλη διμερώς έχουν αποδεχθεί από συγκεκριμένες χώρες εκτός ΕΕ. Αυτό που μπορώ να πω με βεβαιότητα είναι ότι στις 23 Φεβρουαρίου η Επιτροπή συγχρηματοδότησε την παράδοση άνω των 25 τόνων εξοπλισμού ατομικής προστασίας στην Κίνα, μετά την ενεργοποίηση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Ο εξοπλισμός αυτός προστέθηκε στους 30 και πλέον τόνους προστατευτικού εξοπλισμού που είχαν συγκεντρωθεί από τα κράτη μέλη της ΕΕ και παραδοθεί από τις αρχές Φεβρουαρίου. Να σημειωθεί όμως το γεγονός ότι η βοήθεια της Κίνας προς Ευρωπαϊκές χώρες στάλθηκε με δημόσια αναγνώριση των δεκάδων τόνων ιατρικής και ανθρωπιστικής βοήθειας που η ΕΕ είχε αποστείλει στην Κίνα στις αρχές του χρόνου, όταν η Κίνα περνούσε δύσκολες στιγμές με τον κορωνοϊό.
