Η παχυσαρκία αποτελεί μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις της δημόσιας υγείας, με τις επιπτώσεις της να επεκτείνονται σε φυσικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Σε παγκόσμια κλίμακα, τα ποσοστά συνεχώς αυξάνονται. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες πάνω από το 40% των ενηλίκων είναι παχύσαρκοι και περισσότερο από το 70% κατατάσσονται ως υπέρβαροι. Θεωρητικά, η δημιουργία παντοπωλείων που προσφέρουν υγιεινές διατροφικές επιλογές φαίνεται να αποτελεί εύλογη απάντηση. Όμως, τα δεδομένα καταδεικνύουν πως στην πράξη, το πρόβλημα δεν επιλύεται τόσο απλά.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ της Σουηδίας ανέπτυξαν ένα εργαλείο που αποσκοπεί στην καλύτερη κατανόηση της καταναλωτικής συμπεριφοράς σε επίπεδο περιοχών και στη διερεύνηση της σύνδεσης ανάμεσα στον τόπο αγορών τροφίμων και στον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου που σχετίζεται με την παχυσαρκία.
Παίζει ρόλο το κατάστημα που επιλέγουμε για τις αγορές μας;
Η μελέτη που δημοσιεύτηκε στο BMC Medicine, αξιοποίησε δεδομένα γεωεντοπισμού (GPS) μεγάλης κλίμακας, αναλύοντας τις επιλογές περίπου 359.000 καταστημάτων λιανικής τροφίμων στις ΗΠΑ. Ως «υγιεινά σημεία τροφίμων» ορίστηκαν τα παντοπωλεία, οι μεγάλες αποθήκες και οι αγορές αγροτών. Αντίθετα, τα καταστήματα ψιλικών και τα σημεία ταχείας εστίασης καταχωρίστηκαν ως «ανθυγιεινές επιλογές». Τα δεδομένα διασταυρώθηκαν με στοιχεία θνησιμότητας από καρκίνους που συνδέονται με την παχυσαρκία, για την περίοδο 2015–2020, από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ.
«Η παχυσαρκία έχει ισχυρή συσχέτιση με τον καρκίνο. Περίπου το 5% των νέων περιστατικών στους άνδρες και το 10% στις γυναίκες αποδίδονται σε αυξημένο σωματικό βάρος. Διαισθητικά, θεωρεί κανείς ότι η δημιουργία περισσότερων υγιεινών παντοπωλείων θα βελτιώσει τις διατροφικές συνήθειες. Όμως, η πραγματικότητα αποδεικνύεται πολύ πιο περίπλοκη», εξηγεί ο Δρ. Ran Xu, επικεφαλής της μελέτης και επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Επιστημών Υγείας.
Σημαντικό εύρημα της έρευνας είναι ότι οι άνθρωποι συνήθως πραγματοποιούν τις αγορές τους εκτός της γειτονιάς τους, ανεξαρτήτως του τι είναι διαθέσιμο κοντά τους. Αυτό σημαίνει ότι η φυσική εγγύτητα δεν συνεπάγεται κατανάλωση υγιεινών προϊόντων. Μάλιστα, τα μοτίβα μετακίνησης αποδείχθηκαν δύο φορές πιο αξιόπιστοι προγνωστικοί δείκτες για την πρόβλεψη θνησιμότητας από καρκίνο σχετιζόμενο με την παχυσαρκία, συγκριτικά με τη στατική πληροφορία της γειτονιάς κατοικίας.
Επιπλέον, οι ερευνητές διαπίστωσαν ισχυρή συσχέτιση μεταξύ των επισκέψεων σε «ανθυγιεινά» καταστήματα και της εμφάνισης καρδιομεταβολικών νοσημάτων όπως η παχυσαρκία, η υπέρταση και ο διαβήτης, αν και η παχυσαρκία κράτησε τα πρωτεία.
Πώς μεταβάλλονται τα δεδομένα ανάλογα με τους κοινωνικοοικονομικούς συντελεστές
Ο Δρ. Peter Chen, γεωγράφος της ομάδας και επίκουρος καθηγητής, σημείωσε ότι η σχέση ανάμεσα στη συμπεριφορά αγορών και στην υγεία διαφέρει αισθητά ανάλογα με το κοινωνικοοικονομικό και πολιτισμικό πλαίσιο. Ειδικότερα, η συσχέτιση αποδείχθηκε εντονότερη σε ισπανόφωνες κοινότητες – ένα φαινόμενο που ίσως εξηγείται από το λεγόμενο «ισπανόφωνο παράδοξο», δηλαδή τη διατήρηση υγιεινών συνηθειών παρά την οικονομική μειονεξία. Παράλληλα, τα αποτελέσματα ήταν πιο ισχυρά σε άτομα υψηλότερου κοινωνικοοικονομικού επιπέδου. «Είναι πιθανό ότι αυτά τα άτομα, όταν επισκέπτονται παντοπωλεία, έχουν τα μέσα να επιλέξουν υγιεινότερα προϊόντα» εξηγεί.
Οι ερευνητές καλούν σε επανεξέταση των στρατηγικών για τις «διατροφικές ερήμους», δηλαδή τις περιοχές με περιορισμένη πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα. Η κοινή πρακτική, δηλαδή το άνοιγμα παντοπωλείων σε τέτοιες περιοχές, ενδέχεται να μην είναι επαρκής προσέγγιση. «Αν οι περισσότεροι καταναλωτές ψωνίζουν εκτός της γειτονιάς τους, τότε η πολιτική πρέπει να στραφεί αλλού: στην παρακολούθηση της πραγματικής ανθρώπινης δραστηριότητας και όχι απλώς στην τοποθέτηση υποδομών», υπογραμμίζει ο Δρ. Xu.
Η ανάπτυξη του εν λόγω δείκτη αποτελεί ένα ουσιαστικό βήμα προς την πολυδιάστατη κατανόηση των καταναλωτικών επιλογών και της υγείας. Οι ερευνητές σκοπεύουν να προχωρήσουν με ποιοτικές μελέτες που θα εξετάσουν γιατί οι άνθρωποι δεν επιλέγουν τα υγιεινά καταστήματα που βρίσκονται δίπλα τους. Μπορεί να φταίει η ευκολία, η τιμή, οι διαφημίσεις ή ακόμα και η πίστη σε συγκεκριμένες μάρκες. Σε κάθε περίπτωση, η απλή πρόσβαση δεν αρκεί. Η πραγματική αλλαγή απαιτεί κατανόηση των συνηθειών, των κινήτρων και των επιλογών των ανθρώπων -και κυρίως, μια πιο ανθρωποκεντρική προσέγγιση στη χάραξη πολιτικών.
Διαβάστε επίσης
Πόσο μας παχαίνουν τα σούπερ μάρκετ – Τι δείχνει μελέτη σε 97 χώρες
Παχυσαρκία: 2,7 εκατομμύρια Έλληνες ζουν με τη νόσο – 1 στους 2 μόνιμα σε δίαιτα
