Σημαντική προστασία από χρόνιες και σοβαρές νόσους συμπεριλαμβανομένων του διαβήτη τύπου 2, της οστεοπόρωσης και του καρκίνου, προσφέρει η ποικιλία στη διατροφή σύμφωνα με τη διαθέσιμη επιστημονική βιβλιογραφία.
Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’50, η ποικιλία στη διατροφή χαρακτηρίστηκε ως ένα σημαντικό στοιχείο της γενικότερης υγείας. Η διασφάλιση της ισορροπίας των θρεπτικών συστατικών είναι κρίσιμη για να παραμένουμε υγιείς, ενώ η διατροφική ποικιλία αποτελεί, επίσης, δείκτη τόσο της ποιότητας της διατροφής όσο και της επάρκειας των θρεπτικών συστατικών.
Ποια είναι, όμως, τα χαρακτηριστικά της διατροφικής ποικιλίας και ποια η σχέση αυτής με τον κίνδυνο ασθενειών;
Η διατροφική επιδημιολογία, ένας κλάδος της ιατρικής έρευνας που μελετά τη σχέση μεταξύ διατροφής και υγείας στον πληθυσμό, τα τελευταία χρόνια μετακινείται σταδιακά από την προσέγγιση των μεμονωμένων θρεπτικών συστατικών σε αυτή της συνολικής διατροφής, προκειμένου να κατανοήσει τις σχέσεις μεταξύ φαγητού, θρεπτικών συστατικών και υγείας. Αυτό συμβαίνει επειδή τα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι τα γενικότερα μοτίβα της συνηθισμένης και μακροπρόθεσμης διατροφικής πρόσληψης προβλέπουν καλύτερα τον κίνδυνο ασθενειών.
Ποικιλία σημαίνει υγεία
Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κάποια τυποποιημένη μεθοδολογία αξιολόγησης της ποικιλίας μιας διατροφής, γι’αυτό και είναι τόσο δύσκολο να συγκρίνουμε μελέτες σχετικά με τις επιπτώσεις της διατροφικής ποικιλίας στην υγεία. Παρόλα αυτά, όμως, υπάρχει μια κοινή θεώρηση που υποστηρίζει ότι μια διατροφή που χαρακτηρίζεται από ποικιλία αποτελείται από από πέντε έως έξι ομάδες τροφίμων και, όταν συγκρίνεται με διατροφές τριών μόνο ομάδων τροφίμων, παρουσιάζει βελτιωμένα ποσοστά επιβίωσης και μειωμένο κίνδυνο ασθενειών.
Η προκαταρκτική επανεξέταση της σχετικής βιβιλιογραφίας έχει αποκαλύψει ένα μεγάλο όγκο ενδείξεων που υποστηρίζουν την ιδέα ότι η μεγαλύτερη διατροφική ποικιλία (τουλάχιστον πέντε με έξι ομάδες τροφίμων) σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο κατάθλιψης, διαβήτη τύπου 2, άσθματος, τροφικών αλλεργιών, μεταβολικού συνδρόμου, οστεοπόρωσης, ακόμα και θνησιμότητας.
Επιπλέον, η ποικιλία σε φρούτα και λαχανικά συγκεκριμένα έχει συνδεθεί με μειωμένο κίνδυνο διαφόρων μορφών καρκίνου, όπως αυτός του στόματος, του φάρυγγα, του λάρυγγα, των πνευμόνων και της ουροδόχου κύστης. Επιπρόσθετα, σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για χρόνιες παθήσεις σχετικές με τον μεταβολισμό και την κυκλοφορία παρουσιάζονται εξίσου βελτιωμένοι τόσο σε υγιείς όσο και σε μη υγιείς ανθρώπους που, όμως, ακολουθούν μια διατροφή με μεγάλη ποικιλία. Οι πιο συνεπείς βελτιώσεις, μάλιστα, παρατηρούνται στη μειωμένη υπέρταση και στα επίπεδα των τριγλυκεριδίων ορού.
Οι κίνδυνοι της διατροφικής ποικιλίας
Σε αντίθεση με όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως, υπάρχει μεγάλη αντιπαράθεση όσον αφορά στη σχέση μεταξύ διατροφικής ποικιλίας και του κινδύνου παχυσαρκίας ή του καρκίνου του παχέος εντέρου. Η κατανάλωση μεγαλύτερης ποικιλίας τροφίμων μπορεί να συντελέσει στην κατανάλωση περισσότερων θερμίδων, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία. Κάποιες μελέτες, μάλιστα, δείχνουν ένα θετικό συσχετισμό μεταξύ της μεγαλύτερης διατροφικής ποικιλίας και του αυξημένου βάρους, οι περισσότερες από αυτές όμως καταλήγουν σε αρνητική σύνδεση της ποικιλίας με τον κίνδυνο παχυσαρκίας, ενώ άλλες δεν αναδεικνύουν κανένα τέτοιο συσχετισμό.
Αυτή η ανακολουθία στη βιβλιογραφία ενδεχομένως να υπερτονίζει τη σημασία της ποικιλίας μέσα σε συγκεκριμένες ομάδες τροφίμων. Για παράδειγμα, μια μελέτη 452.269 ανθρώπων από 10 ευρωπαϊκές χώρες έδειξε ότι τα άτομα που καταναλώνουν τη μεγαλύτερη ποικιλία φρούτων και λαχανικών έχουν μικρότερο δείκτη μάζας σώματος, παρά την αυξημένη πρόσληψη ενέργειας. Η μεγαλύτερη ποικιλία σε συγκεκριμένες ομάδες ομάδες τροφίμων μπορεί, επίσης, να εξηγεί τα αντικρουόμενα αποτελέσματα σχετικά με τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Η κατανάλωση μεγάλης ποικιλίας φρούτων σχετίστηκε με υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου του ορθού στην επανεξέταση μιας μελέτης 13 χρόνια μετά, αλλά δεν σχετίστηκε με καρκίνο του παχέος εντέρου σε μια άλλη ελεγχόμενη μελέτη της βόρειας Ιταλίας, η οποία έδειξε ότι η μεγαλύτερη ποικιλία σε φρούτα και λαχανικά μείωνε τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου.
Αξιοσημείωτο είναι ότι η πιο συνεπής μείωση στον κίνδυνο ασθενειών παρατηρήθηκε όταν οι άνθρωποι αύξαναν την ποικιλία των λαχανικών που κατανάλωναν. Ωστόσο, η ποικιλία σε συγκεκριμένες ομάδες τροφίμων, όπως τα δημητριακά, δεν ήταν σαφές αν συνδεόταν με καλά ή κακά αποτελέσματα υγείας, όπως συνέβη στην περίπτωση της μεγαλύτερης ποικιλίας πρόσληψης κρέατος.
