Για το θέμα μιλά η Δέσποινα Μαρσέλου, Κλινική Διαιτολόγος- Διατροφολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα νοσήματα και σε παθήσεις ανοσοποιητικού, με μετεκπαίδευση στη φυτοφαγία, επιστημονική συνεργάτις του Winchester University, συν-ιδρύτρια του createhealth.gr.
Ο τρόπος που καταναλώνουμε το φαγητό -αν όχι και το ίδιο το φαγητό- δεν μοιάζει πλέον με αυτόν των προηγούμενων γενιών. Η ανάγκη για γρηγορότερο και ευκολότερο φαγητό με λιγότερες απαιτήσεις προετοιμασίας οδήγησε μοιραία στην κατανάλωση συσκευασμένων ή επεξεργασμένων τροφίμων. Παράλληλα, το κρέας από πολυτέλεια έγινε ευκολία, διαθέσιμο παντού και με διαφορετικές μορφές, από μπριζόλες και σουβλάκια μέχρι λουκάνικα και αλλαντικά. Παρά τα αρνητικά αποτελέσματα της συχνής κατανάλωσης κρέατος για την υγεία, που έχουν επικυρωθεί από πλήθος μελετών -με συσχετίσεις του επεξεργασμένου κρέατος με την πρόκληση καρδιαγγειακών παθήσεων και εγκεφαλικών επεισοδίων-, η ανάγκη για όλο και περισσότερα τέτοια προϊόντα έχει καταστήσει τη βιομηχανία κρέατος έναν από τους πιο ρυπογόνους παράγοντες παγκοσμίως.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), η κατανάλωση κρέατος θα αυξηθεί έως και 76% μέχρι το 2050, ενώ ήδη το 26% της γης χρησιμοποιείται για την κτηνοτροφία. Οι Ευρωπαίο μάλιστα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας Οργάνωσης, καταναλώνουν δύο φορές περισσότερο κρέας από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Για να μειωθεί στο μισό η παγκόσμια κατανάλωση κρέατος μέχρι το 2050, η Ευρώπη πρέπει να μειώσει κατά 70% τη δική της κατανάλωση εντός της επόμενης δεκαετίας.
Αν και φυσικά χρειάζονται παγκόσμιες προσπάθειες προκειμένου να διαφυλαχτούν η βιοποικιλότητα και η προστασία του περιβάλλοντος μπορούμε να ξεκινήσουμε από το περιεχόμενο του πιάτου μας. Η βιώσιμη διατρο- φή φαίνεται πως αποτελεί το αύριο στη μακροζωία τόσο του οργανισμού όσο και του πλανήτη. «Η συζήτηση για τη βιωσιμότητα ξεκινά από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, οπότε και υπήρξε πλέον και με ερευνητικά στοιχεία μεγαλύτερη συνάφεια μεταξύ των χρόνιων παθήσεων και των περιβαλλοντικών αλλαγών», εξηγεί η Δέσποινα Μαρσέλου, Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος.
Από το χωράφι στο πιάτο
Οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες για επάρκεια κρέατος έχουν οδηγήσει σε αύξηση των φυσικών πόρων που χρησιμοποιούνται για την εκτροφή ζώων. Ωστόσο, η κτηνοτροφία προκαλεί διπλάσια ρύπανση σε σχέση με την παραγωγή τροφίμων φυτικής προέλευσης, όπως είχε συμπεράνει μελέτη που δημοσιεύτηκε στο «Nature Food» (2023). Αν όμως περάσουμε στην αγροτική παραγωγή κι εκεί χρειάζονται σημαντικές παρεμβάσεις, προκειμένου να διαφυλαχθούν η βιοποικιλότητα και η ποιότητα του εδάφους.
H στρατηγική «Farm to Fork» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βρίσκεται στο επίκεντρο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, με στόχο να καταστήσει τα συστήματα τροφίμων δίκαια, υγιεινά και φιλικά προς το περιβάλλον. Στόχος είναι να επιταχυνθεί η μετάβαση σε ένα βιώσιμο σύστημα τροφίμων, το οποίο θα έχει ουδέτερο ή θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο, θα μετριάζει τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και θα διασφαλίζει την ισότιμη πρόσβαση σε επαρκή, ασφαλή, θρεπτικά και βιώσιμα τρόφιμα.
Προς αυτή την κατεύθυνση συμβάλλει και η αναγεννητική γεωργία, η οποία στοχεύει στο να αντιστρέψει την εξάντληση των φυσικών πόρων. Έχοντας ως οδηγό αυτές τιςπρακτικές, δίνεται η δυνατότητα της εξυγίανσης των εδαφών, βοηθώντας τη φύση να ανακάμψει, μέσω της παράλληλης καλλιέργειας και της ενδυνάμωσης της βιοποικιλότητας. Περιλαμβάνει επίσης τη μείωση και τον εξορθολογισμό της χρήσης των φυτοφαρμάκων. Έτσι, η ζωή επανέρχεται σιγά-σιγά στα αγροκτήματα μαζί με την ισορροπία του οικοσυστήματος.
Το αύριο της διατροφής
Ποια είναι τελικά τα συστατικά του βιώσιμου πιάτου: «Μια πιο βιώσιμη διατροφή βασίζεται στην υψηλή κατανάλωση τροφίμων ολικής αλέσεως, φρούτων, ξηρών καρπών και οσπρίων. Μια plant-based διατροφή είναι ακόμα πιο φιλική για το περιβάλλον αν τη συγκρίνουμε με τη μεσογειακή, όλες όμως μπορούν να μειώσουν το οικολογικό αποτύπωμα», αναφέρει σχετικά η κυρία Μαρσέλου.
Οι αρχές αυτών των διατροφών, τόσο της μεσογειακής όσο και της φυτικής, δεν προστατεύουν μόνο το περιβάλλον, αλλά και την υγεία. Ειδικά η μεσογειακή διατροφή διακρίνεται ως ένα από τα καλύτερα πρότυπα διατροφής κάθε χρόνο, διασφαλίζοντας την εύρυθμη λειτουργία της καρδιάς και του εγκεφάλου. Αποτελεί, όμως, και την καρδιά της ελληνικής κουζίνας και παράδοσης, δίνοντας έμφαση σε φρούτα, λαχανικά και ξηρούς καρπούς, ελαιόλαδο, γαλακτοκομικά και με μέτρο κρέας και ψάρι.
Αντίθετα, συνήθειες του δυτικού τύπου διατροφής, όπως η υπερβολική κατανάλωση κρέατος, βλάπτουν μακροχρόνια την υγεία, οδηγώντας σε αύξηση του ποσοστού πρόωρων θανάτων: «Το κόκκινο κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα ευθύνονται περίπου για το 16% με 18% των θανάτων, σύμφωνα με στοιχεία του ιατρικού περιοδικού “Lancet’’. Το 2020 στο Ηνωμένο Βασίλειο περίπου 40.000 θάνατοι συσχετίστηκαν με το επεξεργασμένο κρέας, το κόκκινο κρέας και τα γαλακτοκομικά. Επιπλέον, περίπου 80.000 θάνατοι σχετίστηκαν με ανεπάρκεια θρεπτικών φυτικών τροφών, όπως ξηροί καρποί, φρούτα και λαχανικά», επισημαίνει η κυρία Μαρσέλου.
Έχοντας, όμως, ως στόχο τη μείωση του αποτυπώματος από τη διατροφή στο περιβάλλον θα πρέπει να δοθεί έμφαση και στην εντοπιότητα των τροφίμων, αλλά και στην εποχικότητά τους, καθώς όχι μόνο είναι πιο βιώσιμα, αλλά και πιο νόστιμα: «Παλιότερα, υπήρχε εποχικότητα και στα ζωικά προϊόντα, όπως στα αυγά. Ακόμα και στην Ικαρία, που ανήκει στις μακροβιότερες περιοχές του πλανήτη -τις λεγόμενες Μπλε Ζώνες– οι κάτοικοι συνήθιζαν να παρασκευάζουν το δικό τους τυρί, που το κατανάλωναν μόνο τέσσερις μήνες τον χρόνο», προσθέτει η κυρία Μαρσέλου. Το ίδιο ισχύει και για την κατανάλωση ψαριών, καθώς το φαινόμενο της υπεραλίευσης οδηγεί μοιραία στον αφανισμό των υδάτινων οικοσυστημάτων.
Είναι η λύση να γίνουμε όλοι vegan; Όλοι όσοι ήδη έχουν αποκλείσει από τη διατροφή τους τα ζωικά προϊόντα θα απαντήσουν σίγουρα «ναι». Εάν όμως το εξετάσουμε χωρίς προκαταλήψεις, δεν είναι δύσκολο να μειώσουμε στο ελάχιστο την κατανάλωση του κρέατος και των ζωικών προϊόντων και να αυξήσουμε τα φρούτα και τα λαχανικά ως σημείο εκκίνησης. «Η υγεία του πλανήτη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την υγεία μας. Από τη στιγμή που ως εξελισσόμενα όντα ψάχνουμε πάντα το καλύτερο, θα πρέπει να κάνουμε το ίδιο για μας και για τις επόμενες γενιές», καταλήγει η κυρία Μαρσέλου.
Το θέμα δημοσιεύθηκε στο τεύχος ν.11 του ygeiamou που κυκλοφόρησε με ΤΟ ΘΕΜΑ στις 26/5
Να τι τρώνε όσοι έχουν χαμηλή χοληστερόλη, ουρικό οξύ και υγιές ήπαρ
Χορτοφάγοι ή Κρεατοφάγοι: Ποιοι είναι πιο αδύνατοι και ποιοι πιο εξωστρεφείς
