Το Δίκταμο (Origanum dictamnus)είναι ένα ενδημικό φυτό της Κρήτης, που ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών. Είναι επίσης γνωστό ως έρωντας, δίκταμος, αδίχταμος, ατίταμος, κρυνόχορτο, γέροντας, μαλλιαρόχορτο, διάψυχος, κεφαλόχος, το στοματόχορτο, στομαχόχαρτο, σταματόχορτα.
Η ονομασία του βοτάνου προέρχεται από την ελληνική λέξη “δίκταμο”, παράγωγο του Δικταίου Άντρου, του ορεινού σπηλαίου όπου, σύμφωνα με την μυθολογία, γεννήθηκε ο Δίας και όπου το φυτό θεωρείται ότι αφθονεί. Ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους (Θεόφραστος, Ιπποκράτης, Διοσκούρίδης, Πλούταρχος, Βιργίλιος, Πλίνιος, Κέλσος) και τους Βυζαντινούς. Σύμφωνα με άλλο μύθο ήταν το βότανο της Ειλειθυίας, της θεάς του τοκετού, και ήταν αφιερωμένο στην Άρτεμη Δίκτυν από όπου πιθανόν έλκει την καταγωγή του το όνομα).
Παρόλα αυτά, το φυτό ενδημεί σε όλα τα βουνά της Κρήτης, όχι μόνο στη Δίκτη. Είναι μικρός αρωματικός θάμνος ύψους 35-40 εκ. που αυτοφύεται σε σχισμές βράχων συνήθως σε υψόμετρο από 1300-1500-1.800 μέτρα.
Οι επουλωτικές ιδιότητες του φυτού ήταν γνωστές στην αρχαιότητα. Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι οι πληγωμένοι από βέλη αίγαγροι έψαχναν δίκταμο για να επουλώσουν τις πληγές στο σώμα τους. Σύμφωνα με την Αινειάδα του Βιργίλιου, η Άρτεμη επούλωσε τα τραύματα του Αινεία με δίκταμο. Στην Κρήτη καλλιεργείται συστηματικά από το 1920.
Το ρόφημα με δίκταμο εμφανίζει επουλωτικές και στυπτικές ιδιότητες και Origanum dictamnus του στομάχου. Καταπολεμά την κακοσμία του στόματος και βοηθάει στην αντιμετώπιση ουλίτιδων. Το έγχυμά του είναι διουρητικό. Συνιστάται σε νευρικές διαταραχές, νευρικούς πονοκεφάλους και άλλα νοσήματα του νευρικού συστήματος, εξαιτίας των καταπραϋντικών ιδιοτήτων που εμφανίζει. Χρησιμοποιείται στο κοινό κρυολόγημα και σε βήχα, σε ήπιες γαστρεντερικές διατα ραχές, σε πονοκεφάλους, νευραλγίες, ουλίτιδα και πανάδα ντους, αμυγδαλίτιδα
Επιπλέον, η κατανάλωση ροφήματος μετά τα γεύματα μπορεί να βοηθήσει στην πέψη.
Στις ιδιότητες του βοτάνου αναφέρονται: oρεξιογόνος, ευστόμαχη, τονωτική, θερμαντική, διουρητική, χωνευτική, αναλγητική, αντιφλεγμονώδης, αντιοξειδωτική, αφροδισιακή, εμμηναγωγός, αντισπασμωδική, επουλωτική, στυπτική, καταπραϋντική νευρικού συστήματος, στομάχου και εντέρων, αντιβακτηριακή, αντιμικροβιακή, αντιμυκητιακόν.
Αποτελεί παραδοσιακό φαρμακευτικό προϊόν φυσικής προέλευσης για: ανακούφιση από τον βήχα λόγω κρυολογήματος, ανακούφιση από ήπιες γαστρεντερικές διαταραχές και από ήπιες, δερματολογικές φλεγμονές και μελανιές.
Το έγχυμα ή το αφέψημα του φυτού (ονομάζεται «βραστάρι» στην Κρήτη) θα πρέπει να χρησιμοποιείται εντός 24 ωρών για να διατηρεί τις ιδιότητές του.
Ο δίκταμος συνήθως προσδίδει ένα άρωμα που μοιάζει με ρίγανη (εξαιτίας της καρβακρόλης) αλλά και με θυμάρι (εξαιτίας της θυμόλης), με νότες από φλησκούνι (εξαιτίας της πουλεγόνης) καταγριογαρίφαλου (εξαιτίας του καρυοφυλλενίου).
Η χρήση σε παιδιά και εφήβους και κατά τη διάρκεια της κύησης και της γαλουχίας δε συνιστάται, λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων.
