Η πληγή του δημογραφικού μοιάζει βαθύτερη στα ακριτικά νησιά, εκεί που οι άνθρωποι χαμογελούν και ας φυλλορροεί πληθυσμιακά ο τόπος τους. Στους Φούρνους, στη Θύμαινα και στο Αγαθονήσι, στις απομακρυσμένες νησιωτικές περιοχές με τους τριψήφιους αριθμούς κατοίκων, οι άνθρωποι σπεύδουν στο λιμάνι να υποδεχθούν τις ομάδες εθελοντών που φροντίζουν για την υγεία τους και πραγματοποιούν τα όνειρά τους να αποκτήσουν παιδιά.
Στις 16 Μαΐου 2024, τα παραπάνω νησιά έγιναν πρώτοι σταθμοί σε ένα ιδιαίτερο ταξίδι για τις αποστολές της Ομάδας Αιγαίους και της HOPEgenesis, των ελληνικών αστικών μη κερδοσκοπικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται αντίστοιχα στην παροχή ιατρικών υπηρεσιών και την καταπολέμηση της υπογεννητικότητας σε ακριτικές περιοχές. Για την πρώτη, ήταν ένας ξεχωριστός Διάπλους που σηματοδότησε τα 30 χρόνια αφοσίωσης και προσφοράς προς τους κατοίκους των νησιών. Για τη δεύτερη, μια επιστροφή εκεί που ξεκίνησαν όλα, στη Θύμαινα, το νησί των περίπου 140 κατοίκων και τριών μαθητών, τον τόπο της πρώτης ωφελούμενης των δράσεών της, κ. Κατερίνας, και του μικρού Μηνά, του πρώτου παιδιού της HOPEgenesis.
Η HOPEgenesis, από την ίδρυσή της το 2015, δραστηριοποιείται στον τομέα της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας, με όραμα να ανατρέψει το κλίμα της υπογεννητικότητας στην Ελλάδα σε τοπικό επίπεδο με παροχή υπηρεσιών στις υποψήφιες μητέρες, όσο και στον ευρύτερο κοινωνικό ιστό, μέσα από τη γνωστοποίηση, ευαισθητοποίηση και μελέτη του ζητήματος.
Το ygeiamou την ακολούθησε στους τρεις πρώτους σταθμούς και συνομίλησε με τον εμπνευστή και Πρόεδρό της, Στέφανο Χανδακά, Μαιευτήρα – Γυναικολόγο με ειδίκευση στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή.
Ντενίζ Τσιμή, Πρόεδρος Ομάδας Αιγαίου, Στέφανος Χανδακάς, Πρόεδρος HOPEgenesis
Φόβοι, οικονομικές δυσκολίες και προβλήματα υγείας
Περί τα 1.000 παιδιά έχουν γεννηθεί με την αρωγή της HOPEgenesis, «μια ιδέα που γεννήθηκε πριν 10 χρόνια με στόχο να στηρίξει τις τοπικές κοινωνίες, αρχικά με γυναικολογικές υπηρεσίες αλλά και με έργα υποδομής, γήπεδα, παιδικές χαρές, παιδικούς σταθμούς, πολιτιστικά κέντρα, και το οποίο ελπίζω να συνεχίσουμε να κάνουμε τα επόμενα χρόνια» αναφέρει ο κ. Χανδακάς.
Οι υιοθεσίες ακριτικών περιοχών για την κάλυψη των εξόδων κύησης, τοκετού, μεταφοράς και διαμονής των εγκύων σε συνεργαζόμενα νοσοκομεία και ιατρικά κέντρα, είναι ένα κομμάτι της λύσης, τουλάχιστον ως προς την έλλειψη δομών και το υψηλό κόστος. Το δημογραφικό ωστόσο είναι πρόβλημα σύνθετο. «Έχουμε κάνει μια πολύ μεγάλη μελέτη με το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, που εντοπίζει τα διαφορετικά αίτια για το δημογραφικό ανά περιοχή. Έδειξε ότι συνολικά για την Ελλάδα, κυρίως για τους αστικούς πληθυσμούς, έχει αλλάξει το αφήγημα» εξηγεί, επισημαίνοντας την ανάγκη να αποσυνδεθεί η ιδέα της οικογένειας και των παιδιών με την πεποίθηση ότι θα επιφέρουν πλήγμα στην εμφάνιση, την κοινωνική ζωή, τα οικονομικά ή τις σπουδές της γυναίκας. «Στην Ευρώπη, ένα 15% μεταξύ των φοιτητριών είναι εγκυμονούσες· στην Ελλάδα το ποσοστό είναι κάτω από 1%. Γιατί; Γιατί μια έγκυος φοιτήτρια σε ελληνικό πανεπιστήμιο είναι αόρατη. Δεν την υποστηρίζει κανείς. Υπάρχουν πάρα πολλά θέματα να λύσουμε» προσθέτει.
Στον αντίποδα, το αφήγημα της οικογένειας στα ακριτικά νησιά είναi πιο δυνατό: «οι γυναίκες θέλουν και μπορούν να κάνουν παιδιά, κάνουν παιδιά σε πιο μικρές ηλικίες, έχουν όμως πολύ σημαντικά θέματα με τον φόβο λόγω ιατρικών συμβαμάτων και απουσίας δομών» εξηγεί ο κ. Χανδακάς, αποδίδοντας την μεγάλη επιτυχία της HOPEgenesis στις αγροτικές περιοχές στην «ομπρέλα ασφαλείας» που έδιωξε τον φόβο και γέννησε εμπιστοσύνη στις γυναίκες ότι υπάρχουν γιατροί, ελικόπτερα να τις μεταφέρουν, μηχανήματα παρακολούθησης των εμβρύων στο σπίτι. «Εφόσον θέλετε να κάνετε παιδί, μπορείτε να το κάνετε. Υπάρχουν λύσεις, μην το φοβάστε».
Πέραν των ανησυχιών και των οικονομικών εμποδίων, μια ακόμα πτυχή της ζωής στα απομονωμένα νησιά που χρήζει αντιμετώπισης είναι η μειωμένη κουλτούρα της υγιεινής διατροφής και εν γένει υγείας. Όπως εξηγεί στο ygeiamou ο κ. Χανδακάς, στις κοινωνίες αυτές δεν εξασφαλίζεται ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για τα ζητήματα αυτά όσο στις αστικές περιοχές. «Βλέπουμε πολλές υπέρβαρες γυναίκες και παιδιά σε αυτά τα νησιά και ξέρουμε ότι το σωματικό βάρος παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στη γονιμότητα» αναφέρει.
Η πρώτη ωφελούμενη της HOPEgenesis κ. Κατερίνα με τον γιο της Μηνά, τρίτο κατά σειρά παιδί της και πρώτο παιδί της HOPE, που γεννήθηκε το 2016. «Ήμουν ήδη έγκυος και είχα αρχίσει να επισκέπτομαι τον γυναικολόγο στην Αθήνα. Ήταν ο αδελφός μου στη Θύμαινα όταν επισκέφθηκε η Ομάδα και τους μίλησε για μένα» αναφέρει στο ygeiamou, ανατρέχοντας στις δύο πρώτες εγκυμοσύνες και τα έξοδα που έπρεπε να καταβάλει η ίδια για τις μετακινήσεις και μηνιαίες εξετάσεις της στην Αθήνα. (Φώτο: ygeiamou)
Μοναδικό κριτήριο η εντοπιότητα
«Δεν έχουμε οικονομικά ή εθνικά κριτήρια παρά μόνο εντοπιότητας. Υποστηρίζουμε όλες τις γυναίκες που κατοικούν μόνιμα στα νησιά, τους ανθρώπους, δηλαδή, που έχουν πάρει τη δύσκολη απόφαση να κάνουν και να μεγαλώσουν ένα παιδάκι εδώ» δηλώνει ο κ. Χανδακάς και διευκρινίζει για την απουσία εθνικών κριτηρίων πως «μια οικογένεια που έχει εγκατασταθεί στους Φούρνους ή στο Καστελόριζο και αποτελεί πλέον μέλος της κοινωνίας, για μας υποστηρίζεται. Γιατί αυτό το παιδί θα πάει στο σχολείο, θα μάθει ελληνικά, είναι Έλληνας για εμάς».
Οι γυναίκες που πληρούν τα κριτήρια εντοπιότητας -χρειάστηκαν μηχανισμοί ελέγχου για να αποτραπούν προσπάθειες εξαπάτησης, όπως είχε συμβεί με ζευγάρια που βρίσκονταν στα νησιά για διακοπές- επικοινωνούν με την HOPEgenesis και εντάσσονται απευθείας στο πρόγραμμα.
Κάλυψη θεραπειών υπογονιμότητας
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η HOPEgenesis παρέχει και υπηρεσίες θεραπείας υπογονιµότητας (IVF). «Εντάξαμε στα προγράμματά μας και το κομμάτι της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Πραγματοποιούμε στα περισσότερα νησιά του προγράμματος έλεγχο γονιμότητας, υπέρηχο και κάποιες αιματολογικές εξετάσεις, έτσι ώστε γυναίκες που θέλουν να κάνουν παιδί και δεν μπορούν, να μπουν δωρεάν στο πρόγραμμα για να τα καταφέρουν. Να σημειώσουμε ότι η εξωσωματική γονιμοποίηση στην Ελλάδα δεν χρηματοδοτείται, όπως συμβαίνει στην πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών. Η διαδικασία έχει ένα κόστος 4.000 ευρώ που η ωφελούμενη μπορεί να καλύψει μέσω της οργάνωσης» αναφέρει στο ygeiamou ο πρόεδρος της εταιρείας.
Οι ωφελούμενες κατευθύνονται στα πλησιέστερα μεγάλα νησιά με νοσοκομεία που συνεργάζονται με την HOPE. Σήμερα, συμβεβλημένες δομές υπάρχουν στη Σάμο, στη Σύρο, στη Ρόδο και στην Κρήτη. «Στη συνέχεια, όσες έχουν προβλήματα γονιμότητας, τις αναλαμβάνει η οργάνωση μαζί με το Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών και προχωράμε σε θεραπείες δωρεάν» προσθέτει.
Πηγή: HOPEgenesis
Μάχη σε διπλό μέτωπο
Οι θέσεις της HOPEgenesis υπέρ της αντιμετώπισης του δημογραφικού με συνδρομή από το μεταναστευτικό αλλά και η ανάγκη επαναφοράς του αφηγήματος της οικογένειες με παιδιά στη σύγχρονη γυναίκα που μάχεται για την ισότητα, μοιάζει με μάχη σε διπλό μέτωπο. Στη μια πλευρά, στέκονται όσοι αντιδρούν στην ένταξη των μεταναστών, συντηρητικές κυρίως φωνές που επιθυμούν το «αναλλοίωτο» του έθνους. Στην άλλη, η προοδευτική ατζέντα και οι woke γενιές που δεν θέλουν τις γυναίκες έρμαια της αποκλειστικότητας στην κυοφορία.
«Αυτό είναι μια δύσκολη εξίσωση. Αρχικά για εμάς είναι ξεκάθαρο, όπως και ιστορικά από την αρχαία Ελλάδα, ότι Έλληνες είναι οι έχοντες την ελληνική παιδεία. Ένα παιδάκι που έχει αλλοδαπούς γονείς, που γεννιέται στους Φούρνους ή στη Χάλκη και πάει σχολείο εκεί, για μας είναι ένας καινούργιος Έλληνας. Αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο, όχι για μας, για όλη την Ευρώπη. Η Ευρώπη είναι πλέον μία πολυπολιτισμική ήπειρος και η Ελλάδα μια πολυπολιτισμική χώρα. Και θα συνεχίσει να είναι. Επίσης, αυτό είναι ένα κομμάτι της λύσης του δημογραφικού, είτε αρέσει σε κάποιους είτε όχι. Ένα μεγάλο κομμάτι της λύσης είναι η σωστή και ελεγχόμενη μετανάστευση και ο τρόπος που οι μετανάστες θα ενταχθούν στην ελληνική κοινωνία» επισημαίνει.
Αναφορικά με την αναπαραγωγική υγεία και γονιμότητα στις γυναίκες, εξηγεί: «δυστυχώς, ενώ ως ιατρική κοινότητα έχουμε πετύχει τη μακροβιότητα -η μέση ηλικία, να φανταστείτε, των παιδιών το 2024 είναι 102 ετών- δεν έχουμε καταφέρει να παρατείνουμε τη γονιμότητα της γυναίκας. Άρα η γυναίκα, όσο και αν στρεσσάρεται -και αυτό είναι σημαντικό πρόβλημα που παρατηρούμε-, μπορεί να είναι 45 ετών, υγιής, όμορφη, να αισθάνεται και να φαίνεται 30 χρονών, όμως η γονιμότητα της είναι 45. Γι’ αυτό έχει αρχίσει και κερδίζει πάρα πολύ μεγάλο έδαφος η κατάψυξη ωαρίων ή κοινωνική κατάψυξη, μια πραγματική ιατρική λύση για να μην έχουν άγχος οι γυναίκες. Τώρα όλες οι μεγάλες εταιρείες στην Αμερική, όπως η Google, στις 25χρονες υπαλλήλους που προσλαμβάνουν το παρέχουν δωρεάν ως κομμάτι του πακέτου πρόληψης για να μην βιώνουν το στρες -ασχολήσου με το κομμάτι παιδί όποτε αισθάνεσαι έτοιμη».
Στιγμιότυπο από τα εγκαίνια του πολυγηπέδου Αγαθονησίου
Ο Δημήτρης Καρύδης, Δήμαρχος Φούρνων Κορσεών, επιδίδει τιμητικό δώρο στον κ. Χανδακά και την κ. Τσιμή για την προσφορά τους στο νησί
«Πυλώνας μας είναι το παιδί»
«Το πρόγραμμα δεν σταματά ποτέ και μεγαλώνει συνέχεια» δηλώνει ο κ. Χανδακάς για το μέλλον της HOPEgenesis. «Τα πρώτα μας προγράμματα αφορούσαν 10 νησιά, μετά έγιναν 30, και τώρα έχουμε 400 περιοχές ακριτικές, σε όλη την Ελλάδα, νησιωτικές και ηπειρωτικές. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο στα νησιά, αλλά και σε ορεινά χωριά της Πίνδου. Οι δυσκολίες στις δομές πρόσβασης και το μεγάλο αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων είναι τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε» αναφέρει και εξηγεί το συνολικό όραμα της HOPEgenesis για τα παιδιά:
«Τα πρώτα μας παιδιά είναι τώρα 10 χρονών. Οι κοινωνίες μας ζήτησαν παιδικές χαρές και παιδικούς σταθμούς. Έχουμε δημιουργήσει ένα πρόγραμμα με 12 παιδικούς σταθμούς και έχουμε ήδη παραδώσει τους 4, στο Καστελόριζο, στα Άγραφα και στην Πάτμο. Μετά μας ζήτησαν να κάνουμε παιδικές χαρές και γήπεδα ποδοσφαίρου. Ουσιαστικά, είμαστε ένα χέρι βοηθείας γι’ αυτές τις μικρές κοινωνίες, σε όλη τη διάρκεια της ανάπτυξης ενός παιδιού. Πυλώνας μας οπότε είναι το παιδί.
»Ξεκινήσαμε με το πώς να γεννηθεί και τώρα, όσο μεγαλώνει και ωριμάζει η οργάνωση κοιτάζουμε πώς να βοηθήσει με τη λειτουργία της το παιδί. Φανταζόμαστε ότι, όσο μεγαλώνουν τα παιδιά, θα φροντίσουμε να έχουμε υποτροφίες για να σπουδάσουν. Κάποια παιδιά μπορεί να έχουν ταλέντο στις τέχνες και θα πρέπει να μπορούν να έρθουν στην Αθήνα, όπου θα καλύψουμε τη διατροφή, τα έξοδά τους, τα πάντα, ώστε να μπορέσουν τα παιδιά της HOPE, όπως τα λέμε, να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους».
