Πανδημία: Το ελληνικό εργαστήριο που πρωτοπορεί στη διάγνωση του κορωνοϊού

Το Εργαστήριο Ιστολογίας-Εμβρυολογίας, της Ιατρικής Σχολής, του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, από το Φεβρουάριο του 2020 μέχρι σήμερα συμβάλλει ποικιλοτρόπως στην αντιμετώπιση της Πανδημίας. Ειδικότερα, από τον Απρίλιο του 2020, συμμετέχει στην Εμβληματική Δράση για την αντιμετώπιση του ιού SARS-CoV-2, ενώ αποτελεί και Εργαστήριο Αναφοράς για τη νόσο COVID-19. Ο Διευθυντής του Εργαστηρίου και Καθηγητής Εμβρυολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Βασίλης Γοργούλης, είναι ο ένας εκ των Συντονιστών της Εμβληματικής Δράσης.

Καθημερινά, στο πλαίσιο των διαγνωστικών εξετάσεων, στο Εργαστήριο Ιστολογίας-Εμβρυολογίας, πραγματοποιούνται μοριακές αναλύσεις για την ανίχνευση του ιού SARS-CoV-2 (qRT-PCR), ενώ έχουν αναπτυχθεί και εγχώριες μοριακές “in house” τεχνικές, που αποδείχθηκαν εξαιρετικά χρήσιμες και αποτελεσματικές, σε περιόδους έλλειψης εμπορικά διαθέσιμων κιτ, φαινόμενο που παρατηρήθηκε κατά το πρώτο κύμα της Πανδημίας. Συγκεκριμένα το Εργαστήριο Ιστολογίας-Εμβρυολογίας έχει πραγματοποιήσει και συνεχίζει να πραγματοποιεί καθημερινά εξαιρετικά μεγάλο αριθμό μοριακών αναλύσεων σε δείγματα που προέρχονται από ποικίλες πηγές. Ενδεικτικά αναφέρουμε μεγάλο όγκο δειγμάτων που παραλαμβάνονται από τις ΚΟΜΥ ΕΟΔΥ, το ΕΚΠΑ, τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ) και το Υπουργείο Ανάπτυξης, το Δήμο Παπάγου-Χολαργού, τη Space Hellas, το ΕΚΕΤΑ, δείγματα από Ιδιώτες, και από Νοσοκομεία της Αττικής (Νοσοκομεία Παίδων, Γ.Ν.Α. «Λαϊκό», Γ.Ν.Ν.Θ.Α. Σωτηρία», Π.Γ.Ν. «Αττικόν», Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς» και άλλα).

Ο Διευθυντής του Εργαστηρίου και Καθηγητής Εμβρυολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Βασίλης Γοργούλης

Επιπλέον, στο Εργαστήριο Ιστολογίας-Εμβρυολογίας αναπτύχθηκαν εγχώριες ανοσολογικές μέθοδοι ανίχνευσης αντισωμάτων έναντι του ιού SARS-CoV-2, με αξιοποίηση της τεχνικής της ανοσοδοκιμασίας ELISA. Με βάση τις μεθόδους αυτές πραγματοποιείται μεγάλος αριθμός διαγνωστικών εξετάσεων που εστιάζουν στον εντοπισμό αντισωμάτων έναντι του ιού SARS-CoV-2. Η εξέταση αυτή απευθύνεται σε άτομα που νόσησαν, σε άτομα που εμβολιάστηκαν αλλά και σε κάθε ενδιαφερόμενο.

Επιπροσθέτως, το Εργαστήριο Ιστολογίας-Εμβρυολογίας παρήγαγε μονοκλωνικά αντισώματα για την ανίχνευση του ίδιου του ιού SARS-CoV-2, για διαγνωστικούς σκοπούς. Τα αντισώματα αυτά πέραν της διαγνωστικής τους αξίας μπορεί να χορηγηθούν μετά από κατάλληλη τροποποίηση (τεχνικές που το καθιστούν συμβατό για χρήση στον άνθρωπο) σε ασθενείς COVID-19 σε θεραπευτικά σχήματα για την αντιμετώπιση της λοίμωξης. Ως αποτέλεσμα του συνδυασμού των ως άνω επιτευγμάτων (ανάπτυξη εγχώριων ανοσολογικών μεθόδων και παραγωγή μονοκλωνικών αντισωμάτων) δόθηκε από το Εργαστήριο Ιστολογίας-Εμβρυολογίας στη διάθεση της Κυβέρνησης η πρώτη ελληνική τεχνική ταχείας δοκιμασίας αντισωμάτων (rapid-test), με σκοπό τη παραγωγή της σε μεγάλη κλίμακα. Δυστυχώς η Ελληνική Βιομηχανία δεν έχει αξιοποιήσει μέχρι σήμερα την εφεύρεση αυτή.

Επίσης είναι δυνατή η ανίχνευση του ιού SARS-CoV-2 σε τμήματα ιστών, με τη χρήση ανοσοϊστοχημικών μεθόδων και αξιοποίηση των προαναφερόμενων αντισωμάτων. Έτσι για το σκοπό αυτό, γίνεται παραλαβή ιστοτεμαχίων πνεύμονα από πολλά νοσοκομεία της Αττικής. Στη μάχη ενάντια στον ιό SARS-CoV-2, γίνεται επίσης χαρτογράφηση της ποικιλομορφίας του γενετικού υλικού (RNA) του SARS-CoV-2, με μεθοδολογία αλληλούχισης νέας γενιάς (Next generation Sequencing, NGS) και συσχέτιση των μεταλλάξεων του ιού με κλινικοεργαστηριακές παραμέτρους.

Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε και στην ερευνητική δραστηριότητα του εργαστηρίου που επικεντρώνεται στη διερεύνηση των παθοφυσιολογικών μηχανισμών της νόσου COVID-19. Σύμφωνα με πρόσφατα ευρήματά μας, αποδεικνύεται ότι ο μηχανισμός της κυτταρικής γήρανσης εμφανίζεται σε COVID-19 ασθενείς και πιο ειδικά, φαίνεται ότι ο ιός SARS-CoV-2 προκαλεί το φαινόμενο αυτό. Τα γηρασμένα κύτταρα, ως γνωστόν, εκκρίνουν κυτταροκίνες και κατ’ αυτό το τρόπο, μπορούν να συμβάλλουν στο πολυσυστηματικό υπερφλεγμονώδες σύνδρομο, το οποίο σχετίζεται εν τέλει με δυσμενή πρόγνωση των ασθενών αυτών. Την πολυεπίπεδη αυτή προσπάθεια στηρίζουν τα Μέλη της Ομάδας του Εργαστηρίου (Βασίλης Γοργούλης, Καθηγητής-Διευθυντής, Χρήστος Κίττας, Ομότιμος Καθηγητής και Πρώην Πρύτανης ΕΚΠΑ, Κωνσταντίνος Ευαγγέλου, Αναπληρωτής Καθηγητής, Αθανάσιος Κοτσίνας, Επίκουρος Καθηγητής, Σοφία Χαβάκη, Επίκουρη Καθηγήτρια, Δρ. Δημήτριος Βασιλάκος, Μεταδιδάκτορας Ερευνητής, Δρ. Νεφέλη Λαγοπάτη, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Δρ. Παναγιώτα Τσιώλη, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Δρ. Παρασκευή Κουτσουδάκη, Ειδικό Τεχνικό Εργαστηριακό Προσωπικό, Δρ. Άγγελος Παπασπυρόπουλος, Μεταδιδάκτορας Ερευνητής, Δρ. Κατερίνα Πολύζου, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Δρ. Ορσαλία Χαζάπη, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Δημήτριος Βερούτης, Υποψήφιος Διδάκτορας, Ιωάννα Μουρκιώτη, Υποψήφια Διδάκτορας, Κωνσταντίνος Μπελογιάννης, Υποψήφιος Διδάκτορας, Βενετία Φλώρου, Υποψήφια Διδάκτορας, Ανδριανή Αγγελοπούλου, Υποψήφια Διδάκτορας, Χρήστος Ζαμπετίδης, Υποψήφιος Διδάκτορας, Ευσταθία Αγγελοπούλου, Διοικητικός, Κωνσταντίνα Κοσκινά, Διοικητικός).

Το Εργαστήριο Ιστολογίας-Εμβρυολογίας με πρωτοβουλία του Καθηγητή κ. Βασίλη Γοργούλη, με σκοπό την προσφορά στην χώρα, σε όλη τη διάρκεια της Πανδημίας, έστρεψε μέρος του ανθρώπινου δυναμικού του και της υλικοτεχνικής του υποδομής στην έρευνα και τη διάγνωση της νόσου COVID-19. Είναι όμως σημαντικό να τονίσουμε ότι είναι ένα Εργαστήριο με εξαιρετικά σημαντικά επιτεύγματα στο πεδίο της μοριακής καρκινογένεσης, της κυτταρικής γήρανσης, της νανοϊατρικής και της ανάπτυξης οργανοειδών. Στρατηγικοί συνεργάτες στην Ελλάδα και το Εξωτερικό, συμβάλουν στην διεθνή απήχηση της ερευνητικής δραστηριότητας του Εργαστηρίου. Παράδειγμα αποτελεί η συνεργασία με τα ακόλουθα Ιδρύματα/Ινστιτούτα: University of Manchester, MD Anderson Cancer Center, Cancer Danish Society, το National Heart & Lung Institute, London, UK, το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το University Medical Center Göttingen. Σε συνεργασία με την Intelligencia, μία εταιρεία με Έλληνες ιδρυτές, που συγκαταλέγεται σύμφωνα με το Forbes ανάμεσα στις 50 πιο υποσχόμενες αμερικανικές εταιρείες στο χώρο της τεχνητής νοημοσύνης, το Εργαστήριο εφαρμόζει καινοτόμες τεχνικές που βασίζονται σε αλγόριθμους μηχανικής μάθησης, με στόχο την εκτίμηση ανθεκτικότητας σε χημειοθεραπευτικούς και φαρμακευτικούς παράγοντες και την ανάπτυξη μοντέλων πρόβλεψης της επιτυχίας κλινικών δοκιμών, λαμβάνοντας υπ’ όψιν βιολογικά δεδομένα.

Το ήθος, το επιστημονικό κύρος, η αφοσίωση και η ομαδικότητα είναι οι αρχές που ο Καθηγητής Βασίλης Γοργούλης επιδιώκει, εξασφαλίζει, εμπνέει και μεταλαμπαδεύει στους συνεργάτες του. Πρόκειται για αρχές που μετά το πέρας δεκαετιών συστηματικής και εντατικής προσπάθειας τον έχουν οδηγήσει στο να κατατάσσεται σήμερα στους σημαντικότερους Έλληνες Επιστήμονες, το έργο του οποίου έχει τύχει διεθνούς αναγνώρισης καθώς βρίσκεται διαχρονικά στην πρώτη γραμμή του παγκόσμιου επιστημονικού γίγνεσθαι.