Στο «top 10» των κορυφαίων επιστημονικών εξελίξεων της χρονιάς που πέρασε του περιοδικού Nature Medicine στη θέση 9 βρίσκουμε την έννοια του ανοσολογικού προνομίου. Το ανοσιακό προνόμιο που απολαμβάνουν οι όρχεις κατ’ εξαίρεση στον οργανισμό, αποτελεί ταυτόχρονα και τον λόγο που επικίνδυνοι ιοί, όπως ο Ζίκα και ο Ebola βρίσκουν καταφύγιο εκεί παραμένοντας εκτός της εμβέλειας του ανοσοποιητικού συστήματος. Τι σημαίνει αυτό;
Οι όρχεις θεωρούνται μια ιδιαίτερη περιοχή του σώματος όσον αφορά τη σχέση τους με το ανοσοποιητικό σύστημα. Τα περισσότερα κύτταρα του σώματος αναγνωρίζονται από τον οργανισμό και το ανοσοποιητικό σύστημα ως «δικά» μας. Η ανοσολογία του όρχεως, όμως, έχει μια ιδιαιτερότητα. Τα πρωτογενή γονοκύτταρα μεταναστεύουν στους όρχεις κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ζωής, αλλά τα σπερματογόνα αρχίζουν να διαφοροποιούνται σε σπερματοζωάρια μόνο κατά την ήβη. Ως εκ τούτου εμφανίζονται τότε αντιγόνα προερχόμενα από τα κύτταρα σπερματογένεσης και τα σπερματοζωάρια τα οποία το ανοσοποιητικό σύστημα δεν αναγνωρίζει ως «δικά» του. Τα σπερματοζωάρια επομένως αποτελούν μια μεγάλη εξαίρεση στον κανόνα που θέλει το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει ως «δικά» του τα κύτταρά του. Ο οργανισμός όμως, έχει προνοήσει και έχει φροντίσει να δημιουργηθεί ένα σύνθετο δίκτυο που απομονώνει το περιεχόμενο των σπερματικών σωληναρίων από το αγγειακό σύστημα και λειτουργεί σαν φράγμα μεταξύ των αντιγονικών παραγόντων της σπερματογένεσης και των κυττάρων της ανοσοποίησης. Μια ακόμη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος που εξαρτάται από ορμονικούς παράγοντες, ενισχύει την ιδιαίτερη ανοσολογική κατάσταση του όρχεως, του «ανοσιακού προνομίου» που απολαμβάνει.
Χάρη σ’ αυτό το ανοσιακό πλεονέκτημα των όρχεων ωστόσο, οι ξένοι εισβολείς, όπως οι ιοί, έχουν τη δυνατότητα να βρουν καταφύγιο από το ανοσοποιητικό σύστημα στους όρχεις.
Ο ερευνητής Δρ. Jean-Pierre Routy, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου McGill μελετά επί χρόνια την παθογένεια του ιού HIV και δίνει έμφαση στην έρευνα που αφορά σε περιοχές του σώματος με ανοσιακό προνόμιο όπως το κεντρικό νευρικό σύστημα και οι όρχεις. Ο Δρ. Routy πιστεύει ότι η εμβάθυνση των γνώσεων σ’ αυτά τα πεδία θα αποτελέσει το κλειδί για την αντιμετώπιση των καρκίνων και των αυτοάνοσων νοσημάτων.
Η έρευνα του Δρ. Routy έδειξε ότι ο ιός HIV μπορεί να βρίσκει καταφύγιο σε τουλάχιστον έναν από τους όρχεις ασθενών που ακολουθούσαν αντιρετροϊκή αγωγή και ο ιός δεν ανιχνευόταν πλέον στο αίμα τους. Η πρόσφατη επιδημία των ιών Ζίκα και Ebola κατέστησαν ακόμη πιο επιτακτική την έρευνα στο πεδίο του ανοσoλογικού προνομίου, δεδομένου ότι η έρευνα έδειξε ότι οι ασθενείς έφεραν τον ιό στο σπέρμα τους μήνες μετά την θεραπεία τους και ενώ δεν ανιχνεύονταν πλέον ίχνη του ιού στο αίμα ή το σάλιο τους.
«Εάν δεν κατανοήσουμε με ποιο τρόπο ο ιός επιμένει στους όρχεις, τότε οι ασθενείς θα συνεχίσουν να μεταδίδουν τον ιό σε άλλους και να θέτουν τη ζωή τους σε κίνδυνο» υποστηρίζει ο Δρ. Routy, ένας από τους λιγοστούς επίμονους ερευνητές αυτής της ανοσολογικής ιδιαιτερότητας των όρχεων, αλλά και άλλων περιοχών του ανθρώπινου σώματος με την ίδια ιδιαιτερότητα, όπως ο εγκέφαλος και τα μάτια.
Με ποιο τρόπο οι επικίνδυνοι ιοί όπως ο Ebola και ο Ζίκα χρησιμοποιούν προς όφελός τους το ανοσιακό πλεονέκτημα των όρχεων που είναι και το λιγότερο μελετημένο; Πως μπορεί η γνώση αυτή να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση της ανοσοθεραπείας στην αντιμετώπιση του καρκίνου; Μπορεί το ιδιαίτερο αυτό ανοσιακό προνόμιο να χρησιμοποιηθεί σε άλλες περιοχές του σώματος και να συμβάλλει λόγου χάρη στον καλύτερο έλεγχο του σακχαρώδους διαβήτη; Και πώς μπορεί το ανοσιακό αυτό πλεονέκτημα να διατηρηθεί για τους όρχεις, αλλά όχι και τους φονικούς ιούς που βρίσκουν καταφύγιο εκεί;
Οι ερευνητές που μελετούν το ανοσολογικό πλεονέκτημα των όρχεων πιστεύουν ότι οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα θα βοηθήσουν ώστε επικίνδυνοι ιοί να πάψουν να βρίσκουν ασφαλές κατάλυμα εντός του οργανισμού και να ανθίστανται στην θεραπεία.
