Μυστήριο όσο και αντικείμενο επιστημονικής έριδας παραμένουν οι απαρχές της πανδημίας του κορωνοϊού SARS-CoV-2, ο οποίος έχει κοστίσει τη ζωή σε περισσότερους από επτά εκατομμύρια ανθρώπους έως σήμερα και συνεχίζει να εξαπλώνεται με ταχείς ρυθμούς μέσα από διαρκώς νέες μεταλλάξεις. «Μοιάζει περισσότερο με καυγά παρά με επιστημονική αντιπαράθεση» σχολιάζει ο Mark Woolhouse, Καθηγητής Επιδημιολογίας Λοιμωδών Νοσημάτων στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, ο οποίος αρθρογραφεί στο The Conversation για την COVID-19 και τα δύο εύλογα, όπως χαρακτηρίζει, σενάρια προέλευσής της: από την αγορά της κινεζικής επαρχίας Γιουχάν και τα ζώα που πωλούνται εκεί, όπως σιβέτ και σκύλοι ρακούν, είτε από διαρροή σε κοντινό εργαστήριο που μελετούσε ιούς παρόμοιους με τον SARS-CoV-2.
«Οι θιασώτες της υπόθεσης της αγοράς εμφανίζονται ιδιαιτέρως μαχητικοί τις τελευταίες εβδομάδες» αναφέρει ο καθηγητής και παραπέμπει σε ανυπόγραφο άρθρο γνώμης του περασμένου Αυγούστου στο κορυφαίο ιατρικό περιοδικό The Lancet Microbe, ο συντάκτης του οποίου χαρακτηρίζει «ευφάνταστες ιδέες… που ταιριάζουν περισσότερο με τις δημοφιλείς ταινίες» οποιαδήποτε υπόθεση πέραν της προέλευσης του ιού από μολυσμένα άγρια ζώα, καθώς και σε σχόλιο στο Journal of Virology που επισημαίνει την πολεμική που ασκείται απέναντι σε επιστήμονες που απορρίπτουν τη θεωρία του εργαστηρίου.
Ο ιός στην αγορά της Γιουχάν
Γενετικό υλικό του SARS-CoV-2 είχε εντοπιστεί στις αρχές Ιανουαρίου 2020 σε δείγματα από πάγκους και αποχετεύσεις της αγοράς στη Γιουχάν. Οι ερευνητές πίσω από την ανάλυση του υλικού, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Cell, ισχυρίζονται ότι κατάφεραν να δείξουν πως ο κοινός πρόγονος των ιών που εντοπίστηκαν στην αγορά, ήταν ουσιαστικά ο πρόγονος ολόκληρης της πανδημίας.
Εντούτοις, για τον Woolhouse όπως και άλλους επιστημονικούς σχολιαστές, το γεγονός πως επρόκειτο για δείγματα που συλλέχθηκαν εβδομάδες μετά την έναρξη της πανδημίας και όλα από νεκρά ζώα καθιστά τα ευρήματα απλές υποδηλώσεις και όχι οριστικά συμπεράσματα. «Κανείς δεν πιστεύει ότι ο συγκεκριμένος ιός προέρχεται από τη Γιουχάν» υπογραμμίζει, εξηγώντας πως δεν βρέθηκαν αποικίες με μολυσμένες νυχτερίδες ρινόλοφους του Blasiu –φυσικές δεξαμενές των κορονοϊών τύπου SARS- σε ακτίνα 1.500 χιλιομέτρων από την πόλη και, συνεπώς, κάπως μεταφέρθηκε στην αγορά. «Ωστόσο, δεν έχει βρεθεί SARS-CoV-2 κατά μήκος των αλυσίδων εφοδιασμού των ζώων που πωλούνται εκεί» συμπληρώνει.
Διασπορά από άνθρωπο
Απολύτως πιθανό χαρακτηρίζει ο καθηγητής το ενδεχόμενο να ήταν άνθρωπος και όχι ζώο που μετέφερε τον SARS-CoV-2 στην αγορά της Γιουχάν στα τέλη του 2019. «Πολλοί από τους ιούς στη βάση του οικογενειακού δέντρου του SARS-CoV-2 προήλθαν από ανθρώπους που δεν είχαν σχέση με την αγορά. Αρκετοί, συμπεριλαμβανομένης μιας ομάδας από την επαρχία Γκουανγκντόνγκ, δεν προέρχονταν καν από τη Γιουχάν» εξηγεί. Για τον Woolhouse, θα ήταν πιο ευσταθής η υπόθεση ότι η πανδημία ξεκίνησε σε κάποια από τις εκατοντάδες -ή χιλιάδες- κινεζικές πόλεις με παρόμοιες αγορές το 2020, όπως συνέβη το 2002 με την επιδημία του αρχικού κορωνοϊού SARS, στενότατου συγγενή του SARS-CoV-2, που ξεκίνησε από μια αγορά με άγρια ζώα, όπως σιβέτ, στην Γκουανγκντόνγκ.
Η υπόθεση του εργαστηρίου
Σύμφωνα με τον καθηγητή, το επίκεντρο της πανδημίας COVID-19 απείχε λιγότερο από 20 χιλιόμετρα από το βασικό εργαστήριο μελέτης κορωνοϊών στην Κίνα, το Ερευνητικό Ινστιτούτο Ιολογίας της Γιουχάν. «Αυτή η κοντινή απόσταση αποτελεί μοναδική συγκυρία, και για την απόρριψή της θα χρειάζονταν αδιάσειστα στοιχεία ότι ο ιός προήλθε από την αγορά (ή ότι δεν προήλθε από το εργαστήριο). Τα στοιχεία που έχουμε απλώς δεν είναι τόσο ισχυρά» αναφέρει.
Οι κινεζικές αρχές δεν έχουν δώσει στη δημοσιότητα στοιχεία για παρουσία του SARS-CoV-2 στο εργαστήριο της Γιουχάν, αν και έχουν μελετηθεί συγγενικοί ιοί. «Δεν ήταν απαραίτητο ο ιός να προέρχεται από το ίδιο το ινστιτούτο» σημειώνει· ομάδες από το ινστιτούτο εργάζονταν σε περιοχές όπως η Γκουανγκντόνγκ, ενώ επιστήμονες από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Γιουχάν -μόλις πέντε λεπτά από την αγορά- συμμετείχαν σε παρόμοιες αποστολές. «Παρουσιάζεται έτσι μια πιθανή εναλλακτική οδός για τη μόλυνση του ανθρώπου με τον ιό».
Θεωρίες συνωμοσίας
Τον Μάρτιο του 2020, με ελάχιστα στοιχεία, η υπόθεση της διαρροής του ιού από το εργαστήριο είχε ήδη απορριφθεί ως θεωρία συνωμοσίας. «Πριν από δύο χρόνια, ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της προέλευσης του κορωνοϊού από την αγορά (σ.σ.: ο καθηγητής Edward C Holmes από το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ) ισχυρίστηκε ότι η τελευταία του έρευνα “βάζει τέλος στην ιδέα ότι ο ιός διέφυγε από εργαστήριο”» γράφει ο Woolhouse και επικαλείται τους χαρακτηρισμούς «ευφάνταστες» και «παράλογες» που αποδίδονται έχουν αποδοθεί σε άλλες προσεγγίσεις.
Ο ίδιος παραδέχεται πως, καίτοι μελετητής της προέλευσης των ανθρώπινων ιών επί 25 χρόνια, δεν γνωρίζει πώς ξεκίνησε η πανδημία COVID, καταλήγει όμως ότι «είναι σαφές πως το ερώτημα παραμένει κρίσιμο και θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο ανοιχτής, εποικοδομητικής συζήτησης -και όχι να αποσιωπηθεί».
Πόσο σύντομα θα έχουμε mRNA αντιγριπικά; Όλες οι εξελίξεις στην κούρσα των νέων εμβολίων
Η διατροφή που μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο μόλυνσης με Covid – Τα «συστατικά» της ανοσίας
