Ένα γνωστό παθογόνο, το μυκόπλασμα της πνευμονίας (Mycoplasma pneumoniae), μονοπωλεί την τρέχουσα επιδημιολογική περίοδο, καθώς διανύουμε τον τρίτο χειμώνα μετά το ξέσπασμα της πανδημίας κορωνοϊού. Η θορυβώδης εμφάνισή του στην Κίνα, όπου έχει προκαλέσει ξέσπασμα με χιλιάδες μικρούς ασθενείς αλλά και νοσηλευόμενους λόγω βαριάς πνευμονίας, ανασύρει δυσάρεστες αναμνήσεις σχετικά με τη διαχείριση της λοίμωξης covid από την ασιατική χώρα το αντίστοιχο διάστημα το 2019.
Οι ειδικοί τηρούν στάση αναμονής καθώς το μυκόπλασμα εντοπίζεται σταδιακά σε χώρες της Αμερικής και της Ευρώπης και συλλέγουν στοιχεία για τη συμπεριφορά του βακτηρίου, που θα τους επιτρέψουν να εκτιμήσουν την επόμενη φάση: Θα υπάρξει κλιμάκωση σε επίπεδα επιδημίας ή θα επαναληφθεί η αναζωπύρωση που είχαν άλλα παθογόνα μετά την πανδημία, όπως οι αδενοϊοί το 2021 ή ο στρεπτόκοκκος πέρυσι; Το ΘΕΜΑ συζήτησε για το μυκόπλασμα της πνευμονίας και το αποτύπωμά του στην ελληνική πραγματικότητα με την παιδίατρο και αντιπρόεδρο της Ένωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής, Άννα Παρδάλη.
– Tι γνωρίζουμε για το μυκόπλασμα;
Το μυκόπλασμα της πνευμονίας (Mycoplasma pneumoniae) είναι βακτήριο και αποτελεί μια από τις κοινές αιτίες λοίμωξης του αναπνευστικού, που έχει έξαρση κυρίως το φθινόπωρο και την άνοιξη. Προκαλεί επίσης και άλλες λοιμώξεις του αναπνευστικού, όπως βρογχίτιδες και βρογχοπνευμονίες. Σε σύγκριση με άλλα παθογόνα, το μυκόπλασμα είναι άτυπο από πολλές απόψεις: είναι ένας από τους μικρότερους αυτοαναπαραγόμενους οργανισμούς, έχει μειωμένο και εξαιρετικά σταθερό γονιδίωμα, στερείται κυτταρικού τοιχώματος, αναπτύσσεται αργά και απαιτεί στενή επαφή για μετάδοση. Για τους παιδιάτρους είναι ένα γνώριμο βακτήριο, που συνδέεται με βάση όπως το γνωρίζαμε μέχρι τώρα με τις πιο ήπιες μορφές πνευμονίας, σε σχέση για παράδειγμα, με εκείνες που προκαλεί ο πνευμονιόκοκκος. Πλήττει κυρίως παιδιά, μεταξύ 3-10 ετών, και εφήβους.
– Είναι διαφορετικά τα συμπτώματα αυτής της πνευμονίας;
Έχει τα συνήθη συμπτώματα λοίμωξης του αναπνευστικού, δηλαδή πυρετό, αλλά όχι υψηλό, βήχα, που μπορεί να είναι επίμονος και να έχει διάρκεια, ενδεχομένως κοιλιακό άλγος και εξανθήματα στο δέρμα, καταβολή και αδυναμία. Να ξεκαθαρίσω ότι αυτά βλέπαμε μέχρι πρότινος. Δεν συνδέεται όμως με πλευριτική συλλογή υγρού όπως οι άλλες πνευμονίες. Έχει ήπια συμπτώματα, γι αυτό άλλωστε και την έχουν ονομάσει περιπατητική πνευμονία. Επίσης, άλλο χαρακτηριστικό της είναι ότι δεν έχει οξεία συμπτώματα, δεν εξελίσσεται ραγδαία όπως άλλες νόσοι, ώστε να απαιτείται αμέσως η επίσκεψη στον γιατρό. Χρειάζονται περίπου 10 ημέρες για την αποδρομή των συμπτωμάτων.
– Υπάρχει τεστ για τη διάγνωσή του;
Όχι, δεν είναι διαθέσιμο τεστ ταχείας ανίχνευσης, όπως αυτά που γνωρίζουμε πλέον για τον κορωνοϊό ή για την εποχική γρίπη ή για τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV). H ανίχνευσή του πρέπει να γίνει με ειδική μοριακή εξέταση (PCR). Επίσης, αντισώματα του μυκοπλάσματος ανιχνεύονται στο αίμα, αλλά μετά την 7η με 10 ημέρα από την έναρξη της νόσου. Βεβαίως, ο γιατρός έχει στη διάθεσή του, εκτός από την κλινική εξέταση και την ακτινογραφία για να ελέγξει τυχόν συλλογή πλευριτικού υγρού στον ασθενή, μια κατάσταση που δεν είναι συχνή.
– Ποια είναι η θεραπεία;
Καθώς πρόκειται για βακτηριακή πνευμονία, η βασική θεραπεία είναι τα αντιβιοτικά. Γνωρίζαμε τα τελευταία χρόνια, καθώς έχουν γίνει μελέτες και δημοσιεύσεις σχετικά, ότι το συγκεκριμένο βακτήριο παρουσιάζει ανθεκτικότητα σε συγκεκριμένες χώρες και σε συγκεκριμένα αντιβιοτικά. Ειδικότερα, και με βάση μελέτες από το 2019 στην Κίνα και την Άπω Ανατολή, καταγράφεται ανθεκτικότητα του μυκοπλάσματος σε αυτές τις χώρες στις μακρολίδες, σε μία κατηγορία αντιβιοτικών που περιλαμβάνει την ερυθρομυκίνη, την αζιθρομυκίνη, την κλαριθρομυκίνη και την ροξιθρομυκίνη. Το πρόβλημα είναι ότι πρόκειται για την πρώτη γραμμής αντιβίωση σε αυτά τα περιστατικά. Αυτό ίσως να εξηγεί και την πιο βαριά εικόνα στα περιστατικά πνευμονίας στην Κίνα. Βεβαίως στην Ευρώπη δεν φαίνεται να καταγράφεται κάτι ανάλογο προς το παρόν. Ακόμα και σε αυτήν την περίπτωση, όμως, υπάρχουν και άλλα αντιβιοτικά, όπως είναι οι κινολόνες και οι τετρακυκλίνες, στις οποίες το μυκόπλασμα είναι ευάλωτο.
– Πότε χρειάζεται νοσηλεία;
Ο γιατρός αξιολογεί το κάθε περιστατικό και γνωρίζει τι πρέπει να παρακολουθεί και να περιμένει καθώς και πότε θα κάνει την επανεκτίμηση, περίπου μία εβδομάδα μετά την πρώτη κλινική εξέταση. Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, όπως συμβαίνει και με άλλες λοιμώξεις, ο γιατρός θα υποδείξει στον γονέα να επικοινωνήσει αμέσως μαζί του μόλις σημειωθεί οποιαδήποτε επιδείνωση στα συμπτώματα ή όταν αυτά επιμένουν. Κάποια, λίγα, παιδιά πιθανόν να εκδηλώσουν πιο βαριά συμπτώματα, και να εμφανίσουν για παράδειγμα, αναπνευστική δυσχέρεια, οπότε θα χρειαστούν νοσηλεία. Ακόμη πιο σπάνιες είναι επιπλοκές όπως εκδηλώσεις από το δέρμα και τις αρθρώσεις, η αιμόλυση, η μηνιγγίτιδα, η μηνιγγεγκεφαλίτιδα.
– Γιατί δεν έχουμε εικόνα για την πνευμονία από μυκόπλασμα στη χώρα μας, όπως σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες;
Πράγματι, την περασμένη εβδομάδα άρχισαν να δημοσιοποιούνται αναφορές με εκατοντάδες περιστατικά της πνευμονίας από μυκόπλασμα σε παιδιά τους τελευταίους μήνες. Ενδεικτικά, αναφέρθηκαν από Δανία (436), Σουηδία (145), Ουαλία (49), Σλοβενία (41), στο Βέλγιο (136), Φινλανδία (129). Σίγουρα θα έχουμε και στην Ελλάδα περιστατικά, κάθε χρόνο έχουμε. Αυτό που γίνεται ακόμη, αλλά είναι πολύ πιθανό να ζητηθεί, είναι η επιτήρηση. Να ζητήσει δηλαδή ο ΕΟΔΥ να ελέγχονται περιστατικά πνευμονίας που νοσηλεύονται και να καταγράφονται.
Σε ό,τι αφορά την εμφάνιση της συγκεκριμένης πνευμονίας στη χώρα μας, λοιπόν, είναι αναμενόμενη και ίσως υπάρχουν ήδη περιστατικά. Αν είναι ήπια, όπως ήταν και τα προηγούμενα χρόνια, πριν από την πανδημία, δεν θα υπάρχει αποτύπωμα.
– Τι θα καθορίσει την έκβαση;
Καταρχάς, ας κρατήσουμε ότι πρόκειται για μία πνευμονία που την γνωρίζουμε. Το γεγονός ότι κάθε 3 με 4 χρόνια η πνευμονία από μυκόπλασμα εμφανίζεται με δυναμική, όπως υπενθύμισε και το ECDC, θα επηρεάσει και την Ελλάδα. Άρα είναι πολύ πιθανό να έχουμε αυξημένη επίπτωση. Το ότι μπαίνουμε σε μία περίοδο με χαμηλότερες θερμοκρασίες, με κινητικότητα λόγω εορτών, με ταξίδια και συγχρωτισμό, και με το γνωστό αν και μειωμένο εφέτος, ανοσιακό κενό στον παιδικό πληθυσμό, έρχεται να ενισχύσει το ενδεχόμενο να καταγραφούν κρούσματα της πνευμονίας από μυκόπλασμα στη χώρα μας. Πάντως, μέχρι στιγμής και με βάση όσα καταγράφηκαν στην Ευρώπη, φαίνεται και αυτό το βακτήριο να συμπεριφέρεται όπως οι αδενοϊοί πρόπερσι και ο στρεπτόκοκκος πέρυσι. Δηλαδή είναι το ίδιο, όχι παραλλαγές και νέο στέλεχος, αλλά εκφράζεται με μια διαφορετική, πιο ακραία συμπεριφορά. Γι’ αυτό είδαμε να εκδηλώνονται σοβαρές οξείες ηπατίτιδες ή διεισδυτική νόσος iGAS από στρεπτόκοκκο – που είχε θανάτους και στην Ελλάδα. Μένει να δούμε αν το μυκόπλασμα της πνευμονίας προκαλέσει πνευμονίες που οδηγούν τους μικρούς ασθενείς σε ΜΕΘ. Τότε θα διαπιστώσουμε αν πρόκειται για νέο μυκόπλασμα ή για την ακραία, διεισδυτική έκφραση της συμπεριφοράς του γνωστού βακτηρίου.
