Η παρένθετη μητρότητα ήρθε πάλι στο προσκήνιο με αφορμή τις δηλώσεις του νεοεκλεγέντος προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ. Η δυνατότητα εξωσωματικής γονιμοποίησης μέσω παρένθετης μητέρας είναι νομοθετημένη και δίνεται, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, σε ζευγάρια που δυσκολεύονται να αποκτήσουν παιδί. Η διαδικασία είναι συγκεκριμένη και τα δικαιώματα τόσο των γυναικών που γίνονται με αυτό τον τρόπο μητέρες όσο και των γυναικών που κυοφορούν διασφαλίζονται.
Αξίζει να σημειωθεί ότι προς το παρόν το νομοθετικό πλαίσιο στη χώρα μας καλύπτει μέχρι σήμερα μόνο ετερόφυλα ζευγάρια καθώς και μοναχικές γυναίκες. Δεν είναι νομοθετημένη η δυνατότητα παρένθετης μητρότητας για ομόφυλα ζευγάρια, είτε ανδρών είτε γυναικών, ή μοναχικούς άνδρες. Ωστόσο, μια δικαστική απόφαση που κρίνει δεκτή την αίτηση μοναχικού άνδρα για απόκτηση τέκνου μέσω παρένθετης μητέρας ανοίγει το δρόμο να επεκταθεί η νομοθεσία και στους μοναχικούς άνδρες που επιθυμούν παιδί.
Παρένθετη μητέρα είναι η γυναίκα η οποία κυοφορεί το έμβρυο που προορίζεται για ένα ζευγάρι στο οποίο η σύντροφος δεν έχει την βιολογική δυνατότητα να το κυοφορήσει. Εφαρμόζεται σε γυναίκες που αντιμετωπίζουν προβλήματα γυναικολογικής φύσεως. Ως επί το πλείστον αφορά σε γυναίκες που έχουν υποστεί υστερεκτομή, έχουν υποβληθεί σε ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία, υποφέρουν από χρόνιες ασθένειες (π.χ. νεφρική ανεπάρκεια, καρδιακές παθήσεις κα.), παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο αποβολής ή έχουν ιστορικό πολλαπλών αποβολών, πάσχουν από συγγενή απουσία μήτρας, συγγενείς ανωμαλίες διάπλασης της μήτρας ή έχουν πολλαπλά ινομυώματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εμμηνόπαυση δεν αποτελεί ένδειξη.
Η παρένθετη μητέρα κυοφορεί έμβρυο το οποίο είναι αποτέλεσμα εξωσωματικής γονιμοποίησης με τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια ενός ζευγαριού ή τρίτου ανώνυμου δότη.
Η διαδικασία
Όλη η διαδικασία εξωσωματικής μέσω παρένθετης μητέρας γίνεται στις Μονάδες Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Το ζευγάρι υποψήφιων γονέων ενημερώνεται διεξοδικά για τις λύσεις και τις επιλογές που έχει για την απόκτηση παιδιού. Για να ξεκινήσει η διαδικασία του προγράμματος παρένθετης μητρότητας θα πρέπει να υπάρχει δικαστική απόφαση. Δηλαδή η έγγραφη συναίνεση ενώπιον του δικαστηρίου, μεταξύ των παραγγέλων γονέων και την παρένθετης μητέρας.
Σύμφωνα με το νόμο, η μεταφορά στο σώμα άλλης γυναίκας γονιμοποιημένων ωαρίων, ξένων προς την ιδίαν, και η κυοφορία από αυτήν επιτρέπεται με δικαστική άδεια που παρέχεται πριν από τη μεταφορά, εφόσον υπάρχει έγγραφη και χωρίς αντάλλαγμα συμφωνία των προσώπων που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο και της γυναίκας που θα κυοφορήσει, καθώς και του συζύγου της, εάν αυτή είναι έγγαμη.
Η δικαστική άδεια παρέχεται ύστερα από αίτηση της γυναίκας που επιθυμεί να αποκτήσει τέκνο, εφόσον αποδεικνύεται ότι αυτή είναι ιατρικώς αδύνατο να κυοφορήσει και ότι η γυναίκα που προσφέρεται να κυοφορήσει είναι κατάλληλη για κυοφορία, με βάση την κατάσταση της υγείας της.
Από τη νομοθεσία προβλέπεται σαφώς ότι η συμφωνία για κυοφορία από τρίτη γυναίκα γίνεται χωρίς οποιοδήποτε αντάλλαγμα. Επιπλέον, ο νόμος δεν επιτρέπει να γίνει χρήση του γενετικού υλικού της παρένθετης μητέρας.
Στο στάδιο υλοποίησης του προγράμματος, προβλέπεται η ιατρική παρακολούθηση των παραγγέλων γονέων αλλά και της παρένθετης μητέρας. Εφόσον έχουν καλυφθεί νομικά και οι δύο πλευρές, πραγματοποιείται η ωοληψία είτε της παραγγέλουσας μητέρας είτε της δότριας ωαρίων. Έπειτα πραγματοποιείται η εργαστηριακή γονιμοποίηση των ωαρίων με το σπέρμα (του συντρόφου ή του δότη). Τέλος, η διαδικασία ολοκληρώνεται με την μεταφορά των γονιμοποιημένων ωαρίων (εμβρύων) στη μήτρα της παρένθετης μητέρας.
Η εβρυομεταφορά μπορεί να επιτευχθεί είτε με «φρέσκο» είτε με «παγωμένο» κύκλο. Στον «φρέσκο» κύκλο η παρένθετη μητέρα συγχρονίζεται με τη παραγγέλουσα, στην οποία θα γίνει ωοληψία έπειτα από αγωγή με φάρμακα γονιμότητας. Η παρένθετη μητέρα λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή ώστε να προετοιμάσει τη μήτρα της για την εμβρυομεταφορά. Στον «παγωμένο» κύκλο, μόνο η παρένθετη μητέρα λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή ώστε να προετοιμάσει τη μήτρα της για την εμβρυομεταφορά με τα κατεψυγμένα έμβρυα που ήδη πρέπει να υπάρχουν στην τράπεζα κρυοσυντήρησης του κέντρου που επιλέγεται.
Προϋποθέσεις
Η πιο πρόσφατη απόφαση του Εποπτικού Συμβουλίου της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής προβλέπει τα εξής:
1. Προϋποθέσεις για την παρένθετη μητρότητα ορίζονται:
–Ηλικία άνω των 25 ετών και μέχρι 54 ετών. Για τις γυναίκες ηλικίας 50 ετών και μίας ημέρας μέχρι 54 ετών και 0 ημέρες απαιτείται κατ’ εξαίρεση σχετική άδεια της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.
-Να μην έχει υποβληθεί σε περισσότερες από δύο καισαρικές τομές.
2. Δεν υφίσταται χρονικός ή ποσοτικός περιορισμός ως προς τον αριθμό των εμβρυομεταφορών στις οποίες πρόκειται να υποβληθεί η υποψήφια κυοφόρος με την ίδια ή διαφορετική δικαστική απόφαση.
3. Για την απόδειξη της από το άρθρο 8 του ν. 3089/2002 προβλεπόμενης κατοικίας, ήτοι του κέντρου των βιοτικών σχέσεων, ή της προσωρινής διαμονής της αιτούσας ή εκείνης που θα κυοφορήσει το τέκνο, αρκεί οποιοδήποτε πρόσφορο αποδεικτικό μέσο, ακόμη και υπεύθυνη δήλωση του ενδιαφερομένου μέρους.
Καταβολή δαπανών και αποζημιώσεων στην περίπτωση παρένθετης μητρότητας
1. Στη γυναίκα που κυοφορεί και γεννά για λογαριασμό άλλης καταβάλλονται οι δαπάνες που απαιτούνται για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και την λοχεία εφόσον αυτές δεν καλύπτονται από τον ασφαλιστικό φορέα της. Το ύψος του καταβλητέου ποσού προκύπτει από τις αποδείξεις, που έχουν εκδοθεί κατά τον προβλεπόμενο από τη φορολογική νομοθεσία τύπο. Οι δαπάνες αυτές καταβάλλονται μόνο αν έχει χορηγηθεί η απαιτούμενη δικαστική άδεια.
2. Στη γυναίκα που κυοφορεί για λογαριασμό άλλης καταβάλλεται αποζημίωση για αποχή από την εργασία της, αναγκαία για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία. Αν η κυοφόρος γυναίκα εργάζεται με σχέση εξαρτημένης εργασίας, αποζημίωση οφείλεται μόνο αν κατά τη διάρκεια της ως άνω αποχής από την εργασία της δεν της καταβλήθηκαν, για οποιονδήποτε λόγο, μισθός ή ημερομίσθια.
Το ύψος της αποζημίωσης προκύπτει από υπεύθυνη δήλωση της κυοφόρου γυναίκας, στην οποία προσδιορίζεται ο χρόνος αποχής από την εργασία και η απώλεια εισοδήματος. Αν η κυοφόρος είναι άνεργη, το ποσό της αποζημίωσης καλύπτει την αμοιβή που με βάση την επαγγελματική κατάρτισή της θα εισέπραττε, αν εργαζόταν.
3. Κατ’ αναλογική εφαρμογή του εδαφίου γ της παρ. 5 του άρθρου 8 του ν. 3305/2005, όπως ισχύει, για την ανεύρεση δοτών γεννητικού υλικού και την καταβολή δαπανών και αποζημιώσεως σε αυτούς, τα πρόσωπα που επιθυμούν να αποκτήσουν τέκνο μέσω παρένθετης μητρότητας δύναται να προσφεύγουν στις ΜΙΥΑ για την ανεύρευση κυοφόρου.
Επίσης, αναλόγως, η καταβολή των δαπανών (στις οποίες περιλαμβάνονται και οι φαρμακευτικές δαπάνες, οι δαπάνες για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, οι αμοιβές των γιατρών, οι δαπάνες για την παρακολούθηση της κύησης, του τοκετού και της λοχείας, καθώς και κάθε άλλη σχετική δαπάνη) καθώς και των αποζημιώσεων δύναται να γίνεται προς την κυοφόρο από τους ιατρούς ή τους νόμιμους εκπροσώπους της Μονάδας Ι.Υ.Α ή της Τράπεζας Κρυοσυντήρησης, στους οποίους τα εν λόγω ποσά καταβάλλονται στη συνέχεια από τα πρόσωπα που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο μέσω της παρένθετης μητρότητας, επί τη βάσει αντίστοιχων αποδείξεων (παραστατικών), που εκδίδονται από τους ιατρούς ή νόμιμους εκπροσώπους, χωρίς οποιαδήποτε δική τους φορολογική υποχρέωση.
