Εκεί που οι άνθρωποι «σβήνουν» κατά δεκάδες το λεπτό από την πείνα, στην Αφρική των χιλιάδων αποφευκτέων θανάτων την ημέρα από ασθένειες και τραύματα, μια μικρή ομάδα Ελλήνων γιατρών επιχειρεί, τα τελευταία χρόνια, να δώσει λίγο από το «φως» της Δύσης για να σώσει ζωές. Την ομάδα απαρτίζουν εθελοντές του NoDE Institute, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού «που δημιουργήσαμε με σκοπό να χορηγεί δωρεάν την πρακτική μεταπτυχιακή εκπαίδευση που κανονικά αναζητά ένας [Έλληνας] χειρουργός στο εξωτερικό» αναφέρει στο ygeiamou ο ιδρυτής και γενικός διευθυντής του, κ. Κωνσταντίνος Μαυραντώνης, διευθυντής επιπλέον της ΣΤ’ Χειρουργικής Κλινικής στο νοσοκομείο ΥΓΕIA.
Ο κ. Κωνσταντίνος Μαυραντώνης
«Το όνομά του βγαίνει από τα αρχικά του “Network of Doctors’ Education”, αλλά έχει και την έννοια του κόμβου (node), ενός κόμβου εκπαίδευσης» εξηγεί ο κ. Μαυραντώνης που, μαζί με μια ομάδα χειρουργών, αναισθησιολόγων, νοσηλευτών και της συντονίστριάς της, ολοκλήρωσαν προ ημερών ιατρική αποστολή στο νοσοκομείο της Γκόμπα, στην περιφέρεια Ορόμια της Αιθιοπίας, στα 445 χλμ. από την Αντίς Αμπέμπα. «Είναι αξιοσημείωτο ότι 6 από τα 10 μέλη της αποστολής ήταν γυναίκες, σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερα δύσκολο» επισημαίνει, περιγράφοντας ένα νοσοκομείο «υποτυπώδες», οι χειρουργοί του οποίου απευθύνθηκαν στο NoDE για βοήθεια.
Το πρόσφατο ταξίδι ήταν η δεύτερη επίσκεψη του NoDE στην Αφρική, μιας ομάδας. «Η πρώτη μας αποστολή είχε γίνει το 2019 στην Ουγκάντα. Μετά τον COVID, σε συνδυασμό με ένα ατύχημα όταν ήμασταν εκεί, αναγκαστήκαμε να διακόψουμε τις αποστολές. Με τη φετινή, όμως, οι αποστολές παγιώνονται ως μία ακόμα δραστηριότητα του ΝoDE» δηλώνει στο ygeiamou ο κ. Μαυραντώνης. Οι αποστολές καλύπτονται εξ ολοκλήρου από το NoDE Institute και δωρεές για τον συγκεκριμένο σκοπό. «Τα εισιτήρια, η ασφαλιστική κάλυψη και η διαμονή καλύφθηκαν από το NoDE αλλά, σε ένα τέτοιο μέρος, το κόστος είναι πολύ χαμηλό» λέει ο ίδιος για ένα ταξίδι χαμηλού προϋπολογισμού, τεράστιας όμως αξίας.
Αριστερά: Η ομάδα του NoDE Institute στην είσοδο του νοσοκομείου (Σοφία Πατσιάουρα, Ιωάννα Καταραχιά, Ελίνα (Ευαγγελία) Ιωαννίδου, Κατερίνα Δελλαδέτσιμα, Δημήτρης Μπαϊμπάκης, Ιωάννα Σκουτέρη, Άκης Πανούσοπουλος, Αντώνης Νικολόπουλος, Βίβιαν Αλεξάκου, Κωνσταντίνος Μαυραντώνης/ Δεξιά: Η είσοδος του χειρουργικού (φωτογραφίες: NoDE Institute)
«Αυτός ο τύπος διηπειρωτικής διεθνούς συνεργασίας θα μετακινήσει τον κόσμο προς την πραγματική ισότητα στις υπηρεσίες υγείας και θα βελτιώσει την ποιότητα και την προσβασιμότητα της παρεχόμενης υγειονομικής περίθαλψης» θα γράψει στο LinkedIn ο Δρ Kebebe Bekele, Αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Madda Walabu της Αιθιοπίας, που συνδέεται με το νοσοκομείο της Γκόμπα, για να ευχαριστήσει τους ανθρώπους του NoDE και την έμπρακτη απόδειξη πως «η εκπαίδευση δεν έχει σύνορα».
«Έχει νόημα αυτό που κάνουμε;»
«Aπερίγραπτη, ανείπωτη φτώχεια, έλλειψη στα πάντα» είναι οι λέξεις που επιλέγει για να περιγράψει τις προκλήσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες. «Την ώρα που η Δύση καταναλώνει και σπαταλά, εκεί δεν υπάρχει τίποτα. Δεν μιλάμε για τεχνολογικό εξοπλισμό· αναφερόμαστε στα βασικά, όπως είναι τα σεντόνια χειρουργείου» μας λέει και καταθέτει: «αναρωτιόμασταν συνέχεια αν υπήρχε νόημα σε όλα όσα κάναμε ή αν καθετί, εντέλει, είχε νόημα. Ελπίζω το δεύτερο».
Έξω από την πρωτεύουσα, η εικόνα της δευτεροβάθμιας περίθαλψης είναι αποκαρδιωτική. «Στην Ελλάδα -και γενικά στην Ευρώπη- έχουμε ως δεδομένο ότι υπάρχει ένα σύστημα υγείας. Εκεί υπάρχουν δημόσια νοσοκομεία, όπου ένα μικρό μέρος του πληθυσμού έχει πρόσβαση. Νοσοκομεία άθλια, πέρα από κάθε φαντασία, χώροι που μετά βίας θα χρησιμοποιούσες για να φτιάξεις ένα συνεργείο αυτοκινήτων, ακόμα και αυτά θεωρούνται προνόμιο για λίγους» σημειώνει ο κ. Μαυραντώνης.
Υπό τέτοιες συνθήκες, η ομάδα πραγματοποίησε αρκετές δεκάδες επεμβάσεις από κοινού με τους χειρουργούς του νοσοκομείου και τους εκπαίδευσε σε νέες τεχνικές. «Ξεκινούσαμε νωρίς το πρωί, τελειώναμε αργά το απόγευμα. Τα χειρουργεία γίνονταν με αυτό που λένε “mentoring” και “coaching”, τους εξηγούσαμε, δηλαδή, πώς πρέπει να γίνουν -ίσως κάναμε εμείς μερικά- και στη συνέχεια αναλάμβαναν εκείνοι. Ωστόσο, τα πιο δύσκολα τα πραγματοποιούσαμε εμείς και εκείνοι παρακολουθούσαν» αναφέρει για το έργο της αποστολής, που συμπεριέλαβε εισέτι τη δωρεά σημαντικής ποσότητας απαιτούμενων χειρουργικών εργαλείων και αναλώσιμων, «ώστε να συνεχίσουν το έργο τους και να εκπαιδεύσουν και άλλους».
Σύμφωνα με τον κ. Μαυραντώνη, παρά τις περιορισμένες στα βασικά χειρουργικές τους γνώσεις, μπορούν να κάνουν ένα βήμα προς την πιο σύγχρονη ιατρική.
Όλο το προσωπικό του χειρουργικού τμήματος (φωτογραφία: NoDE Institute)
Καρκίνος στους νέους από «σιτηρά του θανάτου»
Τις δύο εβδομάδες που διήρκησε το ταξίδι, οι εθελοντές του NoDE παρείχαν μετεκπαίδευση για ένα εύρος δραστηριοτήτων και ιατρικών πράξεων, όπως λαπαροσκοπική χειρουργική, σύγχρονη αναισθησιολογία, πλαστική χειρουργική αποκατάστασης, ακόμα και οργάνωση και αποστείρωση του χειρουργείου. «Πέραν των χειρουργών, ξεκίνησαν γαστροσκοπήσεις και κολονοσκοπήσεις» προσθέτει ο κ. Μαυραντώνης, τονίζοντας την ιδιαίτερη αξία τους σε μια περιοχή όπου ο καρκίνος του στομάχου, νόσος των μεγαλύτερων ηλικιών, «θερίζει» τους νέους και ο έλεγχος (screening) του πληθυσμού είναι εντελώς ανύπαρκτος.
«Είναι περίεργο πόσο υψηλά ποσοστά καρκίνου του στομάχου -και μάλιστα προχωρημένου- διαγνώσαμε σε νέες ηλικίες, ακόμα και 25 χρονών. Μας δημιούργησε μεγάλη απορία και, όπως τουλάχιστον μας πληροφόρησαν, το πρόβλημα αφορά μάλλον στη διατροφή. Στην προσπάθειά τους να εισάγουν όσο λιγότερα μπορούν -και με το πολύ χαμηλό νόμισμά τους- έχουν αυξήσει σημαντικά την παραγωγή σιτηρών, πολύ βασική τους διατροφή, κάνοντας όμως κατάχρηση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων για τις ακρίδες και άλλα παράσιτα» εξηγεί στο ygeiamou, εκφράζοντας ελπίδες για ανίχνευση της νόσου σε πρώιμα στάδια εφεξής.
Πέραν του καρκίνου, η ομάδα κλήθηκε να αντιμετωπίσει πολλά τραύματα, «πολύ περισσότερο από ό,τι εδώ σε εμάς, στον δυτικό κόσμο», τα οποία ανέδειξαν τον ρόλο της επανορθωτικής πλαστικής χειρουργικής. «Υπήρχε ένα βρέφος, του οποίου η παλάμη είχε καεί, είχε συρρικνωθεί και κλείσει. Πρόκειται μια τεράστια αναπηρία. Είδαμε πολύ άσχημα τραύματα στα άκρα» εξιστορεί στο ygeiamou.
Με ισχνά υγειονομικά συστήματα και «κατεστραμμένη» υγεία στον πληθυσμό, το νήμα της ζωής αναπόδραστα κονταίνει. Στο σχετικό ερώτημα του ygeiamou, ο κ. Μαυραντώνης απαντά: «Στις περιοχές αυτές, το προσδόκιμο ζωής είναι ακριβώς 20 χρόνια μικρότερο από της Ελλάδας. Και η Αιθιοπία και η Ουγκάντα είναι στα 61 και κάτι, αντίθετα με την Ελλάδα που είναι τα 81, κατά μέσο όρο».
Aριστερά: Στιγμιότυπο από χειρουργική επέμβαση/ Δεξιά: Ένας μικρός ασθενής με τον πατέρα του (φωτογραφίες: NoDE Institute)
Ινστιτούτο με παγκόσμια απήχηση
«Ξεκίνησε από την επιθυμία των στελεχών του να μοιραστούμε με τους νεότερους συναδέλφους μας τις γνώσεις μας, αρχικά στη χειρουργική του εντέρου, στην οποία είχα προσωπικά εκπαιδευτεί στο εξωτερικό, αλλά πολύ γρήγορα προσαρτήθηκαν και πολλές ακόμα ειδικότητες» αναφέρει για το NoDE Institute, που, σήμερα, περιλαμβάνει πλήθος από εξειδικεύσεις, όπως χειρουργική μαστού, αναίμακτη τοποθέτηση καθετήρων χημειοθεραπείας, ρομποτική χειρουργική στη χειρουργική των αγγείων, γναθοπροσωπική χειρουργική, γυναικολογική χειρουργική και χειρουργική ήπατος και παγκρέατος.
«Πέραν τεσσάρων ατόμων με έμμισθη απασχόληση, οι γιατροί δραστηριοποιούνται εθελοντικά, επιπλέον της καθημερινής τους εργασίας στο νοσοκομείο» διευκρινίζει, αναφέροντας στις δραστηριότητες του οργανισμού τη διοργάνωση καλοκαιρινών camps για παιδιά λυκείου που θέλουν να καταλάβουν τι είναι η ιατρική πριν αποφασίσουν αν θα την επιλέξουν.
Το NoDE απευθύνεται κυρίως σε Έλληνες χειρουργούς, που επιθυμούν πρακτική μεταπτυχιακή εκπαίδευση σε νέες τεχνικές, όπως η λαπαροσκοπική ή ρομποτική χειρουργική. Παρότι η επικοινωνία του έργου «γίνεται από στόμα σε στόμα», όπως εξηγεί ο κ. Μαυραντώνης, το Node έχει αποκτήσει τεράστια απήχηση στον ιατρικό κόσμο, ακόμα και εκτός Ελλάδας. «Έχουμε συχνά αιτήματα από ξένους γιατρούς να παρακολουθήσουν, αλλά ο σκοπός μας είναι η δωρεάν πρακτική μεταπτυχιακή εκπαίδευση στους Έλληνες συναδέλφους μας».
Έτσι, το ινστιτούτο παρέχει ένα πρόσθετο όφελος: τον περιορισμό του brain drain. Όπως εξηγεί ο κ. Μαυραντώνης, «πολλοί χειρουργοί απευθύνονται στο εξωτερικό για μετεκπαίδευση και τελικά μένουν εκεί. Η Ελλάδα, για πρώτη φορά, έχει έλλειψη γιατρών σε μερικές ειδικότητες».
Από τα σεμινάρια του NoDE στην Ελλάδα (Στιγμιότυπα από το πρακτικό μέρος και από το τμήμα προσομοίωσης – Photo: NoDE Institute)
Η μετεκπαίδευση γίνεται σε πολύ μικρές ομάδες χειρουργών, υπό μορφήν ιδιαίτερου μαθήματος, σε ειδικές αίθουσες πειραματικών χειρουργείων, σε ανθρώπινα πτωματικά προπλάσματα που εισάγονται από την Αμερική και, παρά το απαγορευτικό τους κόστος, «καταφέρνουμε να μη χρεώνουμε ποτέ συμμετοχή» υπογραμμίζει. Περιλαμβάνει προσομοίωση σε ειδικό τμήμα με συστήματα «παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούν οι πιλότοι».
Η μέγιστη διάρκεια ενός σεμιναρίου είναι 8 μέρες, ισομερώς μοιρασμένο σε θεωρία και πρακτική εφαρμογή, «αλλά αυτό περιλαμβάνει και πάρα πολλές ώρες ιδιαίτερου μαθήματος στο τμήμα προσομοίωσης εκτός 8ημέρου, ανάλογα με το πόσο αισθάνεται ότι θέλει να εκπαιδευτεί στους προσομοιωτές ο κάθε εκπαιδευόμενος, και πάλι δωρεάν».
Το κόστος για τη διενέργεια του σεμιναρίου, που περιορίζεται στο νοσηλευτικό και ειδικό προσωπικό, την ενοικίαση πειραματικών χειρουργείων και χώρων διδασκαλίας, καλύπτεται από κάποιες -«λίγες, είναι η αλήθεια»- εταιρείες ιατρικού και τεχνολογικού εξοπλισμού, το νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ και δωρεές ασθενών.
Από τα σεμινάρια του NoDE στην Ελλάδα, (Στιγμιότυπα από το θεωρητικό μέρος – Photo: NoDE Institute)
Περισσότερα για το NoDE Institute εδώ.
Ανησυχητική αύξηση γαστρεντερικών καρκίνων – Ποιοι απειλούνται περισσότερο
Λοίμωξη HIV: Η πρόοδος στη μάχη κατά του AIDS και τα νέα σκευάσματα που αλλάζουν τα δεδομένα
