Η Ελλάδα παραμένει σταθερά στην τελευταία θέση της Ευρώπης όσον αφορά τις μεταμοσχεύσεις και ανάμεσα στις τελευταίες 10 χώρες παγκοσμίως, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους ασθενείς που βρίσκονται σε λίστες αναμονής για ένα μόσχευμα – που μπορεί να μην βρεθεί ποτέ.
Περί τους 1.350 ασθενείς αναμένουν το μόσχευμα που θα τους δώσει μια ακόμη ευκαιρία για ζωή. Από αυτούς οι 1.200 περιμένουν για μόσχευμα νεφρού – συνολικά 11.500 νεφροπαθείς υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση. Ο χρόνος αναμονής στην Ελλάδα για μεταμόσχευση νεφρού είναι 8,8 χρόνια, ενώ στην Ισπανία δεν ξεπερνά τους 12 μήνες.
Άβυσσος χωρίζει την Ελλάδα από την Ισπανία και ως προς τους δότες: στη χώρα μας υπάρχουν 4,5 δότες ανά 1 εκατ. πληθυσμού την ώρα που στη γείτονα μεσογειακή χώρα οι δότες είναι 48 ανά 1 εκατ. πληθυσμού. Ο ΕΟΜ σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ωνάση στοχεύοντας στην ενημέρωση του πληθυσμού έχουν εκδώσει έναν οδηγό με χρηστικά θέματα για τη δωρεά οργάνων και τη μεταμόσχευση και ξεκινούν ενημερωτικές συναντήσεις.
To protothema.gr και το ygeiamou.gr παρουσιάζουν όλα όσα αφορούν αυτό το ζήτημα μέσα από 18 ερωταπαντήσεις.
1. Ποιος θα μπορούσε να χρειαστεί μεταμόσχευση συμπαγούς οργάνου;
Οποιοσδήποτε από εμάς, κάποια στιγμή στη ζωή του, λόγω ανεπάρκειας ενός οργάνου, μπορεί να χρειαστεί μεταμόσχευση για να συνεχίσει να ζει. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, οι επιβλαβείς συνήθειες όπως το κάπνισμα, η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης καθιστούν πιο πιθανό στη διάρκεια της ζωής μας να χρειαστούμε κάποιο όργανο, παρά να γίνουμε εμείς οι ίδιοι δότες οργάνων μετά θάνατον.
2. Ποια είναι η διαδικασία για να εγγραφεί ένας ασθενής στο Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Ληπτών Συμπαγών Οργάνων (ΕΜΥΛ), δηλαδή στη «λίστα»;
Αρχικά, ο θεράπων ιατρός θα πρέπει να διαπιστώσει την τελικού σταδίου ανεπάρκεια στη λειτουργία ενός οργάνου και, στη συνέχεια, να τον παραπέμψει στην αντίστοιχη Μονάδα
Μεταμόσχευσης για το συγκεκριμένο όργανο. Κατόπιν, μέσω της Μονάδας Μεταμόσχευσης, θα εγγραφεί στο Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Ληπτών που τηρείται στον ΕΟΜ.
3. Πώς γίνεται η κατανομή των οργάνων στους υποψήφιους λήπτες και πώς διασφαλίζεται το αδιάβλητο της διαδικασίας;
Η κατανομή των μοσχευμάτων στους υποψήφιους λήπτες του Εθνικού Μητρώου που τηρείται στον ΕΟΜ διενεργείται ανά όργανο και η διαδικασία πραγματοποιείται βάσει αυστηρών διεθνών ιατρικών κριτηρίων, όπως είναι: η ομάδα αίματος, η ιστοσυμβατότητα μεταξύ δότη και υποψήφιων ληπτών, ο χρόνος αναμονής, η ηλικία, οι σωματομετρικές διαστάσεις και, τέλος, η ιατρικώς πιστοποιημένη βαρύτητα της κατάστασης της υγείας του κάθε ασθενούς. Οι λίστες προκύπτουν από ειδικό, αδιάβλητο πληροφοριακό σύστημα του ΕΟΜ, ενώ στη συνέχεια ο ΕΟΜ ενημερώνει τα μεταμοσχευτικά κέντρα για το ποιοι είναι οι καταλληλότεροι λήπτες ανά όργανο, με βάση τα παραπάνω κριτήρια. Τα κριτήρια εγγραφής ενός υποψήφιου λήπτη στη «λίστα», όπως και τα κριτήρια κατανομής των οργάνων, βασίζονται σε διεθνή πρωτόκολλα και περιγράφονται και στην ελληνική νομοθεσία.
4. Τα όργανα φυλάσσονται σε μία εθνική τράπεζα;
Όχι. Τα συμπαγή όργανα έχουν ιδιαίτερα περιορισμένο χρόνο επιβίωσης εκτός του ανθρώπινου οργανισμού. Ο χρόνος αυτός, μεταξύ της αφαίρεσης και της μεταμόσχευσης του οργάνου, αποκαλείται χρόνος ψυχρής ισχαιμίας (ΧΨΙ), γιατί τα όργανα συντηρούνται μέσα σε ειδικά διαλύματα και σε πάγο. Ο ΧΨΙ είναι μόλις 4 ώρες για την καρδιά και τους πνεύμονες, 9 ώρες για το ήπαρ και 24 ώρες για τους νεφρούς. Σε «τράπεζα» φυλάσσονται οι ιστοί, όπως οι κερατοειδείς και το δέρμα, οι οποίοι μπορούν να συντηρηθούν για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα.
5. Τι σημαίνει εγκεφαλικός θάνατος;
Εγκεφαλικός είναι ο θάνατος του ατόμου μετά από μη αναστρέψιμη καταστροφική βλάβη στο εγκεφαλικό στέλεχος (brain stem death). Η μόνιμη απώλεια όλων των λειτουργιών του εγκεφαλικού στελέχους συνεπάγεται την ανεπανόρθωτη απώλεια της συνείδησης, σε συνδυασμό με την κατάργηση της αυτόματης αναπνοής. Τα όργανα του αποβιώσαντος εξακολουθούν να λειτουργούν αποκλειστικά και μόνο μέσω της διενέργειας της αναπνευστικής λειτουργίας από τον αναπνευστήρα.
6. Όταν κάποιος είναι εγκεφαλικά νεκρός, σημαίνει ότι το υπόλοιπο σώμα λειτουργεί;
Τα κέντρα ελέγχου ζωτικών λειτουργιών (η αυτόματη αναπνοή, η αρτηριακή πίεση κ.ά.), καθώς και οι ανώτερες ψυχικές και γνωσιακές λειτουργίες (μνήμη, σκέψη, αντίληψη κ.ά.), εξαρτώνται και ρυθμίζονται από το εγκεφαλικό στέλεχος. Για τον λόγο αυτόν, μια ανεπανόρθωτη βλάβη στο εγκεφαλικό στέλεχος επιφέρει αναπόφευκτα και ανεπιστρεπτί τον θάνατο ολόκληρου του εγκεφάλου, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ο εγκεφαλικός θάνατος ακολουθείται από τον «σωματικό» θάνατο, δηλαδή την παύση της λειτουργίας όλων των οργάνων του σώματος μέσα σε λίγες ώρες. Αν ο εκλιπών υποστεί εγκεφαλικό θάνατο, ενώ νοσηλεύεται διασωληνωμένος σε ΜΕΘ, τότε μόνο είναι δυνατή η συντήρηση ορισμένων οργάνων του σώματος με τεχνητά μέσα, ώστε αυτά να μπορούν να ληφθούν προς μεταμόσχευση και να δώσουν ζωή σε άλλους ανθρώπους.
7. Μπορεί κάποιος να επιστρέψει στη ζωή μετά τον εγκεφαλικό θάνατο;
Ουδέποτε στα ιατρικά χρονικά έχει επανέλθει ασθενής, ο οποίος έχει υποστεί καταστροφική βλάβη του εγκεφαλικού του στελέχους.
8. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ εγκεφαλικού θανάτου και φυτικής κατάστασης (το κώμα);
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελείται από δύο βασικά μέρη: τον φλοιό και το εγκεφαλικό στέλεχος. Στη φυτική κατάσταση, η εγκεφαλική βλάβη εντοπίζεται στον φλοιό, ενώ η λειτουργία του εγκεφαλικού στελέχους παραμένει ικανοποιητική και ο εγκέφαλος αιματώνεται κανονικά. Στην περίπτωση αυτή, ο ασθενής διατηρεί μεν αυτόματη αναπνοή και καρδιαγγειακή λειτουργία, στερείται όμως συνείδησης.
9. Όταν κάποιος δεν έχει εκδηλώσει τη θέση του απέναντι στη δωρεά οργάνων εν ζωή, τι γίνεται όταν αποβιώσει;
Σύμφωνα με τον νόμο 4512/2018, εάν κάποιος δεν έχει δηλώσει εγγράφως προς τον ΕΟΜ τη θετική ή την αρνητική του στάση απέναντι στο ενδεχόμενο της δωρεάς οργάνων, τότε στην περίπτωση θανάτου του, υπό συνθήκες που μπορεί να γίνει δωρητής, η οικογένειά του αποφασίζει για το αν θα προχωρήσει σε δωρεά των οργάνων του.
10. Μπορεί οποιοσδήποτε να εγγραφεί ως δωρητής οργάνων;
Ναι, η δυνατότητα επιλογής δίνεται μέσα από τη δήλωση δωρητή οργάνων. Κάθε ενήλικος πολίτης μπορεί να εγγραφεί στο Μητρώο Δωρητών Οργάνων.
11. Υπάρχει ηλικιακό όριο στο να γίνει κάποιος δωρητής οργάνων;
Όχι. Οποιοσδήποτε ενήλικος πολίτης μπορεί να δηλώσει την επιθυμία του να βοηθήσει ασθενείς συνανθρώπους του μετά τον θάνατό του, ενώ στην κλινική πράξη ορισμένα όργανα μπορεί να είναι λειτουργικά και μεταμοσχεύσιμα ακόμα και από υπερήλικες δότες.
12. Μπορείς να επιλέξεις ποια όργανα θα δωρίσεις;
Ναι, η δυνατότητα επιλογής δίνεται μέσα από τη δήλωση δωρητή οργάνων.
13. Μπορείς να επιλέξεις σε ποιον θα δοθούν τα όργανά σου;
Στη δωρεά μετά θάνατον, όχι. Η δωρεά δεν μπορεί να είναι κατευθυνόμενη προς συγκεκριμένο πρόσωπο, αλλά τηρείται η διαδικασία της προτεραιοποίησης των υποψηφίων του ΕΜΥΛ (λίστα).
14. Αν έχω κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας, εξακολουθώ να μπορώ να εγγραφώ ως δωρητής οργάνων;
Ναι. Οι γιατροί είναι οι μόνοι αρμόδιοι να κρίνουν, όταν έρθει η στιγμή, ποια όργανα μπορούν να σώσουν ζωές και ποια όχι. Ακόμα και αν ο εκλιπών έπασχε από ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, αυτό δεν αποκλείει το ενδεχόμενο κάποια από τα όργανά του να είναι μεταμοσχεύσιμα. Με εξαίρεση ορισμένα νοσήματα που αποκλείουν τη δωρεά, τα περισσότερα από αυτά, μεταξύ των οποίων αρκετά μεταδιδόμενα, δεν αποτελούν αντένδειξη.
15. Μπορώ να κάνω δημόσια έκκληση στα social media ή σε άλλο μέσο για να βρω συμβατό με εμένα ζώντα δότη;
Όχι. Η γνωστοποίηση της ανάγκης ή ακόμα και της διαθεσιμότητας ανθρώπινων οργάνων προς μεταμόσχευση απαγορεύεται τόσο από την ελληνική όσο και από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Κακώς συγχέουμε πολλές φορές την αιμοδοσία με τη δωρεά οργάνων. Αν κάποιος χρειάζεται αίμα, μπορεί η οικογένειά του να κάνει δημόσια έκκληση και από τα social media. Αυτό όμως δεν ισχύει στην περίπτωση της δωρεάς οργάνων.
16. Υπάρχει ρίσκο για έναν ζώντα δότη;
Πάντοτε υπάρχει σχετικό ρίσκο όταν κάποιος πρόκειται να υποβληθεί σε αφαίρεση ενός οργάνου. Αυτό εξαρτάται από το όργανο που πρόκειται να αφαιρεθεί (νεφρός / τμήμα ήπατος), ενώ οι γιατροί που θα πραγματοποιήσουν την αφαίρεση οφείλουν να ενημερώσουν πλήρως, προφορικώς αλλά και εγγράφως, τον υποψήφιο δότη για τις πιθανές επιπλοκές στην υγεία του από τη δωρεά. Σε κάθε περίπτωση, λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ελαχιστοποίηση των πιθανών επιπλοκών στον δότη και γι’ αυτό τον λόγο πλέον είναι ιδιαίτερα σπάνιες.
17. Μπορεί η οικογένεια του δότη να έρθει σε επαφή με την οικογένεια του λήπτη;
Σύμφωνα με τη νομοθεσία, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, η ταυτότητα του λήπτη δεν αποκαλύπτεται στην οικογένεια του δότη, ούτε και το αντίστροφο. Αυτό γίνεται για την προστασία και των δύο πλευρών από το ενδεχόμενο ανάπτυξης οποιουδήποτε τύπου σχέσεων εξάρτησης. Παρ’ όλα αυτά, επιτρέπεται και ενθαρρύνεται η ανώνυμη έγγραφη επικοινωνία μεταξύ των δύο πλευρών διαμέσου του ΕΟΜ.
18. Τι είναι το εμπόριο οργάνων; Συμβαίνει στην Ελλάδα και την Ευρώπη;
Ως «εμπόριο οργάνων» νοείται η αγοραπωλησία οργάνων, με την οικειοθελή παραχώρηση οργάνου από ζωντανό δότη, έναντι οικονομικού ανταλλάγματος. Η ενέργεια αυτή λαμβάνει χώρα σε κράτη που το νομικό τους πλαίσιο δεν την απαγορεύει ρητά. Στην Ελλάδα, όπως και στην Ευρωπαϊκή
Ένωση, απαγορεύεται το εμπόριο οργάνων και δεν έχει πραγματοποιηθεί ποτέ στη χώρα μας μεταμόσχευση οργάνου προερχόμενου από εμπόριο. Οι μεταμοσχεύσεις, είτε από ζώντα είτε από αποβιώσαντα δότη, πραγματοποιούνται μόνο σε μονάδες μεταμόσχευσης δημόσιων νοσοκομείων, υπό τον αυστηρό έλεγχο και την εποπτεία του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων και του Υπουργείου Υγείας. Οι μεταμοσχεύσεις πραγματοποιούνται μέσα από τη συνεχή συνεργασία ενός δικτύου φορέων του Εθνικού Συστήματος Υγείας, όπου τα νοσοκομεία των δοτών, οι μονάδες μεταμόσχευσης των ληπτών, τα εργαστήρια που ελέγχουν την ιστοσυμβατότητα, η κατανομή με βάση την Εθνική Λίστα και η μεταφορά των μοσχευμάτων, με τη συνδρομή του ΕΚΑΒ, γίνονται υπό τον συνεχή έλεγχο και συντονισμό του ΕΟΜ, που λειτουργεί επί 24ώρου βάσεως.
Ειδήσεις σήμερα:
Εποχική γρίπη: 72χρονη το πρώτο θύμα που καταγράφηκε στη χώρα μας
