Πλεύρης: Τι είναι οι «πρακτικές μεταστροφής» που απαγορεύθηκαν με τροπολογία;

Γράφει ο Βασίλης Τσακίρογλου

Με ειδική τροπολογία στο νομοσχέδιο «Γιατρός για όλους», ο υπουργός Υγείας, Αθανάσιος Πλεύρης προχώρησε σε ένα αποφασιστικό βήμα προς τη ρύθμιση του ζητήματος των λεγόμενων «πρακτικών μεταστροφής». Αυτές είναι κατ’ ουσίαν αντιεπιστημονικές, κομπογιαννίτικες ιατρικές επεμβάσεις, οι οποίες έχουν ως στόχο την αλλαγή σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας φύλου κ.λπ.

Το γεγονός ότι σε τέτοιου είδους επεμβάσεις (ιατρικές, ψυχιατρικές, ψυχοθεραπευτικές, ψυχολογικές, φαρμακευτικές, συμπεριφορικές) ή άλλες πρακτικές και παρεμβάσεις που έχουν ως στόχο την «αλλαγή» του σεξουαλικού προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου υποβάλλονται κυρίως ανήλικα άτομα, χωρίς καμία μέριμνα για σωματικές και ψυχικές παρενέργειες, καταδεικνύει τη σοβαρότητα του όλου ζητήματος.

Όπως είπε ο κ. Πλεύρης στην εισηγητική τοποθέτησή του «με τη δεύτερη τροπολογία στο νέο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Υγείας προχωρούμε στην απαγόρευση των πρακτικών μεταστροφής. Ήταν ένα αίτημα το οποίο επεξεργαζόμασταν από καιρό και, για να το καταλάβει ο κόσμος, αφορά σε κάποιες ψευδεπίγραφες θεραπείες, οι οποίες αναφέρουν ότι, όταν ένα ανήλικο άτομο έχει επιλέξει έναν διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό, έρχονται κάποιοι και πείθουν τους γονείς ότι μπορούν να υποβάλουν το παιδί σε θεραπείες, προκειμένου να ‘επανέλθει στην κανονικότητα’. Προφανέστατα αυτές οι θεραπείες, όχι απλά δεν είναι θεραπείες, αλλά και δεν υποστηρίζονται καθόλου επιστημονικά.

» Είναι μια ρύθμιση που εισάγουμε για να απαγορευτούν ρητώς τέτοιου είδους θεραπείες και μάλιστα δεν λέμε ότι είναι θεραπείες, αλλά πρακτικές μεταστροφής με σοβαρές κυρώσεις σε όσους, είτε γιατρούς, είτε ψυχολόγους είτε προσωπικό άλλων ειδικοτήτων, οι οποίοι διαφημίζουν ότι κάνουν τέτοιες θεραπείες.

Σε επόμενο νομοσχέδιο, επειδή δεν είμαστε τεχνικά έτοιμοι τώρα, θα ρυθμίζεται επίσης το ζήτημα των ατόμων ίντερσεξ, δηλαδή όσων γεννιούνται με διπλό γενετικό υλικό και συζητάμε για τη ρύθμιση προκειμένου οι όποιες επεμβάσεις να γίνονται προς το συμφέρον αυτών των ατόμων».

Τυπικά, το περιεχόμενο της τροπολογίας αναφέρει τους εξής ορισμούς:

1. α) «Πρακτικές μεταστροφής»: Κάθε μεταχείριση που αποσκοπεί να μεταβάλει ή να καταστείλει τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα ή την έκφραση φύλου.

β) «Έκφραση φύλου»: Το σύνολο των χαρακτηριστικών που αφορούν στη συμπεριφορά, τρόπους, αναπαραστάσεις, που σχετίζονται με τον τρόπο που τοποθετείται και εκφράζει ένα πρόσωπο το φύλο του και γίνεται αυτό αντιληπτό από τον περίγυρό του.

γ) «Ταυτότητα φύλου»: Ο εσωτερικός και προσωπικός τρόπος με τον οποίο το ίδιο το πρόσωπο βιώνει το φύλο του, ανεξάρτητα από το φύλο που καταχωρήθηκε κατά τη γέννησή του.

δ) «Επαγγελματίας»: Κάθε πρόσωπο, το οποίο εφαρμόζει πρακτικές μεταστροφής έναντι οικονομικού ανταλλάγματος.

ε) «Ευάλωτα πρόσωπα»: Οι ανήλικοι ή ενήλικοι που τελούν σε δικαστική συμπαράσταση υπό την έννοια του Αστικού Κώδικα.

2. α) Απαγορεύεται η διενέργεια πρακτικών μεταστροφής σε ευάλωτα πρόσωπα.

β) Οποιοσδήποτε εφαρμόζει σε άλλους πρακτικές μεταστροφής πρέπει να έχει εξασφαλίσει προηγουμένως τη ρητή συναίνεσή τους.

γ) Απαγορεύεται για τους επαγγελματίες η με οποιονδήποτε τρόπο πρόσκληση, προβολή ή διαφήμιση πρακτικών μεταστροφής που διενεργούν τόσο οι ίδιοι όσο και άλλοι τρίτοι, επαγγελματίες ή μη.

3. Παραβίαση της παρ. 2, πέραν των προβλεπόμενων πειθαρχικών και διοικητικών κυρώσεων, τιμωρείται με ποινή φυλάκισης και χρηματική ποινή. Η επανειλημμένη τέλεση της ανωτέρω πράξης συνιστά επιβαρυντική περίσταση.

Η συγκεκριμένη τροπολογία, για τις πρακτικές μεταστροφής είναι η δεύτερη πρόταση της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ την οποίαν υλοποιεί ο Υπουργός Υγείας. Προηγήθηκε η κατάργηση της απαγόρευσης αιμοδοσίας για ομοφυλόφιλους άνδρες.

Το πρόβλημα δεν είναι καθόλου μικρό στη χώρα μας, όπως αποκαλύπτουν τα ευρήματα έρευνας του επιστημονικού φορέα Orlando LGBT+, ο οποίος ασχολείται ειδικά με την ψυχική υγεία των ΛΟΑΤΚΙ+. Συγκεκριμένα, το Orlando LGBT+ κατάφερε να συγκεντρώσει περισσότερες από 90 ολοκληρωμένες (ανώνυμες) μαρτυρίες. Σε αυτές προστίθενται επιπλέον 700, από άτομα που δεν ολοκλήρωσαν το σχετικό ερωτηματολόγιο. Οι περισσότερες, από αυτές τις μαρτυρίες είναι πρόσφατες.

«Μου έλεγε (ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας) να επισκέπτομαι οίκους ανοχής και σιγά σιγά θα έρθει η επιθυμία για γυναίκες. Σταμάτησα να πηγαίνω στο γραφείο της και είχα σκέψεις αυτοκτονίας». Τη μαρτυρία αυτή καταγράφει μεταξύ πολλών άλλων το Orlando.

Ακολουθούν δύο μαρτυρίες «θεραπειών» μεταστροφής:

«Ακόμα και σήμερα, μετά από πολλά χρόνια που άλλαξα ψυχίατρο, δεν έχω καταφέρει να αντιμετωπίσω πλήρως τη ζημιά που μου προκάλεσαν τα 6 χρόνια υπόγειας απόπειρας μεταστροφής που υπέστην», εξομολογείται άτομο που είναι και ο ίδιος επαγγελματίας ψυχικής υγείας, ο οποίος δεν αισθάνεται ότι «πατάει γερά στα πόδια του».

«Έγινε ένα σύστημα κατά το οποίο ο ενεργειακός θεραπευτής έπαιρνε ρόλους ανθρώπων στη ζωή μου ή ιδιότητές μου και μετέφερε με λόγια τι νιώθει ότι συμβαίνει. Ενδεικτικά ότι το φύλο μου είναι γυναίκα και ότι έλκομαι από άντρες. Με ψηλάφισε σε περιοχές που είχα ψυχοσωματικούς πόνους και μου είπε ότι, εάν δεν με απελευθερώσει, η κατάσταση της υγείας μου θα είναι μη αναστρέψιμη, κάνοντας αναφορές σε καρκίνο. Στη δεύτερη συνεδρία ζήτησε την πλήρη άδεια και θέλησή μου να θεραπευτώ μέσω της κρανιοϊερής θεραπείας. Στη διαδικασία ήμουν ξαπλωμένος και άφηνε τα χέρια του σε απόσταση εκατοστών από το σώμα μου, σε διάφορες περιοχές που θεωρούσε μπλοκαρισμένες, όπως ο λαιμός και η περιοχή των γεννητικών οργάνων, ενώ καθοδηγούσε λεκτικά την απομάκρυνση του κακού από το σώμα. Στη διαδικασία έκλαιγα και ούρλιαζα. Στο τέλος της συνεδρίας, μου είπε ότι είμαι ελεύθερος».

Σημειώνεται ότι οι «θεραπείες» μεταστροφής δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Το πρόβλημα καταγράφεται σε πολλές χώρες, με αποτέλεσμα σειρά διεθνών οργανισμών και φορέων να ζητούν την επίσημη θεσμοθέτηση της απαγόρευσής τους. Ήδη Γερμανία, Γαλλία, Καναδάς, Μάλτα, Βραζιλία, Νέα Ζηλανδία και αρκετές ακόμη χώρες έχουν ψηφίσει αντίστοιχους νόμους.

Το ζήτημα των ατόμων ίντερσεξ

Ίντερσεξ είναι τα άτομα τα οποία γεννιούνται με χαρακτηριστικά φύλου (γεννητικά όργανα, χρωμοσώματα κ.α.) που είναι είτε θηλυκά και αρσενικά ταυτόχρονα, είτε ούτε απόλυτα θηλυκά ή αρσενικά, είτε ούτε θηλυκά ούτε αρσενικά. Κάποια από αυτά τα άτομα με εμφανή χαρακτηριστικά και των δύο φύλων παλαιότερα τα ονόμαζαν -λανθασμένα- «ερμαφρόδιτα» ή «μεσοφυλικά».

Πρόκειται για άτομα που διαφοροποιούνται ως προς ένα σωματικό χαρακτηριστικό με το οποίο γεννιούνται και όχι ως προς τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό (όπως οι ομοφυλόφιλοι, λεσβίες, αμφιφυλόφιλοι) ή την ταυτότητα φύλου τους (τρανς άτομα).

Τα άτομα ίντερσεξ αποτελούν μία μικρή πληθυσμιακή ομάδα, η οποία όμως έχει συγκεκριμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συνήθως δεν είναι ορατά από τρίτους στην καθημερινή τους ζωή. Σήμερα υπάρχει σε μεγάλο βαθμό μία μορφή ασυδοσίας σε σχέση με την αντιμετώπιση αυτής της κατηγορίας ανθρώπων, καθώς επιτρέπονται οι εγχειρήσεις και οι παρεμβάσεις αλλαγής χαρακτηριστικών φύλου από βρεφική ηλικία, χωρίς κανέναν έλεγχο.

Βασικό αίτημα της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+ εδώ και χρόνια είναι η απαγόρευση αχρείαστων εγχειρήσεων που γίνονται συνήθως σε βρεφική ηλικία και έχουν ως μοναδικό σκοπό την αλλαγή των χαρακτηριστικών φύλου τους -όχι την υγεία των παιδιών. Οι επεμβάσεις αυτές, καθώς και άλλες θεραπείες στις οποίες υπόκεινταν χωρίς λόγο είχαν ως αποτέλεσμα μη αναστρέψιμες πολλές φορές επιπτώσεις στην υγεία τους και πρόκληση ασυμφωνίας φύλου. Με απλά λόγια μπορεί η επέμβαση να είχε ως στόχο το παιδί να γίνει ανατομικά κορίτσι, αλλά αυτό να ήταν τελικά αγόρι (ή το αντίστροφο)

Λύση σε αυτό το πρόβλημα φέρεται να δίνει ο Υπουργός Υγείας Αθανάσιος Πλεύρης, ο οποίος ανακοίνωσε από το βήμα της Βουλής πως μετά από την τροπολογία για την απαγόρευση των θεραπειών μεταστροφής θα φέρει διάταξη με την οποία τίθενται για πρώτη φορά κανόνες με στόχο την προστασία των ίντερσεξ παιδιών.

Οι επεμβάσεις και θεραπείες που δεν υπαγορεύονται για λόγους υγείας θα αναβάλλονται μέχρι τουλάχιστον την ηλικία των 15 ετών όταν έφηβοι πια τα ίντερσεξ άτομα -και μόνο με τη συναίνεση των γονέων τους- θα έχουν τη δυνατότητα να λάβουν οι ίδιοι τις αποφάσεις για το σώμα τους.

Εφόσον γίνει πράξη η δέσμευση του Υπουργού Υγείας, η χώρα μας θα κάνει ένα σημαντικό βήμα εκσυγχρονισμού καθώς δεν είναι λίγοι οι διεθνείς και ευρωπαϊκοί φορείς που καλούν όλες τις χώρες να απαγορεύουν τις εγχειρήσεις στα ίντερσεξ βρέφη. Μάλιστα ο ειδικός εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ έχει χαρακτηρίσει αυτές τις επεμβάσεις βασανιστήρια.

Μερικές μαρτυρίες ίντερσεξ ατόμων και γονέων ίντερσεξ παιδιών:

– Οι γονείς του 3χρονου Θωμά δηλώνουν: «Το βασικό πρωτόκολλο για μωρά που γεννιούνται με υποσπαδία όπως το δικό μας, μας είπαν οι γιατροί ότι είναι η χειρουργική διόρθωση της θέσης του ανοίγματος της ουρήθρας, γιατί ‘διαφορετικά το παιδί σας δεν θα μπορέσει να ουρεί όρθιο, ούτε να καταστήσει έγκυο τη μελλοντική του σύζυγο’ (σε 20+ χρόνια από τώρα), οπότε ‘είναι μια επείγουσα κοινωνική ανάγκη’. Δεν μας ενημέρωσαν όμως πόσο αγχωτικές, επώδυνες και επαναλαμβανόμενες θα μπορούσαν να είναι αυτές οι επεμβάσεις, πόσο μάλλον για τον κίνδυνο να χάσει τη σεξουαλική του αίσθηση ως ενήλικας. Δεν μας ενημέρωσαν ότι πρόκειται για μία φυσική και κοινή ίντερσεξ κατάσταση, που θα μπορούσε να καθυστερήσει μέχρι την εποχή που θα μπορούσε ο ίδιος να δώσει την πλήρως ενημερωμένη συγκατάθεσή του. Ευχόμαστε να είχαμε ενημερωθεί πιο σωστά και να είχαμε όλες τις σχετικές πληροφορίες, εκ των προτέρων».

– Οι γονείς του Άλεξ, ηλικίας 1 έτους, αναφέρουν ότι «Το 2018, ο γιατρός μάς πρότεινε να τερματίσουμε το υγιές έμβρυό μας, ως ‘σφάλμα της φύσης’, γιατί είχε δύο Χ-χρωμοσώματα και ένα Υ-χρωμόσωμα. Στην αρχή νιώσαμε πολύ λυπημένοι, χαμένοι και σε σύγχυση. Πριν αποφασίσουμε τι πρέπει να κάνουμε, αναζητήσαμε άλλους γονείς με παιδιά που γεννήθηκαν με χρωμοσώματα XXY στην Ελλάδα. Ευτυχώς βρήκαμε λίγα άτομα, αλλά πολύ πρόθυμα να μοιραστούν τις πληροφορίες και τις γνώσεις τους. Το μωρό μας γεννήθηκε, υγιές και τέλειο, μία πραγματική ευλογία. Συνεχίζουμε να εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας, ελπίζοντας ότι η ελληνική κοινωνία γίνεται όλο και περισσότερο ενήμερη και ευαισθητοποιημένη ώστε να γνωρίζει και να αποδέχεται τα δικαιώματα των ίντερσεξ παιδιών».

– «(…) ο νέος γιατρός με εξέτασε και βρήκε σημάδια γύρω από την κλειτορίδα και τα χείλη του αιδοίου μου. Μίλησα με τους γονείς μου και μετά από τσακωμούς μηνών, μού είπαν ότι είναι αλήθεια, ότι είχα μια εγχείρηση γεννητικών οργάνων όταν ήμουν μωρό. Εκείνη τη στιγμή πολλά πράγματα ξεκαθάρισαν ξαφνικά στη ζωή μου. Τώρα κατάλαβα γιατί δεν είχα κανένα σεξουαλικό συναίσθημα ή γιατί δεν μπορούσα να έχω οργασμό. Επίσης σταμάτησα να παίρνω το χάπι μετά από την επέμβαση και μετά από 9 μήνες άρχισα να έχω περισσότερες τρίχες στο σώμα μου, συμπεριλαμβανομένης της γενειάδας, ενώ και η φωνή μου άλλαξε. Όλα αυτά τα χρόνια έχω συχνά προβλήματα με την ουροδόχο κύστη μου, δεν μπορώ να ουρήσω και με πιάνει κυστίτιδα τακτικά. Επιπλέον υποφέρω από ημικρανίες, δερματικές διαταραχές και προβλήματα αρτηριακής πίεσης, όπου απλά καταρρέω ξαφνικά».