Δύο νέα υπο-στελέχη της μετάλλαξης Omicron και ένα ανασυνδυασμένο στέλεχος της έχουν μπει στο «μικροσκόπιο» του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και των επιστημόνων, καθώς η πανδημία σε πολλές χώρες παρουσιάζει σημάδια ύφεσης.
Κρούσματα των νέων υπο-στελεχών BA.4 και BA.5 έχουν ήδη εντοπιστεί σε «μερικές χώρες» σύμφωνα με τον ΠΟΥ. Ενδεικτικά το Γραφείο Ασφάλειας της Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου την περασμένη εβδομάδα ανακοίνωσε ότι το υπο-στέλεχος ΒΑ.4 έχει καταγραφεί στη Νότια Αφρική, τη Δανία, τη Μποτσουάνα, τη Σκωτία και την Αγγλία σε ένα εύρος χρόνου από τις 10 Ιανουαρίου έως τις 30 Μαρτίου.
Όλα τα κρούσματα του έτερου υπο-στελέχους ΒΑ.5 αφορούσαν μέχρι την περασμένη εβδομάδα τη Νότια Αφρική, αλλά τη Δευτέρα 11 Απριλίου το υπουργείο Υγείας της Μποτσουάνα ανακοίνωσε ότι εντόπισε τέσσερα κρούσματα ΒΑ.4 και ΒΑ.5, όλα σε άτομα 30-50 ετών που ήταν πλήρως εμβολιασμένα και είχαν ήπια συμπτωματολογία.
Και τα δύο αυτά υπο-στελέχη της Omicron έχουν ενσωματωμένες πρόσθετες μεταλλάξεις, γεγονός που έχει υποχρεώσει τον ΠΟΥ να τις έχει θέσει υπό παρακολούθηση για να δει ποια πιθανά «χαρακτηριστικά ανοσολογικής διαφυγής» έχουν.
«Ο ΠΟΥ συνεργάζεται με επιστήμονες για να αξιολογήσει περαιτέρω τα χαρακτηριστικά αυτών των γενεαλογιών και τις επιπτώσεις τους στη δημόσια υγεία», ανέφερε ο Οργανισμός στην σημερινή εβδομαδιαία ενημέρωση.
Οι ιοί μεταλλάσσονται συχνά, αλλά ορισμένες μόνο μεταλλάξεις επηρεάζουν την ικανότητά τους να εξαπλωθούν ή να αποφύγουν την προηγούμενη ανοσία από τον εμβολιασμό ή τη λοίμωξη ή τη σοβαρότητα της νόσου που προκαλούν.
Για παράδειγμα, το στέλεχος ΒΑ.2 της Omicron που σήμερα είναι κυρίαρχο σε όλες σχεδόν τις χώρες του πλανήτη, περιλαμβανομένης και της Ελλάδας, είναι πιο ευμετάδοτο από άλλα υπο-στελέχη, αλλά τα μέχρι τώρα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι δεν είναι ικανό να προκαλέσει σοβαρή νόσο.
Επίσης έχουν ανιχνευθεί κρούσματα του υπο-στελέχους ΒΑ.3 τα οποία δεν μπορούν να επικρατήσουν έναντι της ΒΑ.2.
«Ο κορωνοϊός στο πέρασμα του χρόνου έχει γίνει πιο μεταδοτικός και παραμένει ιδιαιτέρως θανατηφόρος για τους ευπαθείς και τους ανεμβολίαστους και όσους δεν έχουν πρόσβαση σε κατάλληλη φροντίδα υγείας και αντιικά φάρμακα», εξήγησε ο γενικός διευθυντής του ΠΟΥ Δρ. Τεντρος Γκεμπρεγιεσους.
Στο στόχαστρο του ΠΟΥ έχει τεθεί και ένα ακόμη στέλεχος του κορωνοϊού, το ΧΕ, που είναι «ανασυνδυασμός» των παραλλαγών BA.1 και BA.2 της Omicron, δηλαδή τα δύο στελέχη έχουν συγχωνευθεί. Ανιχνεύθηκε πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο τον περασμένο Ιανουάριο και πιστεύεται ότι είναι 10% πιο μεταδοτικό από το ΒΑ.2.
Μέχρι σήμερα έχουν αναφερθεί πάνω από 1.000 κρούσματα ΧΕ στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ υπάρχουν και αναφορές στις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, την Ινδία, την Ταϊλάνδη και το Ισραήλ.
Ο Μάικλ Ράιαν, διευθυντής Εκτάκτων Αναγκών του ΠΟΥ προειδοποιεί ότι καθώς ο ιός συνεχίζει να μεταλλάσσεται «δεν έχουμε την πολυτέλεια να τον αφήσουμε από τα μάτια μας. Θα είναι πολύ κοντόφθαλμο εκ μέρους μας να υποθέσουμε ότι λόγω των μειωμένων κρουσμάτων Covid-19 ο κίνδυνος είναι μικρότερος. Μας ικανοποιεί το γεγονός ότι αριθμός των θανάτων βαίνει μειούμενος αλλά ο ιός μας έχει αιφνιδιάσει στο παρελθόν. Πρέπει να συνεχίσουμε να κάνουμε ιχνηλάτηση του όσο καλύτερα μπορούμε, καθώς οι πολίτες επιστρέφουν στην κανονικότητά τους».
Η Δρ. Σουμιγια Σβαμιναθαν, επικεφαλής ερευνήτρια του ΠΟΥ συμπληρώνει ότι υπο-στελέχη και ανασυνδυασμοί του κορωνοϊού θα συνεχίσουν να εμφανίζονται διαρκώς γι’ αυτό θα πρέπει να συνεχίσουμε να επενδύουμε σε νέα εμβόλια και διαγνωστικά εργαλεία. «Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για την πιθανότητα ο ιός να αλλάξει τόσο πολύ που να μπορεί να παρακάμπτει την ανοσία που έχουμε αναπτύξει», υπογραμμίζει.
Αυτή την εβδομάδα, η Επιτροπή Έκτακτης Ανάγκης για τους Διεθνείς Κανονισμούς Υγείας – η οποία αξιολογεί την παγκόσμια κατάσταση της Covid-19 – αποφάσισε ομόφωνα ότι η πανδημία παραμένει μια έκτακτη κατάσταση για τη δημόσια υγεία σε διεθνές επίπεδο.
Η «μοναδικότητα» της παραλλαγής Omicron
Η μετάλλαξη Omicron δεν είναι η πρώτη που βοήθησε τον SARS-CoV-2 να συνεχίσει να ταλαιπωρεί την ανθρωπότητα, καθώς έχουν προηγηθεί η ευμετάδοτη Άλφα και η «φονική» Δέλτα.
Η Omicron ωστόσο κατάφερε να επικρατήσει γρήγορα και να δώσει το έναυσμα για την εμφάνιση υπο-στελεχών της.
Από τις 11 Νοεμβρίου του 2021 που ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά στην Μποτσουάνα και χαρακτηρίστηκε από τον ΠΟΥ ως «στέλεχος ανησυχίας» εξελίσσεται διαρκώς εμφανίζοντας πολλαπλές διαφορετικές γενεαλογίες ή γενετικά σχετικές υποπαραλλαγές. Αυτό περιλαμβάνει το αρχικό στέλεχος Omicron BA.1 (B.1.1.529) και επίσης τα BA.2 και BA.3.
Το ΒΑ.2 είναι πιο μολυσματικό από το ΒΑ.1 και έχει ήδη κυριαρχήσει παγκοσμίως από τις 22 Μαρτίου του 2022 σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση του ΠΟΥ.
Οι διαφορές που έχουν παρατηρηθεί στην Omicron σε σχέση με προηγούμενες παραλλαγές εξηγούνται από τον σχετικά μεγάλο αριθμό μεταλλάξεων που έχει ενσωματώσει, με 60 μεταλλάξεις να μην έχουν εντοπιστεί στον αρχικό ιό που προήλθε από την Ουχάν της Κίνας.
Μεταξύ αυτών των μεταλλάξεων είναι 32 γενετικές αλλαγές στην πρωτεΐνη ακίδα S. Η πρωτεΐνη ακίδα S είναι το μέρος του ιού που χρησιμοποιεί για να προσκολληθεί στα ανθρώπινα κύτταρα, καθώς και ο στόχος της ανοσολογικής απόκρισης έναντι του ιού, τόσο από τα εμβόλια όσο και τη φυσική ανοσία λόγω νόσησης.
Η ΒΑ.2 έχει πολλές από τις ίδιες μεταλλάξεις με το αρχικό στέλεχος Omicron αλλά και 28 νέες γενετικές αλλαγές. Τέσσερις από αυτές τις γενετικές αλλαγές είναι στην πρωτεΐνη ακίδα S, γεγονός που εξηγεί γιατί κάποια χαρακτηριστικά της είναι διαφορετικά από το αρχικό στέλεχος ΒΑ.1 περιλαμβανομένου και του γεγονότος ότι είναι 30-50% πιο μολυσματική από την αρχική παραλλαγή Omicron.
Το ανασυνδυασμένο στέλεχος ΧΕ
Εκτός από τις αυθόρμητες αλλαγές στον γενετικό κώδικα του κορωνοϊού οι ερευνητές έχουν ήδη καταγράψει και τον πρώτο ανασυνδυασμό.
Ένας ανασυνδυασμός προκύπτει όταν σχετικοί ιοί ανταλλάσσουν γενετικό υλικό για να δημιουργήσουν απογόνους με γενετικό υλικό και από τους δύο μητρικούς ιούς. Αυτό μπορεί να προκύψει όταν ιοί δύο διαφορετικών στελεχών (ή παραλλαγών ή υποπαραλλαγών) μολύνουν ταυτόχρονα το ίδιο κύτταρο.
Όταν Δέλτα και Omicron ανασυνδυάστηκαν, οι προκύπτοντες απόγονοι ονομάστηκαν “Deltacron” (αν και επίσημα αναφέρονται ως XD και XF). Αυτός ο τύπος ανασυνδυασμού εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία στα μέσα Φεβρουαρίου και φαίνεται να έχει μια γενετική αλληλουχία κυρίως ίδια με τη Δέλτα, αλλά με πτυχές της πρωτεΐνης ακίδας από το στέλεχος Omicron BA.1.
Ο ανασυνδυασμός ΧΕ προκύπτει από τα στελέχη ΒΑ.1 και ΒΑ.2, ενώ υπάρχουν και πολλοί άλλοι ανασυνδυασμοί των δύο στελεχών περιλαμβανομένων των XQ που έχει εντοπιστεί στο Ηνωμένο Βασίλειο, XG στη Δανία, XJ στη Φινλανδία και XK στο Βέλγιο.
Ενώ το XE εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει ένα μικρό ποσοστό περιπτώσεων, δείχνει να έχει στοιχεία μετάδοσης μεταξύ της κοινότητας, τουλάχιστον στην Αγγλία όπου έχουν καταγραφεί περισσότερα από 1.100 κρούσματα από τα μέσα Ιανουαρίου έως σήμερα. Επίσης έχει καταγραφεί σε Κίνα, Ινδία και Ταϊλάνδη και ο ρυθμός εξάπλωσής του ενώ δεν διέφερε από το ΒΑ.2, πιο πρόσφατα στοιχεία από το Ηνωμένο Βασίλειο δείχνουν ότι εξαπλώνεται με ρυθμό 10-20% περισσότερο από το ΒΑ.2.
Αυτά τα στοιχεία χαρακτηρίζονται προκαταρκτικά επομένως ενδέχεται να αλλάξουν καθώς προκύπτουν περισσότερες πληροφορίες. Εάν όμως είναι αληθή, τότε αυτό σημαίνει ότι το XE είναι πιθανό να είναι ελαφρώς πιο μεταδοτικό από το BA.2, το οποίο ήταν ελαφρώς πιο μεταδοτικό από το BA.1, το οποίο ήταν πιο μεταδοτικό από την μετάλλαξη Δέλτα.
Απαντώντας οι επιστήμονες στο εύλογο ερώτημα πόσο πρέπει να μας ανησυχεί το ανασυνδυασμένο στέλεχος ΧΕ, υπενθυμίζουν ότι το ανοσοποιητικό σύστημα μας βοηθάει να προστατευτούμε από την λοίμωξη Covid-19, είτε μέσω του εμβολιασμού είτε λόγω ιστορικού προηγούμενης νόσησης, στοχεύοντας κυρίως την πρωτεΐνη ακίδα S. Δεδομένου ότι το ΧΕ έχει κατά βάση την ίδια πρωτεΐνη ακίδα με το ΒΑ.2 δεν φαίνεται να μειώνεται η προστασία μας έναντι του.
Αν και αυτό είναι κάτι που πρέπει οπωσδήποτε να παρακολουθούν οι υπηρεσίες δημόσιας υγείας και οι ομάδες εμπειρογνωμόνων, δεν είναι πραγματικά κάτι απροσδόκητο δεδομένου του αριθμού των κρουσμάτων Covid-19 που συνεχίζουμε να βλέπουμε παγκοσμίως. Επομένως, δεν πρέπει να προκαλεί επιπλέον ανησυχία στο ευρύ κοινό.
Ο καλύτερος τρόπος πάντως για να επιβραδυνθεί η εμφάνιση νέων παραλλαγών, καθώς και ανασυνδυασμένων στελεχών, παραμένει η προστασία όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων στον κόσμο με εμβολιασμό.
Πλεύρης: Εξετάζεται η διαγραφή προστίμου σε πολίτες άνω των 60 ετών που εμβολιάστηκαν
Κορωνοϊός – Επιστροφή στην κανονικότητα: Καλοκαίρι χωρίς πιστοποιητικά, μάσκες και test
Κορωνοϊός – Γκάγκα: Πάσχα με προσοχή και μέτρα ατομικής προστασίας
