Εγκρίνοντας το πρώτο νέο φάρμακο για την νόσο του Αλτσχάιμερ στα τελευταία 20 χρόνια, ο αμερικανικός FDA αναλαμβάνει το μεγαλύτερο μέχρι στιγμής ρίσκο εφαρμόζοντας μία στρατηγική που επιτρέπει την κυκλοφορία νέων θεραπειών στην αγορά χωρίς ισχυρά στοιχεία ότι είναι αποτελεσματικές, δηλώνουν ειδικοί των ρυθμιστικών αρχών και της επιστημονικής κοινότητας.
Το φάρμακο Aduhelm της Biogen Inc, έλαβε έγκριση με βάση ενδείξεις ότι μπορεί να περιορίσει τις πλάκες που συσσωρεύονται στον εγκέφαλο και πιθανόν συμβάλλουν στην νόσο του Αλτσχάιμερ, παρά με βάση στοιχεία ότι επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου.
Ο FDA έχει χορηγήσει την λεγόμενη «ταχεία έγκριση» σε περισσότερα από 250 σκευάσματα από το 1992, κυρίως για σπάνιες νόσους ή περιορισμένες αριθμητικά ομάδες ασθενών που δεν διέθεταν αποτελεσματικές θεραπείες για τις παθήσεις τους. Στις περιπτώσεις αυτές, η υπηρεσία ζητεί από τις φαρμακευτικές εταιρείες να πραγματοποιήσουν επιπλέον δοκιμές για να αποδείξουν ότι η θεραπεία τους είναι αποτελεσματική, σε αντίθετη περίπτωση το προϊόν τους αποσύρεται από την αγορά.
Ωστόσο, το Aduhelm ανήκει σε διαφορετική κατηγορία ως προς τον αριθμό των εν δυνάμει ασθενών και το κόστος για τα συστήματα υγείας.
Επιπλέον, η έγκριση του FDA αγνόησε τις συστάσεις των εξωτερικών του συμβούλων, οι οποίοι δήλωσαν ότι η Biogen δεν προσέφερε επαρκή στοιχεία για τα κλινικά οφέλη. Τρία μέλη του συμβουλευτικού πάνελ παραιτήθηκαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την απόφαση που ο FDA ανακοίνωσε την Δευτέρα.
«Η απόφαση αυτή κλόνισε τα θεμέλια της επιστημονικής διαδικασίας και των επιστημονικών μεθόδων», δήλωσε ο δρ Τζέισον Κάρλαβιτς (Jason Karlawish), συνδιευθύνων του Penn Memory Center της Φιλαντέλφια. Ο Τζέισον Κάρλαβιτς είχε την ευθύνη για την μία από τις μονάδες διεξαγωγής των κλινικών δοκιμών του φαρμάκου της Biogen.
Λέει ότι ο FDA έλαβε την απόφαση χωρίς να ζητήσει από τους συμβούλους της να εξετάσουν εάν η ικανότητα του φαρμάκου να αφαιρέσει έναν τύπο πλακών του εγκεφάλου που αποτελείται από το βήτα αμυλοειδές θα βελτιώσει την κατάσταση των ασθενών.
«Είναι μία ανησυχητική αλληλουχία γεγονότων, επιστημονικά, κλινικά και πολιτικά», δήλωσε ο Τσέισον Κάρλαβιτς.
Η Biogen ανακοίνωσε ότι περί το 1,5 εκατομμύριο Αμερικανοί που βρίσκονται στα αρχικά στάδια της νόσου θα μπορούν να επιλεγούν για το φάρμακο, το οποίο τιμάται κατά μέσο όρο 56.000 δολάρια ετησίως, με το ομοσπονδιακό ασφαλιστικό πρόγραμμα Medicare για τους ηλικιωμένους να αναλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του κόστους.
Η έγκριση του FDA επιτρέπει στην Biogen να πωλεί το προϊόν της για πολλά χρόνια -με προβλεπόμενες ετήσιες πωλήσεις που φθάνουν τα 19 δισεκατομμύρια δολάρια- μέχρι η εταιρεία να ολοκληρώσει την απαιτούμενη follow-up μελέτη.
«Όσο μεγάλες κι αν είναι οι ανάγκες που δεν καλύπτονται, δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τα επαρκή αποδεικτικά στοιχεία», δήλωσε ο καθηγητής Δημόσιας Υγείας του Johns Hopkins δρ Κάλεμπ Αλεξάντερ (Caleb Alexander), μέλος του συμβουλευτικού πάνελ της FDA.
Ο αριθμός των Αμερικανών που ζουν με την νόσο του Αλτσχάιμερ αναμένεται να υπερδιπλασιασθεί σε 13 εκατομμύρια το 2050, σύμφωνα με την Alzheimer’s Association.
Ο διευθυντής Ερευνας της Biogen Αλφρεντ Σάντροκ (Alfred Sandrock) δήλωσε ότι ο FDA ανέλυσε ενδελεχώς τα δεδομένα της κλινικής δοκιμής που διήρκεσε δύο χρόνια πριν φθάσει στα συμπεράσματά της.
«Πιστεύω ότι έλαβαν την σωστή απόφαση προς όφελος των αμερικανών πολιτών», δήλωσε σε συνέντευξή του ο Σάντροκ.
Η άποψη του FDA
Ο FDA υπερασπίσθηκε την απόφασή του με το επιχείρημα ότι η Biogen παρουσίασε ξεκάθαρες αποδείξεις ότι το Aduhelm, με την χημική ονομασία aducanumab, αφαίρεσε το βήτα αμυλοειδές από τον εγκέφαλο των ανθρώπων πάσχουν από την νόσο του Αλτσχάιμερ.
Το αμυλοειδές υπήρξε από καιρό στόχος πειραματικών θεραπειών για την νόσο. Ωστόσο, κανένα από τα προηγούμενα φάρμακα δεν έδειξε ότι η μείωση του αμυλοειδούς αποφέρει σημαντικά οφέλη για τους ασθενείς επιβραδύνοντας την επιδείνωση των νοητικών λειτουργιών ή τις ικανότητες λειτουργίας.
Ο δρ Πίτερ Στάιν, διευθυντής της Υπηρεσίας Νέων Φαρμάκων του FDA, δήλωσε στο Reuters ότι το Aduhelm έδειξε την σαφέστερη μέχρι στιγμής συσχέτιση ανάμεσα στην μείωση του βήτα αμυλοειδούς και την επιβράδυνση της επιδείνωσης των νοητικών λειτουργιών μεταξύ των ασθενών, λέγοντας ότι αυτή αποτελεί θετική πρόβλεψη για κλινικά οφέλη.
Στελέχη του FDA δήλωσαν ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες που ασχολούνται με την νόσο δεν μπορούν να συμπεράνουν ότι οι δικές τους θεραπείες θα εξετασθούν στο ίδιο πλαίσιο. Οι Eli Lilly και Co and Roche Holding AG διεξάγουν επίσης έρευνες επί φαρμάκων που βάζουν το αμυλοειδές στο στόχαστρο.
«Δεν είμαστε σε θέση να πούμε αυτήν την στιγμή ότι αυτός θα είναι ο δρόμος για άλλα φάρμακα για την νόσο του Αλτσχάιμερ ή για φάρμακα που προορίζονται για άλλες νευροεκφυλιστικές παθήσεις», λέει η δρ Πατρίσια Καβατζόνι (Patrizia Cavazzoni), διευθύντρια του Κέντρου Αξιολόγησης Φαρμάκων και Ερευνας του FDA.
Οι επικριτές είναι λιγότερο πεπεισμένοι για το ότι η αφαίρεση του αμυλοειδούς είναι ο παράγοντας που προεξοφλεί οφέλη.
«Χρειαζόμαστε να ξανασκεφθούμε την χρήση των κανόνων αυτών όπως ερμηνεύονται και χρησιμοποιούνται από τον FDA», δήλωσε ο Τζέισον Κάρλαβιτς.
Περί το ήμισυ όλων των φαρμάκων που έχουν λάβει ταχεία έγκριση τελευταία έλαβαν πλήρη έγκριση σε διάστημα τριών ετών κατά μέσο όρο, σύμφωνα με έκθεση του Ινστιτούτου Κλινικής και Οικονομικής Αξιολόγησης (ICER).
Οι εξαιρέσεις περιλαμβάνουν το Lartruvo για το σάρκωμα, της Lilly, το οποίο αποσύρθηκε, ενώ ο FDA ανακάλεσε την άδεια του Avastin για τον καρκίνο του μαστού, της Roche, αν και χρησιμοποιείται ακόμη για άλλους τύπους καρκίνου.
Περισσότερα από 100 φάρμακα με ταχεία έγκριση βρέθηκαν στην αγορά για διαστήματα κάτω των δύο ετών κατά μέσον όρο, σύμφωνα με το ICER. Η έκθεση επισημαίνει ότι η ολοκλήρωση πολλών από τις δοκιμές επιβεβαίωσης των φαρμάκων που έχουν λάβει ταχεία έγκριση καθυστερεί, ενώ τα αποτελέσματά τους είναι συχνά αμφίβολα.
«Η υπηρεσία (FDA) έχει βολευτεί με την διαδικασία της ταχείας έγκρισης», δηλώνει ο Τζο Σέχαν, επικεφαλής του τμήματος ρυθμιστικών πρακτικών της FDA στην εταιρεία Lowenstein Sandler.
Η Biogen έχει ανακοινώσει ότι η δοκιμή επιβεβαίωσης του Aduhelm θα χρειασθεί εννέα χρόνια για να ολοκληρωθεί. Ο FDA χαρακτήρισε αυτήν την εκτίμηση «συντηρητική» και δήλωσε ότι θα υποστηρίξει «προσπάθειες για την ολοκλήρωση αυτής της δοκιμής στο μικρότερο κατά δυνατόν χρονικό διάστημα».
Παρά την υψηλή τιμή του Aduhelm, εκπρόσωποι της κοινότητας των ασθενών χαιρέτισαν την απόφαση του FDA λέγοντας ότι θα αναζωογονήσει την έρευνα στον τομέα και επί συνδυασμών φαρμάκων που έχουν βελτιώσει τις θεραπείες δύσκολων ασθενειών όπως ο καρκίνος και ο HIV.
«Η έγκριση αυτή θα οδηγήσει σε επιπλέον επενδύσεις από άλλες εταιρείες στην τροποποίηση φαρμακευτικών αγωγών και θεραπειών», αναφέρει σε ανακοίνωσή της η ομάδα UsAgainstAlzheimer.
