Ο καρκίνος του μαστού είναι παγκοσμίως ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες και αποτελεί τη συχνότερη αιτία θανάτου γυναικών από καρκίνο. Υπολογίζεται ότι 1 στις 8 γυναίκες θα αναπτύξει κατά τη διάρκεια της ζωής της καρκίνο μαστού. Εδώ και περισσότερο από δύο δεκαετίες η επιστήμη έχει διαχωρίσει υποκατηγορίες καρκίνου του μαστού, με βάση τις οποίες επιλέγονται οι βέλτιστες θεραπευτικές παρεμβάσεις. Συγκεκριμένα στο 20% των περιπτώσεων ο καρκίνος μαστού υπάγεται σε μια ιδιαίτερη υποκατηγορία, όπου τα καρκινικά κύτταρα παρουσιάζουν υπερέκφραση του υποδοχέα του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα 2 (HER2). Στις περιπτώσεις αυτές, η νόσος χαρακτηρίζεται από πιο επιθετική βιολογική συμπεριφορά, αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης μεταστάσεων και μειωμένη επιβίωση.
Η ανάπτυξη μονοκλωνικών αντισωμάτων έναντι του HER2 θετικού καρκίνου μαστού και ιδιαίτερα η τραστουζουμάμπη από το 1998 άλλαξε ριζικά τη θεραπευτική προσέγγιση αυτών των ασθενών, αύξησε την επιβίωση και βελτίωσε την ποιότητα ζωής. Το 2012 η ευρεία κυκλοφορία ενός δεύτερου ανάλογου αντισώματος, της περτουζουμάμπης ενίσχυσε περαιτέρω τα ευνοϊκά αποτελέσματα και σύντομα έκτοτε ο διπλός αυτός συνδυασμός σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία και στη συνέχεια ως θεραπεία συντήρησης εγκαθιδρύθηκε στην ογκολογική κοινότητα ως η ραχοκοκαλιά της φαρμακευτικής αντιμετώπισης τόσο στις περιπτώσεις πρώιμης όσο και στις περιπτώσεις μεταστατικής HER2 θετικής νόσου.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας αναπτύχθηκαν διαδοχικά και άλλες αποτελεσματικές θεραπείες για τη HER2 θετική νόσο, συγκεκριμένα μικρομοριακοί αναστολείς τυροσινικής κινάσης που χορηγούνται από το στόμα (lapatinib, neratinib), σύμπλοκα αντισώματος με κυτταροτοξικό παράγοντα (T-DM1), αλλά και πολλαπλοί θεραπευτικοί συνδυασμοί με ή χωρίς χημειοθεραπεία ή ορμονοθεραπεία, τις παραδοσιακά αποτελεσματικές θεραπείες του καρκίνου του μαστού. Επιπλέον η πρόοδος της βιοτεχνολογίας οδήγησε στη δημιουργία καινοτόμων μορφής υποδόριας χορήγησης ορισμένων μονοκλωνικών αντισωμάτων, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και τη διευκόλυνση τόσο των ασθενών όσο και του υγειονομικού προσωπικού. Τέτοιες μορφές αναπτύχθηκαν για την τραστουζουμάμπη, την περτουζουμάμπη και σύντομα για το συνδυασμό των δύο φαρμάκων.
Τα τελευταία δύο χρόνια, η βελτίωση της θεραπευτικής στον τομέα της HER2 θετικής νόσου γνώρισε κυριολεκτικά εκρηκτική πρόοδο. Αναπτύχθηκε νέο σύμπλοκο μόριο με την πολύπλοκη ονομασία trastuzumab-deruxtecan και με εξαιρετικά υψηλή αποτελεσματικότητα σε ασθενείς μετά από αποτυχία 2 ή περισσοτέρων γραμμών θεραπείας. Το φάρμακο αυτό ήδη μελετάται και σε πιο πρώιμα στάδια εξέλιξης της νόσου. Μια άλλη νέα θεραπεία είναι το tucatinib, ένας ιδιαίτερα αποτελεσματικός μικρομοριακός αναστολέας τυροσινικής κινάσης, που χορηγείται από το στόμα σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία (χάπια καπεσιταμπίνης) και τραστουζουμάμπη και φαίνεται ιδιαίτερα αποτελεσματικός σε ασθενείς με προσβολή του εγκεφάλου. Τέλος το margetuximab αποτελεί ένα καινοτόμο αντίσωμα με υψηλή αποτελεσματικότητα, το οποίο προς το παρόν είναι διαθέσιμο μόνο στις ΗΠΑ, αλλά μαζί με άλλους παράγοντες αναμένεται σύντομα να εμπλουτίσει περαιτέρω τη θεραπευτική φαρέτρα των ογκολόγων.
Οι εξελίξεις στη HER2 θετική νόσο έχουν ρίξει άπλετο φως στην κατανόηση της μοριακής βιολογίας και τη βελτίωση της αντιμετώπισης της νόσου, με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται πλέον υψηλό ποσοστό ίασης στα πρώιμα στάδια, αλλά και μακροχρόνια επιβίωση με εξαιρετική ποιότητα ζωής ακόμα και στις προχωρημένες περιπτώσεις.
*Ο Αναστάσιος Μπούτης είναι Παθολόγος Ογκολόγος στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Θεαγένειο», Επιμελητής Α’ ΕΣΥ, Γενικός Γραμματέας της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ)
